Eén format is onlosmakelijk verbonden met televisie: de serie, waarin verhalen zich langzaam ontspinnen en kijkers week na week kunnen meeleven met de personages. Onze Top Vijftig van de beste en meest spraakmakende reeksen uit een halve eeuw tv.

De formats: MS: miniserie SC: sitcom DR: dramareeks AR: animatiereeks SO: soap opera

Umberto Eco noteerde dat een enkel cliché een kwelling is, maar dat honderd clichés dan weer een waar feest kunnen zijn. En nergens mogen de stereo- en archetypen zo welig tieren als in de televisiereeks. Maar wat voor de één een gemeenplaats is, is voor de ander een diepe waarheid of bron van herkenning. Smaken verschillen, maar de tv-reeks geeft ieder zijn eigen verhaaltje voor het slapengaan. Wij gingen grasduinen in een halve eeuw beeldbuisgeschiedenis, doken onze herinneringen in en haalden onze hoogstpersoonlijke Top Vijftig (op onze website uitgebreid tot Top Honderd) boven. Jeugdsentiment en de cultus van de wansmaak (zo onontbeerlijk om lange tv-avonden te kunnen trotseren én rechtvaardigen) mogen dan nog een slechte raadgever zijn, ze hebben zeker de selectie mee bepaald. Pulp, trash en camp schurken aan tegen reeksen die met de grootste bioscoopfilms kunnen concurreren, en formats die voor deze tijd zijn wat de roman fleuve voor de negentiende eeuw was. Afgezien van onze Nummer 1 – The Sopranos: beste serie aller tijden, punt -mag u het roerend oneens zijn met onze wispelturige keuze. Maar blijf niet in uw eentje zitten kniezen en bezorg ons op onze website uw correcties en de schandelijk over het hoofd geziene pareltjes van uw serial verslaving. Wij vroegen alvast enkele GV’s (Getalenteerde Vlamingen) van welke serie zij hun ogen niet kunnen of konden afwenden (hun reacties zijn over de Top Vijftig verspreid).

1. The Sopranos, VS 99-(loopt), David Chase, HBO (DR)

Over televisie moest je de maker van dit godengeschenk al lang niks meer bijbrengen, toen kabelzender HBO zijn pilot twee jaar na opname dan toch goed genoeg vond om er een serie aan te breien. De ge-frustreerde scenarist-filmmaker perste al zijn ongenoegen in een sublieme combinatie: de soap van de disfunctionele familie verbonden met de bezigheden van een heel andere familie: ’that thing we have’, de cosa nostra, de maffia van over de Hudson, in New Jersey. James Gandolfini (Tony Soprano) was als kind superfan van één en slechts één reeks: Kolchak: The Night Stalker. Bijna 25 later zou hij ontdekken dat de belangrijkste schrijver van die eenjarige show de man was die hem nu vereeuwigde: David Chase.

2 Six Feet Under, VS 01-(loopt), Alan Ball, HBO (DR)

Als de dood je beroep is, wat is dan je leven? Alan Ball (scenarist van American Beauty) laat een hele familie doodgravers zich die vraag stellen en bereikt tegen de morbide, koud makende achtergrond van de begrafenisonderneming een mentale hitte van denken en voelen die nooit op televisie, zelfs niet in de cinema, werd opgeroepen. In de eerste aflevering wordt de familie Fisher onthoofd, als de patriarch met een bus in aanraking komt. Maar hoe vervreemd ze ook tegenover elkaar komen te staan, de knoop waarin ze samen zitten, wordt steeds strakker. Onvergetelijk.

3 Seinfeld, VS 89-98, Jerry Seinfeld & Larry David, NBC (SC)

De grappigste, intelligentste comedy aller tijden, basta. De show about nothing en vier in dezelfde cirkel rondlopende individuen (volkomen tegenhangers van de overjaarse prefab twintigers uit Friends) scheen aanvankelijk te geslepen en complex om brokken te maken, maar groeide uit tot een absolute kijkcijferhit én een sociocultureel fenomeen. Jerry Seinfeld heerst vanuit zijn enge flatje of de koffiekeet, en doorstaat de stormen van George Louis Costanza (Jason Alexander), Elaine Marie Benes (Julia Louis-Dreyfus) en Cosmo Kramer (Michael Richards).

