@PBGRONDA
P.B. GRONDA, van wie deze maand de nieuwe roman Wanderland verschijnt, duikt elke week in de populaire cultuur.
Olaf Tempelman schreef in de Volkskrant een vrij lang stuk tegen de censuur van de Pipi Langkous-boeken van Astrid Lindgren vanwege het racisme erin. Hij zegt: hoe kunnen onze kinderen nu leren over andere tijden als we de boeken beginnen aan te passen?
Tempelman houdt een vrij goed opgebouwd betoog. Het staat online. Helaas klopt er echt helemaal niets van.
Er is een belangrijk onderscheid tussen de literaire geschiedenis en onze verhalentraditie. Voor mensen die via publicaties de geschiedenis willen bestuderen of over de mensheid nadenken, is er het eerste. Voor wie in slaap wil vallen zonder aan het monster achter het gordijn te denken – en voor vele anderen – is er het tweede.
Verhalen leven, want elke generatie krijgt licht aangepaste versies van hetzelfde bronmateriaal. Dat geldt voor Hans en Grietje, maar ook voor popcultuur. Zo krijgt Barbie nu feministische spotjes en gaat ze – wat ze al langer doet in de tv-reeks Barbie: Life in the Dreamhouse – op ironische manier om met haar eigen zorgvuldig opgebouwde imago.
Gelukkig maar. Stel je voor dat we altijd hadden gezegd: we kunnen het origineel toch niet aanpassen?! We moeten het houden zoals het is uit respect voor de intussen overleden schrijvers en vooral ook om onze kinderen te leren hoe het ooit was.
Kinderen krijgen geschiedenislessen van het moment dat ze acht of zo zijn. Dat is vroeg genoeg. Je kunt hen dan ook gewoon vertellen: kijk, verwende gek, met je iPad 4, het was ooit wel anders. Dat er een negerkoning rondloopt in het Pipi Langkous-verhaal dat ze als vierjarige voorgelezen krijgen, gaat hun wereldbeeld heus niet veranderen. Nu ja. Toch zeker niet in positieve zin.
Stel je deze vraag: je bent Astrid Lindgren en je zit in de hemel – of in de hel, naargelang wat de negerkoning daarover beslist heeft. Je hebt twee keuzes. De eerste is: niemand komt aan je boeken en binnen twee generaties worden ze niet meer gelezen omdat ze niet meer aanvaardbaar zijn volgens de heersende normen in de samenleving. Je boeken gaan dienen als studiemateriaal. Iemand die Rivier Willems heet, maakt er een saaie scriptie over in 2019. Hij krijgt een 12.
De tweede optie: je boeken worden in de geest van het origineel aangepast. Ze krijgen concurrentie van de Avengers, maar blijven nog lang overeind. Er komt nog een nieuwe versie in 2039 en ook een in 2071. De achterkleinzoon van je kleindochter koopt een villa op Ibiza en huwt een model met gevoel voor humor.
Ik heb Astrid al even niet meer gezien, maar ik denk dat ze twee zou kiezen. Ik zou twee kiezen, zoveel is wel zeker. De echte overwinning is niet die op de zogezegde censuur, maar wel die op de tijd. Uiteindelijk gaat Pipi Langkous over vrijgevochten zijn, vrouwelijke zelfstandigheid, de regels rekken, improvisatie, plezier scheppen en het relativeren van de bourgeoisie, en niet over een negerkoning en de onderdanen die hem slaafs hun goud afstaan. Of wel, maar dan zullen mijn kleinkinderen wel gewoon naar de Avengers kijken.
P.B. GRONDA
VERHALEN LEVEN, GELUKKIG MAAR. STEL JE VOOR DAT WE VAN BARBIE HADDEN GEZEGD: WE KUNNEN HET ORIGINEEL TOCH NIET AANPASSEN.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier