‘De meerderheid van die mensen wilde niet weg, ze wilden vooral ergens van weg.’ Het zinnetje werd terloops uitgesproken in de eerste aflevering van Red Star Line, de nieuwe documentairereeks over de geschiedenis van de rederij die duizenden mensen richting de Verenigde Staten voer, maar het vatte een groot stuk van de thema’s samen. De verhalen die aan bod kwamen, gingen immers niet zozeer over mensen die met behulp van de Red Star Line het geluk vonden aan de andere kant van de oceaan, maar eerder over hoe zij aan de ellende in hun thuisland waren ontsnapt.
Mensen als Louis Wallot, een van de twee Belgen die ter sprake kwamen in de eerste aflevering, en die rond 1900 de oversteek had gewaagd. Wallot, zo vertelde zijn kleinzoon, was op zijn zevende beginnen te werken in de glasindustrie rond Charleroi, waar hij dagen klopte van zes uur ’s ochtends tot acht uur ’s avonds, in uiterst gevaarlijke omstandigheden vlak bij brandende ovens. Maar zijn verhaal verzonk in het niets toen de focus werd gericht op de lotgevallen van enkele Joodse families uit Polen of Rusland, die gevlucht waren nadat hun kinderen op weg naar school met stenen waren bekogeld of veel van hun kennissen vermoord of aangerand waren tijdens de pogroms in Odessa. ‘We waren nog maar kinderen, maar we wisten wel al wat verkrachting was’, zo getuigde een van hen op een geluidsband, en een ander vertelde over hoe ze ‘in angst hadden geleefd tot de dag dat we naar Amerika zouden vertrekken’.
Red Star Line koos voluit voor de persoonlijke aanpak, door gebruik te maken van audiofragmenten uit de bibliotheek op Ellis Island – de plaats waar elke gelukszoeker de VS binnenkwam – waarop immigranten hun herinneringen ophaalden. En door dan ook nog eens de nabestaanden van die personen te interviewen, mensen als Margaret Roets Pattyn, de dochter van een boerin uit Aartrijke die nu voor de Gazette van Detroit werkt. Of de kleinzoon van Louis Wallot, die meedeed ‘omdat ik wil dat mijn kinderen zijn verhaal ook kennen’. Door die focus op het menselijke verdween het pure documentairegedeelte een beetje naar de achtergrond: de geschiedenis van de Red Star Line werd heel fragmentarisch verteld, en sommige interessante aspecten bleven onderbelicht. Hoe de rederij over heel Europa agentschappen oprichtte om emigranten te ronselen bijvoorbeeld, of hoe de concurrentie tussen de verschillende maatschappijen op een bepaald moment zodanig hard werd gespeeld dat de Duitse overheid bij haar grensposten speciaal mensen tegenhield om ze door te sluizen naar een Duits bedrijf, daar had men wel uitgebreider aandacht aan mogen besteden.
Maar op zich deed dat niet echt afbreuk aan het programma, en misschien zijn het wel net de verhalen over mensen die pas na twee jaar zwerven door Europa in de Verenigde Staten raakten of over kinderen die op de kades afscheid moesten nemen van hun ouders in de wetenschap dat ze elkaar nooit meer zouden terugzien die vandaag actueler zijn dan ooit.
**** Elke dinsdag, 21.10 – Canvas
Meer bedenkingen op www.knackfocus.be/testbeeld
DOOR STEFAAN WERBROUCK
RED STAR LINE GING NIET ZOZEER OVER MENSEN DIE HET GELUK VONDEN IN DE VS, MAAR EERDER OVER HOE ZIJ AAN DE ELLENDE THUIS WAREN ONTSNAPT.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