4 Oz, VS 97-03, Tom Fontana & Barry Levinson, HBO (DR)

Oz, oftewel de gevangenis Oswald State Penitentiary, waar rolstoelpatiënt Hill ons rondleidt door het celblok Emerald City. Meet the new boys on the block: Alvarez, die prompt wordt neergestoken; Beecher, een loser van een advocaat die onder invloed een meisje heeft doodgereden; Groves, die zijn moeder oppeuzelde (en zijn vader voor Kerstmis bewaarde); Said, die de directeur bij zijn aankomst fijntjes vertelt dat hij voortaan de instelling zal runnen. 6 seizoenen hel in the big house. ‘Gone but never forgotten’, zegt HBO’s website, nadat Oz in februari van dit jaar uit het zicht verdween. De brutaalste, meest intense mannenreeks ooit.

5 Heimat, D 84, Edgar Reitz, WDR (MS)

Deel 1, Eine Deutsche Chronik, was destijds (niet alleen in Duitsland) een kleine ‘religieuze ervaring’. Het dorpje Schabbach, op de Hunsrueck in Duitsland, wordt van 1919 tot 1982 bekeken via de persoon van Maria. De gemeenschap overleeft twee wereldoorlogen en een Wirtschaftswunder. Vlekkeloos gefilmd en geacteerd. Zweite Heimat û Die Chronik einer Jugend was even ambitieus, en 20 jaar na de aanvang heeft Reitz nu Heimat3 op stapel staan.

6 Crime Story, VS 86-88, Michael Mann, Chuck Adamson & Gustav Reininger, NBC (DR)

Michael Mann was executive producer van deze sublieme variatie op het Untouchables-motief in een orgie van fifties-kleuren. Abel Ferrara regisseerde de pilootaflevering en meteen werd duidelijk dat dit bij vlagen bikkelharde televisie zou zijn. Chicago’s koele aanblik, Del Shannons Runaway als titelsong, Dennis Farina als de geobsedeerde Mike Torello en een atoomontploffing in Nevada voor de finale van het eerste seizoen. De volgende 20 afleveringen speelden in Las Vegas en Mexico, en dan was de vertelling uit.

7 The Simpsons, VS 89-(loopt), Matt Groening, Fox (AR)

‘Amerika moet meer zoals The Waltons worden en minder als The Simpsons’, zei toenmalig VS-president George Bush Senior begin 1992 in een speech tegenover conservatieve tv-producenten. De makers van de animatieserie voegden aan hun volgende aflevering een scène toe, waarin de Simpsons Bush zijn speech zien geven en Bart reageert met: ‘Hey, maar wij zijn net als The Waltons: wij bidden ook voor het einde van de recessie!’ Om maar te zeggen: The Simpsons is de scherpste, meest consistent leuke, inventieve en sociaal-kritische show op de Amerikaanse televisie, met een filosoof in elk personage (behalve dan misschien in Mr. Burns). Eind 1999 door Time uitgeroepen tot beste tv-show ooit.

8 24, VS 01-(loopt), Joel Surnow & Robert Cochran, Fox (DR)

Bijzonder ambitieuze thrillerreeks over een contraterroristische eenheid die van binnenuit wordt aangevallen, terwijl van buitenaf de baas (door ontvoering van zijn vrouw en kind) in een wurggreep wordt gehouden. Jack Bauer (Keifer Su-therland) moet tegen iedereen vechten om zichzelf en de toegewijde professioneel in zich overeind te houden. Het feit dat in het eerste seizoen de eerste zwarte VS-presidentskandidaat met een serieuze kans het doelwit is van een verregaande terreuroperatie maakt het des te slopender. Narratief, stilistisch en inzake compromisloze twists-and-turns-spanning is dit ongezien, voornamelijk ook door de real time waarin de show aftelt (elke aflevering beslaat één uur, samen vormen ze één dag) en door de uitmuntende toepassing van split screen.

