Steven Spielberg legt de Koude Oorlog – én de huidige War on Terror – onder de loep in de even stijl- als sfeervolle spionagethriller Bridge of Spies.
De Berlijnse Muur mag dan al 26 jaar geleden gesloopt zijn en het IJzeren Gordijn verroest tot een relict uit de tijd dat Russen en Amerikanen hun kernkoppen zowel ideologisch als militair op elkaar gericht hielden, volledig ontdooid is de Koude Oorlog eigenlijk nooit. En door de recente geopolitieke evoluties – van 9/11 over Guantanamo tot de affaire-Snowden en de oorlog in Syrië – zijn thema’s als politieke paranoia, het recht op privacy en het indijken van burgerrechten in crisistijden zelfs hotter dan ooit.
Hoewel Bridge of Spies zich afspeelt eind jaren vijftig en met zijn klassieke snit in de schaduw van Koude Oorlog-klassiekers als The Spy Who Came in from the Cold (Martin Ritt, 1965) sluipt, is Steven Spielbergs op feiten gebaseerde spionagethriller vooral een film van nu, bovendien een die onder zijn dekmantel van spannend, stijlvol en ja, soms ook historisch gepolijst en prekerig Hollywoodentertainment, tijdloos relevante vragen opwerpt. Zoals: hoe ver kan de overheid gaan in het bespieden van de bevolking en het counteren van tegenstanders zonder daarbij de vloer aan te vegen met democratische grondbeginselen?
Het is die morele grijze zone waarin advocaat James B. Donovan – Tom Hanks in prima Henry Fonda- annex Jimmy Stewart-modus – belandt wanneer hij zich tegen wil en dank moet ontfermen over kolonel Rudolf Abel (Mark Rylance), een gecultiveerde hobbyschilder met Russische roots uit Brooklyn die ervan beschuldigd wordt een sovjetspion te zijn. Nu de rode koorts volop door Amerika gloeit, zit een eerlijk proces er voor Abel niet in, zo mag de plichtsbewuste Donovan algauw ondervinden. Wat misschien wél kan, is Abel inruilen voor twee Amerikanen die door de Sovjets gevangengenomen werden, waarop in Berlijn een van de meest besproken spionnenruilen uit de Koude Oorlog-geschiedenis wordt gepland, met Donovan als lepe maar rechtschapen John Doe.
Toegegeven, op het einde – het blijft Spielberg – zwellen de violen nadrukkelijk aan als eresaluut aan de all-American hero van dienst, en de analogie tussen toen en nu – tussen de angst voor commies en die voor jihadi’s – ligt er in de obligate speechmomenten soms vingerdik op. Maar net als in Munich (2005) en Lincoln (2012) demonstreert Spielberg niet alleen hoe je serieuze politieke topics in de alsmaar futieler wordende mainstreamcinema kunt smokkelen (met dank ook aan Joel en Ethan Coen, die het scenario mee penden), hij toont vooral nog maar eens wat voor een begenadigde old school filmmaker hij wel kan zijn, met een uitgekiende beeldregie en een meticuleus gevoel voor ritme, ruimte, stilte, suspense en droge ironie.
Bovendien lardeert hij zijn geactualiseerde geschiedenisles met knipogen naar John Huston, Frank Capra, Billy Wilder en zelfs Stanley Kubrick, alsof de filmspoelen van Bridge of Spies al die tijd in de geheime FBI- en CIA- archieven opgeborgen lagen; met decors die uit de Amerikaanse popiconografie van de fifties en sixties (van Edward Hopper, over Roy Liechtenstein tot Harper’s Bazaar en de rodegevaarpropaganda) lijken gerukt, en met prachtig camerawerk van huiscameraman Janusz Kaminski. Je zou er heimwee naar de tijd van atoomschuilkelders, jodiumpillen en schimmige venten met deukhoeden van krijgen.
Bridge of Spies is geen meesterwerk, wel een onderhoudende, relevante en bijzonder vakkundig gemaakte Hollywoodfilm. Een voor volwassenen nog wel.
BRIDGE OF SPIES ****
Steven Spielberg met Tom Hanks, Mark Rylance, Alan Alda, Amy Ryan
DAVE MESTDACH
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
