ONE FLEW OVER THE CUCKOO’S NEST ****

WILL SAMPSON omhelst JACK NICHOLSON in 'ONE FLEW OVER THE CUCKOO'S NEST'.

Vrijdag 29/6, 21.35 – Canvas. Milos Forman, VS 1975

Zonder meer de beroemdste film over de psychiatrie. Dat is voor een groot deel te danken aan Jack Nicholsons geniale vertolking van McMurphy, een voor seks met een minderjarige veroordeelde anticonformist die doet alsof hij krankzinnig is: liever korte tijd in een psychiatrische instelling dan een zware werkstraf op een gevangenisboerderij.

Maar het materiaal waarop deze met vijf Oscars bekroonde tragikomedie gebaseerd is, was ook een soort Bijbel van de tegencultuur in de sixties. Auteur Ken Kesey kreeg het idee voor zijn gelijknamige roman toen hij met drugs ging experimenteren in een hospitaal. Het personage van de rebelse McMurphy is ook gedeeltelijk geïnspireerd door Dean Moriarty uit Jack Kerouacs roman On the Road, waarvoor dan weer beatlegende Neal Cassady model stond. Cassady en Kesey trokken trouwens later samen in een psychedelische schoolbus op geestverruimende trip door de VS.

Op een dergelijke magische busreis – maar dan zonder de lsd – trakteert Nicholson zijn geesteszieke medepatiënten in deze filmische middelvinger naar de repressieve maatschappij. In de instelling botst McMurphy al snel met de hoofdverpleegster van zijn afdeling (Louise Fletcher), een autoritair kreng dat de gestoorde geesten rustig houdt met kalmerende middelen, therapeutische groepssessies en muzak. Het is tegen dat apathie verwekkende regime dat McMurphy in opstand komt. Zeker als het tot hem doordringt dat verschillende patiënten weliswaar met gedragsstoornissen kampen, maar de inrichting vooral als een schuiloord voor de wereld buiten beschouwen.

Dat streven naar vrijheid en die kritiek tegen de zielloze en onderdrukkende maatschappij vormde voordien al het onderwerp van verschillende films van regisseur Milos Forman, een van de boegbeelden van de Tsjechische filmrenaissance van de jaren zestig. Na de Praagse Lente vluchtte Forman naar de VS. One Flew over the Cuckoo’s Nest mag dan minder subversief zijn dan zijn vroegere Tsjechische films, dit in naturalistische vérité gedraaide sardonische drama lokte nog polemiek uit, vooral dan in psychiatrische milieus. De film laat immers zien dat patiënten als straf elektroshocks toegediend krijgen en er lobotomieën uitgevoerd worden. Toch blijft dit in de eerste plaats een emotioneel sterke politieke fabel over Amerika en eender welk systeem dat onder het mom van bekommernis zijn gezag gebruikt om te onderdrukken. En al is de zwijgende indiaan Chief Bromden (een indrukwekkende Will Sampson) niet langer het centrale personage, zoals in het boek, Forman verraadt de ziel van Keseys kritiek op de behandeling van indianen in Amerika nooit. Daarvoor had hij zelf lang genoeg niet van de vrijheid geproefd.

LUC JORIS

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content