Na het deprimerende ‘HoboSapiens’ gaat John Cale op zijn nieuwe plaat ‘blackAcetate’ onder invloed van de hiphop de iets frivolere toer op. De Velvet Underground-legende over de werkethiek van Andy Warhol, de deugden van zen en de verzoening met zijn dochter Eden. Door Peter Van Dyck

‘BLACKACETATE’ – UIT OP 26/9 (EMI) IN CONCERT: 21/9 IN AB EN 22/9 IN ARENBERG

John Cale is een paranoïde misantroop die jarenlang de lijfspreuk ‘fear is a man’s best friend’ boven z’n bed spijkerde. Die er met Lou Reed een sport van maakte om elkaar vitrioolfaxen toe te sturen. Die in de punkdagen, tot ergernis van zijn vegetarische groep, tijdens een optreden een kip de kop af hakte. De levende muzieklegende heeft het imago van een moeilijk man, nog het best samengevat door regisseur Mary Harron, die voor de film I Shot Andy Warhol met hem samenwerkte: ‘John Cale heeft heel hard geprobeerd om het succes met beide handen de nek om te wringen.’ We stapten dan ook met knikkende knieën bij de man binnen, maar Cale lijkt allerminst van plan zijn reputatie eer aan te doen. Zijn wurggrage handen houden ditmaal een kussen tegen de borst gekneld, zoals een kind zijn favoriete knuffel. Van zijn ‘intense, van streek brengende ogen’ (dixit wijlen Marc Mijlemans in 1982 in Humo) merken we hoegenaamd niks. We zien een blik die zelfs vriendelijk te noemen is. En nog voor we begonnen zijn, stelt hij ons gerust met een ‘Als ik geeuw, is het omdat ik last heb van een jetlag en niet omdat je vragen me vervelen’. Nu, we hadden het kunnen weten: de mijnwerkerszoon heeft net met black-Acetate zijn meest lichtvoetige en directe rockplaat afgeleverd.

Ik denk niet dat je ooit eerder zo speels klonk als in nieuwe songs als ‘Outta The Bag’ en ‘Mailman’?

Cale: ( resoluut) Absoluut niet. Outta The Bag is zelfs ronduit onnozel, met die falsetto stem. Iedereen in de studio vroeg me waarom ik het niet gewoon kon zingen. ‘Wil je soms dat het oersaai wordt’, was mijn repliek. Nu is het tenminste duidelijk dat het nummer een grap is.

Waarom moest het vroeger eigenlijk allemaal zo ernstig?

Cale: Goeie vraag. Ik weet het niet. Het is wel zo dat ik van bij het begin een totaal ander album wou maken dan mijn vorige, het ernstige HoboSapiens. Alleen moest ik na vijf weken opnames vaststellen dat het mij niet lukte. Tot ik werd aangestoken door de hip-hop waar ik in die periode veel naar luisterde. Ik ben gefascineerd door de verbazingwekkende variatie op een album als The Massacre van 50 Cent. ‘You take me out of the ghetto/but you never take the ghetto out of me’, roept hij op het einde van die cd. Een goeie vondst, toch? Samen met Herb Graham Jr., die als arrangeur voor Macy Gray heeft gewerkt, heb ik naar funky grooves gezocht waaraan we een eigen draai konden geven, en toen zaten we eindelijk op het juiste spoor. Zo is die lichtheid erin geslopen.

Ook inhoudelijk mag het wat lichter: vroeger zong je vooral over verlies en angst, nu is verlangen het centrale thema.

Cale: Dat verlangen, dat is de Welshman in mij. ‘Hiraeth’, noemen wij dat. In mijn jeugd kwam bij ieder oogstfeest en met Pasen een predikant naar de protestantse kerk voor een sermoen. Niemand wou dat missen. De manier waarop die mannen hun teksten reciteerden, sleepte iedereen mee. Hun voordracht was perfect: met veel herhalingen en het juiste gevoel voor spanningsopbouw. Het zweepte je op en vervoerde je. Voor mij was dat pure soul. Een Welshe versie van Martin Luther King. Het verbaast me niks dat er zelfs platen zijn gemaakt van die preken. Als het over religie en rugby gaat, kan het Welshe volk heel vurig zijn.