9 Band of Brothers, VS 01, Tom Hanks, Steven Spielberg & Stephen Ambrose, HBO (MS)

Twee dagen voor 9/11 kwam HBO met dit summum van gedramatiseerde televisie voor de dag, een serie die uw volledige aandacht vraagt voor verhaallijn, dialogen en visualisering maar die ook uw volledige aandacht verdient. De kijkervaring is allesbehalve ‘zuiver entertainend.’ De uitwerking is adembenemend, net als het dodental (Easy Company leed tijdens WO2 zware verliezen en werd voortdurend aangevuld met ‘vers’ kanonnenvoer). Hoewel de eerlijkheid en deugd van Amerikaanse soldaten worden verheerlijkt, is de formule van ‘gewone jongens die buitengewone daden stellen’ voor één keer echt uit het leven gegrepen. Ambrose gaf zelf toe dat deze paratroopers een unieke groep vormden.

10 Berlin Alexanderplatz, D 80, R.W. Fassbinder, Bavaria Atelier/WDR (MS)

Loodzwaar maar verslavend tv-theater dat vandaag nauwelijks een zender zou vinden, maar de ziel van Duitslands meest rabiate Kinoschwein blootlegt: Rainer Werner Fassbinder, vroeg gestorven wonderkind van de Neue Deutsche Welle. Volgens Fassbinder had de fatalistische roman van Alfred Döblin uit 1929 de loop van zijn leven bepaald. Protagonist is de ruwe arbeider Franz Biberkopf (Günter Lamprecht) die als een lijdzaam groot schaap verloren loopt in het menselijke slachthuis van het Duitsland tussen de twee wereldoorlogen. Pas ontslagen uit de gevangenis, zweert hij zijn leven te beteren maar de sociale ellende en zijn seksuele lusten blijven hem parten spelen. Zijn wanhopige neergang wordt door Fassbinder gevisualiseerd met een creatieve energie vol schokkende expressionistische effecten, zoals nooit eerder op het tv-scherm te zien.

11 The X-Files, VS 93-02, Chris Carter, Fox (DR-26)

‘We’re believers’, zei de X-generatie en een cultuurfenomeen was een feit. De serie is met gevoel voor cinema gedraaid, en het unheimliche van sommige episodes werkt verslavend. David Duchovny en Gillian Anderson spelen de charismatische FBI-agenten belast met het onderzoek naar bovennatuurlijke verschijnselen.

12 Twin Peaks, VS 90-91, David Lynch & Mark Frost, ABC (DR)

Op zich natuurlijk de meest vernieuwende serie ooit, maar mensenbezweerder Lynch verloor snel de interesse en controle. Uiteindelijk mocht zelfs gastregisseur Diane Keaton haar gangetje gaan met de in maniërisme wegglijdende weirdoes. De verguisde bioscoopfilm Twin Peaks: Fire Walk With Me (1992) was nog beter, maar leest u vooral Paul Mennes’ commentaar.

13 Tanner 88, VS 88, Garry Trudeau & Robert Altman, HBO (MS)

Robert Altman, eeuwige dwarsligger in Hollywood, en Garry Trudeau, de schepper van de satirische comic Doonesbury, sloegen de handen in elkaar voor deze even cynische als briljante miniserie over een fictieve democratische presidentskandidaat (Michael Murphy), gefilmd tegen de achtergrond van de echte primaries en conventions van ’88.

14 Staccato, VS 59, John Cassavetes, NBC (DR-30)

Eén seizoen lang mocht John Cassavetes, de latere voorvechter van de onafhankelijke Amerikaanse cinema, zijn coole gang gaan als Johnny Staccato: private eye, maar vooral jazzmuzikant in deze dynamische, ‘jazzy noir’ versie van Blake Edwards’ Peter Gunn.

15 On the Air, VS 92, Mark Frost & David Lynch, ABC (SC)

Off the air, zul je bedoelen. ABC schoot na 7 episoden deze buitengewoon vermakelijke comedy over het meest rampzalige radiostation in Amerika uit de lucht.

16 The Prisoner, VS 67-68, Patrick MacGoohan & George Markstein, ITC (DR-17)

Wellicht de meest bizarre en gedurfde dramareeks ooit gemaakt, een quasi-abstracte folly van en met de bijzonder coole Patrick ‘Number Six’ MacGoohan (die The Saint weigerde omdat hij diens houding tegenover vrouwen maar niks vond).

