P.B. GRONDA, schrijver van onder meer Onder vrienden en Straus Park, duikt elke week in de populaire cultuur.

Ik was in België, een verkaveling ten westen van de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. Op de radio werd wild gedaan over een optreden van Stromae in Dakar. Dat is de hoofdstad van Senegal en ook de standplaats van een van de vreemdste bronzen beelden ter wereld. Maak daar maar van: veruit het vreemdste bronzen beeld ter wereld. Er werd een lokale diplomaat gebeld, want Senegalezen zelf hebben natuurlijk geen telefoon. Die begrijpen niet eens Vlaams! Haha. Domme Senegalezen. Maar goed. Natuurlijk, dat hij ging kijken, de diplomaat. Vrienden en familie mee. Ja, dat zou een topavond worden.

De menselijke soort is niet erg efficiënt. We hebben miljarden exemplaren nodig om enkele vernieuwers op te leveren die het voor de rest beter, mooier of duidelijker kunnen maken. Politiek, wetenschappelijk, artistiek, noem maar op. Voor elke Hawking of Van Gogh zijn er honderden miljoenen die gewoon tijd verspillen aan winkelen, in de file staan, zoeken naar geluk en het tobben over de vraag of ze nu in de grond gestoken dan wel opgebrand willen worden aan het einde.

Meer dan bij veel andere soorten is het bij ons dus vooral een zaak van individuen die de weg tonen. Een beetje zoals bij mieren. Al verliezen mieren geen tijd aan bijvoorbeeld religieuze meningsverschillen, volgens mij. Individualistische samenlevingen kennen intussen een economische voorsprong op landen met een collectivistische cultuur. Ik wint van wij, het liberalisme van het communisme.

Daarbij groeide het misverstand dat het individu geen groep nodig heeft om te excelleren. Dat is natuurlijk een mythe. Maar er zijn ergere mythes, namelijk zaken die niet echt bestaan, maar wel de basis vormen voor een juridische structuur die op haar beurt weer heel reële politieke gevolgen heeft. Een van die mythes is het gegeven nationaliteit. Of: het recht om zelf te bepalen wie erbij hoort.

Gek genoeg een concept dat vooral hoog aangeschreven staat in succesvolle, uiterst individualistische landen.

Je zou kunnen denken: als het individu dan toch zo almachtig is, waarom zou het dan niet iets banaals kunnen overstijgen als de plek waar het geboren wordt. Toch?

Want binnen een land doen we het wel. We zeggen: hij groeide op in een arme buurt maar woont nu in een dure buurt. Of: zij maakte slechts haar lagere school af, haar zoon gaat nu naar de universiteit. Die kleine vooruitgang in een gezin of een andere referentiegroep is erg bepalend voor ons maatschappelijk succes. Mensen die echt grote stappen zetten, krijgen misschien ooit een prijs die hun naam draagt, of zelfs een standbeeld of een straatnaam.

Dat verandert van zodra er een grens mee gemoeid is. Dan zeggen velen: zulke grote stappen moeten we nu ook weer niet toestaan. Iedereen mag vooruit, kortom, maar wel enkel in de eigen zandbak, wel enkel als wij zeggen dat het mag. Plots wordt ik toch weer wij.

Op lange termijn zal de mythe van nationaliteit eraan geloven. Dat staat vast. Helaas zal dat nog erg lang duren. Tot het zover is, kunnen we in onze verkavelingen blijven rondrijden. Lekker veilig de avonturen van onze Stromae volgen. Hoe heet dat beeld eigenlijk?

P.B. GRONDA

IEDEREEN MAG VOORUIT, KORTOM, MAAR WEL ENKEL IN DE EIGEN ZANDBAK. ZULKE GROTE STAPPEN MOETEN WE NU OOK WEER NIET TOESTAAN.