‘Gravel Drive’ heet een verontschuldiging voor je dochter Eden te zijn. Wat had je goed te maken?

Cale: Het was mijn manier om haar te vertellen dat ik weet wat ze als kind moet hebben doorgemaakt als ik op tournee was, het vergeefse wachten op mijn voetstappen op het grint van de oprit… Begreep zij veel waarom ik alweer voor enkele maanden weg moest.

Je autobiografie ‘What’s Welsh For Zen’ heb je zeven jaar geleden ook al voor haar geschreven. Heb je echt een song of een boek nodig om haar het een en ander uit te leggen?

Cale: Sommige dingen kan je niet genoeg herhalen. ‘Je moeder en ik konden niet meer met elkaar overweg en dat is NIET jouw schuld’: dat is een zin die ik haar elk moment van de dag zou willen zeggen. Bij een scheiding verliezen kinderen hun onschuld. Ze leggen de verantwoordelijkheid bij zichzelf en je moet álles proberen om dat uit hun hoofd te praten. Het is een oorlog zonder winnaars, je kunt alleen je best doen om de schade te beperken.

Kan ze je nu beter doorgronden sinds ze ‘What’s Welsh For Zen’ las?

Cale: Door een samenloop van omstandigheden – het boek was er één van – is er inderdaad een klik gekomen. We zijn nu heel close. Ze belt me voortdurend. Gravel Drive heeft haar aan het huilen gebracht. Ik denk dat we nu echt wel weten wat we aan elkaar hebben.

Zen heeft je altijd geïntrigeerd. Omdat je zo rusteloos bent?

Cale: Zo zou ik het niet met-een stellen. John Cage heeft me in zen geïntroduceerd en daar ben ik hem eeuwig dankbaar voor: het was echt iets waar ik toen nood aan had. Zen heeft me een andere manier van redeneren bijgebracht en me geleerd om met problemen om te gaan zonder geweld te gebruiken. En op dat vlak kom ik van ver moet je weten: als kind zat ik bij een straatvechtersbende.

Ik las dat je aan een filmproject over Warhol en The Factory werkt, ‘Everybody Had A Camera’. Kan je daar al iets meer over vertellen?

Cale: Niet echt, omdat het nog te vroeg is. Er moet nog veel research gebeuren voor ik aan het script kan beginnen, en eerst moet dit album nog gepromoot worden, zodus. Maar ik verheug me nu al om dit verhaal uit de doeken te kunnen doen. Ik mag gerust zeggen dat ik me alle anekdotes over Warhol nog herinner, en eindelijk vind ik iets waar ik alles in kwijt kan. Dat zal gegarandeerd als een catharsis werken. De ontmoeting met Warhol heeft mijn leven bepaald. Toen hij me bij The Velvet Underground inlijfde, was dat eerst een cultuurshock. Maar ik heb uiteindelijk véél van Warhol opgestoken, alleen al door hem van dichtbij te volgen en mijn ogen de kost te geven. Hij kende de waarde van public relations: hij wist verdomd goed waarom hij een langbenig fotomodel als Nico in de groep wou. Dat maakte ons in één klap visueel een pak interessanter.

Je noemt Warhol een van de weinige échte vrienden die je in New York hebt leren kennen. Waarom?

Cale: Hij heeft me nooit in de steek gelaten. Het meest wonderbaarlijke aan Andy was dat zijn brein 24 uur per dag op actief stond. Het viel nooit stil. Als ik problemen had, bijvoorbeeld met het kiezen van een platenhoes, stond hij altijd klaar om te helpen. En hij kwam vaak met oplossingen die zo verdomd simpel waren dat het magie leek.

Denk je dat de mensen écht weten wie hij was, of overheersen de misvattingen?