17 The Singing Detective, GB 86, Dennis Potter, BBC (MS)

Michael Gambon schittert als de door psoriasis monsterlijk en bedlegerig geworden Philip Marlow, in Potters koortsdroom van een série noire, zes stukken virtuoze mix van acteertalent, gedurfde scenario’s, liedjes uit het crooning-tijdperk en misdaad.

18 Smack the Pony, GB 99-03, Talkbar, Channel 4 (SC)

Kreeg een International Emmy Award, deze beste sketchkomedie sinds Monty Python. Geheel en al vrouwelijk gestuurd, met briljante partnerzoekertjes en songs.

19 The Avengers, GB 61-69, Sydney Newman, ITV (DR)

De allereerste afleveringen zijn absurd genoeg van de aardbol verdwenen, maar deze hippe Britse spionageserie bereikte toch pas zijn kruissnelheid toen gentleman-spion John Steed (Patrick Macnee) vanaf het vierde seizoen het gezelschap kreeg van Emma Peel – van man appeal (Diana Rigg).

20 UFO, GB 70-71, Gerry Anderson, ITC (DR)

Heerlijke sciencefictionreeks van de onvolprezen retrofuturist Gerry Anderson, schepper van The Thunderbirds en het meer commercieel opgezette Space 1999.

21 Terug naar Oosterdonk, B 97, Guido Van Meir, BRT (MS)

Oer-Vlaams en tegelijk ook niet. Frank Van Passels meest volmaakte werk toonde dat ook in Vlaanderen eventjes de beste cinema voor tv werd gemaakt.

22 The Untouchables, VS 59-63, Jerry Thorpe, Leonard Freeman, Quinn Martin, ABC (DR-26)

De strijd van Eliot Ness (Robert Stack) tegen Al Capone en andere onderwereldfiguren uit Chicago tijdens de Drooglegging was de motor van deze even mistroostige als realistische misdaadserie die vanwege de toen extreme gewelddadigheid de bijnaam ’the weekly bloodbath’ kreeg. De pseudo documentaire stijl werd nog aangescherpt door de staccato voice over van legendarisch columnist Walter Winchell.

23 Brideshead Revisited, GB 81, John Mortimer, ITV (MS)

Geen BBC-drama, maar een onafhankelijke productie van Granada Television voor ITV (Independent Television). Jeremy Irons is een legerkapitein die terugblikt op zijn relatie met een aristocraat en diens zuster uit een gedoemde aristocratische familie. Deze superdure Evelyn Waugh-bewerking groeide uit tot het summum van de gesmaakte ( ‘Every frame a Rembrandt’, zo omschreef een fan de reeks) en gesmade Engelse Heritage-traditie, waarin het antiek al even gepolijst is als de acteerprestaties.

24 All in the Family, VS 71-79, Norman Lear, CBS (SC)

De BBC lag aan de grondslag van deze klassieker, namelijk met Johnny Speights sociale satire Till Death Do Us Part uit 1965, waarin Alf Garnett zijn vooroordelen mocht spuien. In de Amerikaanse context van white trash en hippiedenken werd Archie Bunker neergezet, de onverdraagzame en bekrompen knorpot you love to hate.

25 Queer as Folk, VS 01-(loopt), Ron Cowen, Daniel Lipman, Showtime (DR)

De Amerikaanse versie (waarin de gay scene verhuisde van Manchester naar Pittsburgh) van de taboebrekende Britse serie over jongens-die-het-doen-met-elkaar was nog explicieter, scherper en meer geobsedeerd dan het origineel van Channel Four.

26 Sex And The City, VS 99-(loopt), Darren Star, HBO (SC)

In deze tv-versie van de column van Candace Bushnell spreken vier vrouwen – Carrie Bradshaw (Sarah Jessica Parker) en haar vriendinnen – vrijuit en taboeloos over alle aspecten van seks en zijn de mannen meestal veredeld behang. De serie die, meer nog dan The Sopranos, HBO zijn faam als ‘zender waar alles mag en kan’ bezorgde. Momenteel is in de VS het laatste seizoen bezig.

27 Soap, VS 77-81, Susan Harris, ABC (SC)

Vaak briljant en steeds controversieel, een door een vrouw geschreven antisoap die daytime tv deed ineenkrimpen en als eerste openlijk een homoseksueel personage opvoerde.

