De Vlaamse cinema beleeft hoogdagen. Enkele weken na ‘Adem’, het verrassende debuut van Hans Van Nuffel, komt de Gentse regisseur Kadir Balci aandraven met zijn bij momenten indrukwekkende eerste langspeler. ‘Turquaze’ vertelt het verhaal van een Vlaming van Turkse oorsprong die zich nergens écht thuis voelt. ‘Soms leek ik wel op een andere planeet te zijn opgegroeid.’
Immigrantenzoon Timur beleeft allesbehalve zijn finest hour. De dood van zijn vader heeft de anders o zo hechte familieband uit balans gebracht. Moederlief beslist na de begrafenis om in Turkije te blijven, zijn twee broers werken zich elk op hun eigen manier in de nesten en zijn blanker dan blanke vriendin wil hun relatie openbaar maken. Dat is in een notendop het verhaal van Turquaze, het debuut van de Gentenaar van Turkse origine Kadir Balci. Met zo’n plot had de film gemakkelijk kunnen verzanden in een banaal integratiepamflet, maar dankzij de subtiel gestileerde mise-en-scène van Balci heeft Turquaze – dat op het jongste filmfestival in Montréal laaiend enthousiast werd onthaald – een uitheemse uitstraling gekregen. Echt verbazen hoeft dat niet: zowel de westerse als de Turkse cinema is de 40-jarige regisseur met de paplepel ingegeven.
Kadir Balci: Turkse films speelden een belangrijke rol in mijn opvoeding: mijn ouders hebben me alle klassiekers uit hun geboorteland getoond. Ik moet echter bekennen dat die me niet veel deden, ik had liever blockbusters à la Star Wars.
Wanneer besefte je dat je filmmaker wou worden?
Balci: Toen ik oosterse filologie aan het studeren was aan de universiteit. Dat heb ik twee jaar volgehouden. Ik hunkerde naar een creatieve opleiding. Ik wou met kunst bezig zijn, en film was dan de voor de hand liggende keuze. Ik droomde elke nacht over de fantastische films die ik tijdens mijn jeugd zag, Superman met Christopher Reeve, de tekenfilms van Walt Disney… Ik herinner me dat ik vroeger onmiddellijk wou gaan slapen als we terugkeerden uit de bioscoop, omdat ik wist dat ik in mijn dromen de film die we gezien hadden zou herbeleven. Waarschijnlijk wist ik dus als kind al dat ik regisseur ging worden.
Hoe verliep de overstap van universiteit naar academie?
Balci: De eerste maanden voelde ik me absoluut niet op mijn gemak. Werkelijk iedereen – zowel de studenten als de lectoren – lulde non-stop over Truffaut en Godard. Het leek wel alsof ik op een andere planeet was opgegroeid. Geleidelijk aan begon ik echter te beseffen dat ik juist inspiratie moest halen uit mijn atypische culturele bagage. Ik heb dan een hoop Turkse films herbekeken… en me nogmaals gerealiseerd dat er ongelooflijk veel troep tussen zat. (lacht) Daarnaast werd ik al vanaf de eerste dag van het academiejaar geconfronteerd met de verschrikkelijkste vorm van racisme: positieve discriminatie. Iedereen leek me constant te betuttelen. Op een bepaald ogenblik werd het me te veel. Ik stond recht en begon de hele klas van racisme te beschuldigen. Gelukkig greep de lerares filosofie op tijd in en dwong ze ons tot een diepgaande discussie. Ik blijf me echter verbazen over het verdrongen racisme in linkse milieus.
Anno 2010 zit de Turkse cinema duidelijk in de lift. De commerciële producties vullen de binnenlandse zalen, terwijl arthouse-icoon Nuri Bilge Ceylan op elk gerenommeerd filmfestival in de prijzen valt.
Balci: De hedendaagse commerciële cinema uit Turkije kan me niet boeien, maar Ceylans films vind ik fantastisch. Zijn trage vertelritme vergt een inspanning, maar hij kan het isolement dat veel mensen in het moderne Istanbul kwelt perfect weergeven.
Je bent duidelijk door hem beïnvloed.
Balci: Vind je dat echt? Wat een compliment! Op welke manier?
Timur zit af en toe minutenlang voor zich uit te staren, daar blinken de personages uit Ceylans films in uit.
Balci: Die momenten van zelfreflectie heb ik tijdens de shoot toegevoegd. Na enkele opnamedagen vond ik dat er te veel gepraat werd. En als ik nu aan één ding een hekel heb, is het aan te veel dialogen. Misschien heb je gelijk en ben ik onbewust beïnvloed door Ceylan. Toen hij in Cannes de Grote Prijs van de Jury kreeg voor Uzak, wou ik die film zo snel mogelijk zien. Na de vertoning was ik zwaar onder de indruk. Hij drukt de kijker met de neus op de feiten.
Door wie ben je dan bewust beïnvloed?
Balci: Verschillende Aziatische cineasten. De films van Wong Kar Wai vind ik fenomenaal. Het contrast tussen de stille en luide scènes is ronduit extreem. Als er gepraat wordt, lijkt het alsof je je in een kippenhok bevindt. Als er gezwegen wordt, word je overmand door een waaier van emoties. Hoewel ik een onverbeterlijke spraakwaterval ben, heb ik een voorliefde voor stille, introverte momenten.
Een laatste vraagje: ik hoorde in de wandelgangen dat de liefdesscènes in ‘Turquaze’ zo getimed zijn dat ze het conservatievere gedeelte van de Turkse gemeenschap niet tegen de borst stoten.
Balci:(zucht) Je hebt de film gezien, dus je weet dat die sequenties zeer onschuldig zijn. Toch ontmoet ik veel Turken die zeggen dat zij zeker naar de bioscoop zullen gaan, maar dat hun vrouw en kinderen thuis moeten blijven vanwege de vermeende naaktscènes. Ik begrijp niet dat mensen die al jarenlang in het Westen wonen nog steeds zo bekrompen kunnen zijn. Onlangs raakte ik aan de praat met twee Turkse dames die een persvoorstelling van Turquaze hadden bijgewoond en die vroegen me met beteuterde gezichten wat er gebeurd was met die pikante scènes waar ze zoveel over hadden gehoord. Uiteindelijk hebben al die geruchten verwachtingen gewekt waaraan de film niet zal voldoen.’ (lacht)
TURQUAZE Vanaf 29/9 in de bioscoop.
Door Steven Tuffin
‘Twee Turkse dames vroegen me na een voorstellingmet beteuterde gezichten wat er gebeurd was met die pikante scènes waar ze zoveel over hadden gehoord.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