Cale: Veel mensen vonden en vinden Warhol een charlatan, maar niemand kan nog maar vermoeden hoe hij zich uit de naad werkte. Het grote publiek staarde zich blind op alle publiciteit rond zijn werk, maar bij de noeste arbeid die eraan voorafging, stond niemand stil. Heb jij ooit al een zeefdruk gemaakt? Probeer het maar eens. Alleen al puur fysiek is dat niet te onderschatten. Ik zie de zeefdrukken nog op de grond van The Factory liggen, medewerkers op hun knieën met verf in de weer. Zo ging het ook bij The Velvet Underground: we hielden er een serieuze werk-ethiek op na en waren ervan doordrongen dat niemand op ons zat te wachten. Op steun van buitenaf moesten we niet rekenen. Het was Andy die ons een hart onder de riem stak en ons voedde.

Iedereen weet dat Lou Reed en jij elkaars bloed konden drinken. Patti Smith beschreef de opnames van haar debuut ‘Horses’, dat jij produceerde, als een hel. Hebben…

Cale:(onderbreekt) Dan moet zij een beter geheugen hebben dan ik. Zijn wij elkaar in de haren gevlogen? Als het zo was, is er in ieder geval niets van blijven hangen. Anders had ze me niet gevraagd om deze zomer met haar op het podium te staan van het Londense festival Meltdown (waarvoor Smith dit jaar het programma mocht samenstellen; nvdr.). Het was leuk om die oude songs nog eens te horen. Ik zei achteraf tegen gitarist Lenny Kaye: ‘Dat klonk goed, zeg.’ Zijn reactie: ‘Wat had je verwacht? We spelen die shit al twintig jaar.’ (lacht)

Wat ik wou vragen: hebben spanningen altijd een gunstige invloed op de creativiteit?

Cale: Dat hangt van de betrokken individuen af en van de mate waarin ze openstaan voor nieuwe ideeën. Managementtechnieken kunnen van pas komen. Door de inmenging van de vakbonden is het tegenwoordig een dure aangelegenheid om mensen te ontslaan. Daarom leer je nu op de managementschool hoe je lastige mensen op een zijspoor kan zetten. Iemand wegpromoveren is een sexier manier om met spanningen om te gaan dan hem buiten-bonjouren. Voor conflicten in de studio gaat dat ook op: als het té erg wordt, zet je het best een stapje opzij en trek je je even terug.

Een ander bekend debuut waarop je je stempel drukte, was dat van The Stooges. Wat was je eerste indruk van Iggy Pop?

Cale: Wat een mager vent-je! Skinny en volledig in het leer gehuld: zo wandelde hij mijn leven binnen. We hadden vijf dagen om de klus te klaren. Tijd om elkaars handje vast te houden was er niet. Het was de studio binnen en buiten stormen. Ik wil overigens vraagtekens plaatsen bij de remixes van dat album die zopas op de markt zijn gegooid: ze brengen niets bij. Ik begrijp natuurlijk wél het waarom van die release. Platenfirma’s redeneren: alles wat nog in de schuif zit, moet geld opbrengen. Repackaging is het toverwoord.

Blijf je artiesten die je in het begin van hun carrière hebt bijgestaan volgen?

Cale: Tuurlijk. Ik waardeer Patti Smith bijvoorbeeld enorm. Wat zij voor de vrouwen in de rockmuziek heeft gedaan, is van goudwaarde. Zij heeft de weg geplaveid. Zij en niemand anders. Marianne Faithfull heeft in vergelijking veel minder betekend. Al moet gezegd dat ook Nico haar steentje heeft bijgedragen. Bovendien moest zij het doen met een harmonium en één doof oor: zij verscheen dus iets minder goed gewapend dan Patti op het strijdtoneel.

Peter Van Dyck

‘Iemand wegpromoveren is een sexier manier om met spanningen om te gaan dan hem buitenbonjouren. Zo los je conflicten in de studio op.’