28 Moonlighting, VS 85-89, Glenn Gordon Caron, ABC (SC)

Baanbrekende mix tussen detective en sitcom, waarin David Addison (Bruce Willis) en Maddie Hayes (Cybill Shepherd) als koppel-dat-niet-mag-zijn de ene oneliner na de andere wisecrack op elkaar afvuurden (de scenario’s waren gemiddeld de helft langer dan van een normale sitcom).

29 Absolutely Fabulous, GB 92-96, 01-(loopt) Jennifer Saunders & Dawn French, BBC (SC)

De avonturen van de ‘Sweetie’ en ‘Darling’ krijsende fashion victims Eddy (Jennifer Saunders) en Patsy Stone (Joanna Lumley) hebben over de hele wereld succes. Na een proefopname zei een BBC-bons nochtans: ‘I don’t think women being drunk is funny.’

30 Monty Python’s Flying Circus, GB 69-74, Monty Python, BBC (SC)

And now… for something completely different! Inderdaad, sketchkomedie, zoals er nog nooit was gemaakt. Nog altijd de moeder van alle pogingen tot absurde humor.

31 Are You Being Served?, GB 72-85, David Croft, Jeremy Lloyd, BBC (SC)

De Britse klassenmaatschappij onweerstaanbaar grof doorgelicht in Grace Brothers Department Store, waar de departementen ‘Gentlemen’s Ready-To-Wear’ and ‘Ladies’ Separates and Underwear’ verplicht zijn dezelfde vloer met elkaar aan te vegen.

32 I, Claudius, GB 76, Herbert Wise & Jack Pulman, BBC (MS)

Robert Graves’ literaire werk stond borg voor een hoogtepunt van royaal geconstipeerd BBC-drama, weinig verhullend over Nero’s moederliefde en bovenal fascinerend wanneer Derek Jacobi de oude Claudius laat stotteren.

33 The Six Million Dollar Man, VS 74-78, Larry Brody e.a., ABC (DR)

Lee Majors is Steve ‘We Can Rebuild Him’ Austin, een gecrashte astronaut die bionisch wordt opgelapt en zijn bijzondere gaven dan gebruikt om bijvoorbeeld een Bigfoot achterna te zitten.

34 Doctor Who, GB 63-89, Sydney Newman, BBC (DR)

Douglas Adams’ bizarre tijdreiziger die meer kwaad over zich heen krijgt dan hem lief is, werd een van de langst levende tv-figuren uit de Britse geschiedenis.

35 Star Trek, VS 66-69, Gene Roddenberry, NBC (DR)

De logica eist duidelijk dat u beseft dat enkel de eerste Trek de moeite waard was. Kirk, Spock, Bones, Scottie – waar bleef de tijd? Het is erger dan dat: hij is dood.

36 Mission: Impossible, VS 66-73, Bruce Geller, CBS (DR)

‘Your mission, should you decide to take it, Jim, will be…’Heerlijke eerste reeks van de fad gadget spionagefantasie, met Martin Landau in grote vorm als meester in het vermommen en de legendarische tune van Lalo Schifrin.

37 V, VS 84-85, David Abramowitz, NBC (MS)

Donkere sciencefictioncultreeks die Independence Day ruim tien jaar voor was met de dreiging van een vijftigtal buitenaardse ruimteschepen die boven Amerika’s belangrijkste steden zweven.

38 Fawlty Towers, GB 75-79, John Cleese & Connie Booth, BBC (SC)

De BBC had er weinig vertrouwen in, de kritieken waren lauw en de kijkers lieten het afweten: de sitcom van John Cleese over een onbehouwen hoteleigenaar, zijn bazige vrouw en een onhandige kelner leek een ramp te worden. Maar het tweede seizoen werd een hit. Sindsdien is Fawlty Towers altijd wel ergens in herhaling te zien, en zijn de ijzeren logica, mathematische timing en vlijmende oneliners een voorbeeld voor tv-makers alom.

39 Frasier, VS 93-(loopt), David Angell, Peter Casey, David Lee, NBC (SC)

Het was Cheers-schrijver Angell die voor de dag kwam met het idee de eminente Bostoniaanse psychiater Frasier (Kelsey Grammer) in Seattle een psychotherapeutische radioshow te geven en hem hoogst intelligent en ‘cultureel’ met zijn invalide vader en broer te laten bakkeleien. Angell kwam om op 11 september 2001.

