TEKENFILM IN DE TEKENFILM Een wonderbaarlijke anime vertelt het waargebeurde leven van een fictieve Japanse diva.

Millennium Actress (2001)

FILM: * EXTRA’S: ** (A-FILM)

Niemand die de artistieke kwaliteiten of het technisch vernuft van de Walt Disney-tekenfilms in twijfel trekt. Alleen jammer van dat neerbuigende toontje dat kennelijk bij het kinderlijk vertier hoort. Anders gesteld is het met de anime: de Japanse tekenfilm is niet alleen een enorme industrie, maar biedt ook ruimte voor experiment, is even volwassen, radicaal en complex als de stoutste verzinsels van David Lynch. De manier waarop Satoshi Kon ( Perfect Blue; Tokyo Godfathers) in Millennium Actress uit de vermenging van realiteit en fantasie een parallelle werkelijkheid creëert, moet zeker niet onderdoen voor Mulholland Drive.

De titelheldin is de grootste actrice van de gouden jaren van de Japanse cinema. Geen wonder dat de naam Chiyoko Fujiwara u niets zegt: dit personage is volledig fictief. Maar wanneer een gedreven documentairemaker de ouder geworden actrice aan de praat krijgt over haar leven en films, volgt een portret van de diva dat fascineert, intrigeert en ontroert alsof het om een levende legende gaat. Het begint met haar jeugd in het Japan van voor de Tweede Wereldoorlog en eindigt met haar grote successen in de jaren 50 en 60. De flashbacks bevatten ook scènes uit de fictieve films waarin ze schitterde, gaande van de samoeraiverhalen uit het Edo-tijdperk waarmee ze debuteerde tot de finale space odyssey waarmee ze afscheid nam. Zodat ook belangrijke momenten uit de eeuwenoude Japanse geschiedenis voorbijtrekken (en zelfs een ultiem saluut aan Kubricks 2001).

Bovendien verwijzen deze film-in-de-filmscènes subtiel naar echte Japan-se films uit de betreffende periode. En het wordt nog ingewikkelder: de interviewer en zijn jonge cynische cameraman staan plotseling zelf in de verschillende periodes te filmen en gaan dus deel uitmaken van het leven van Chiyoko. Dat de documentaire crew zomaar de herinneringen binnenstapt van de actrice lijkt op het eerste gezicht arbitrair. Tot de cineast onthult dat de tv-maker zelf romantisch aan de actrice gelinkt is. Blijkt ook dat Chiyoko’s filmcarrière parallel liep met haar speurtocht naar een raadselachtige geliefde die haar altijd ontglipte. Haar hele leven maakte ze jacht op een schim en beleefde ze de liefde vooral via haar filmrollen. Waardoor Millennium Actress uiteindelijk ook een ode aan de film wordt, aan het filmproces dat vergeleken wordt met de werking van het geheugen.

Het verbazende is dat de verhaaltechnische complexiteit nooit gekunsteld of pedant overkomt. De verschillende niveaus, tijdspannes, thema’s en motieven vloeien allemaal in elkaar over alsof het de gewoonste zaak ter wereld is.

Wonderlijk ook hoe Kon aan zijn tekenfilmfiguren een realistische uitstraling geeft. Anders dan bij de hedendaagse Amerikaanse animatiefilm (zowel handgetekend als CGI) gebeurt dit niet door het wegwerken van de illusie dat we naar een tekenfilm zitten te kijken of door het etaleren van technische bravoure. De animatie is zelfs vrij summier, op het houterige af. Maar je zit er wel als betoverd naar te kijken.

Patrick Duynslaegher