40 South Park, VS 97-(loopt), Trey Parker & Matt Stone, Comedy Central (AR)

‘Oh my god! They killed Kenny! The bastards!’ Meer hoeft u niet te weten. Geen papieren kleuters, die mannen van South Park.

41 Ren & Stimpy, GB 91-94, John Kricfalusi, BBC (AR)

De Canadese cartoonist John Kricfalusi is de pionier van de vaak bijtende shows die Cartoon Network vandaag erg onderhoudend maken. In zijn dolle fantasie met een neurotische chihuahua en een beaat grijnzende kat toont hij zich een waardig opvolger van Tex Avery.

42 Black Adder, GB 82-89, Richard Curtis & Rowan Atkinson, BBC (SC)

‘I… have a cunning plan.’ En het begint in 1485, om te eindigen in de loopgraven van WO1. Rowan Atkinson mag als Black Adder de meest sarcastische oneliners van de jaren tachtig uitspreken, maar vreemd genoeg is de reeks vooral beroemd om een tragische scène: de protagonisten die in de allerlaatste aflevering vanuit hun loopgraaf een zekere dood tegemoet lopen.

43 Beavis & Butt-Head, VS 93-97, Mike Judge, MTV (AR)

Bands keken ernaar uit door de twee getekende, suf geheadbangde metal freaks met een ’this sucks’ gezegend te worden.

44 The Thunderbirds, GB 64-66, Gerry Anderson, Sylvia Anderson, ATV/ITC (AR)

‘Supermarionation’, dat was het procédé van de elektronisch gestuurde marionetten in dit supergladde en naïeve high tech futurisme.

45 The Man From UNCLE, VS 64-68, Norman Felton, Ian Fleming, Sam Rolfe, NBC (DR-26)

De schepper van James Bond was een van de bedenkers van deze heerlijk dwaze met gadgets volgestouwde spoof over twee superspionnen (gespeeld door Robert Vaughn en David McCallum) die kennelijk het patent op sixtiescool op zak hebben.

46 Alias, VS 01-(loopt), Jeffrey Abrams, ABC (DR)

Over deze snelvoetige high tech actiereeks over een vrouwelijke spion zei schepper J.J. Abrams dat schijn bedriegt, elk detail loont en alles uiteindelijk met een ‘boem!’ samenkomt. Superieure popcorntelevisie

47 Miami Vice, VS 84-89, Anthony Yerkovich, Michael Mann, NBC (DR)

Yerkovich verliet Hill Street Blues om voor Michael Mann de pilot te schrijven van hét eighties-fenomeen bij uitstek: de eerste MTV designer copseries. De stilering (van Don Johnsons stoppelbaard tot het pastelkleurig palet) was ongekend, Jan Hammers theme al snel té bekend.

48 CSI: Crime Scene Investigation, VS 00 (loopt), Anthony E. Zuiker CBS (DR)

Het was Manhunter dat voor het eerst de wondere wereld der forensics blootlegde, en wie beter dan hoofdrolspeler William L. Petersen kon een serie leiden die zich enkel met haartjes, bloed, DNA en maden bezighoudt? Beresterke pulp van Überproducer Jerry Bruckheimer.

49 Columbo, VS 71-77/ 89-90, Richard Levinson, William Link, NBC (DR)

Zo’n 70 keer speelde Peter Falk de sjofele maar scherpzinnige Columbo, de loensende detective die zijn verdachten met de meest banale vragen bestookte en zo tegen alle verwachtingen in (nou ja) de waarheid kon bovenspitten.

50 The Fugitive, VS 63-67, Roy Huggins, ABC (DR)

‘Name: Richard Kimble. Profession: Doctor of Medicine. Destination: Death Row, State Prison.’ De diepe stem van de verteller zette de toon, David Janssen als ‘The Fugitive’ deed de rest. In 1993 volgde de bioscoopversie met Harrison Ford, in 2000 een nieuwe serie, The Chase Continues, met Tim Daly als de ten onrechte voor moord op zijn vrouw veroordeelde dokter.

Door Jo Smets en Patrick Duynslaegher