‘Mijn personages zijn slimmer dan ik’

Nadat hij al de president, Mark Zuckerberg en baseball onder handen heeft genomen, pakt Aaron Sorkin in The Newsroom nog een Amerikaans instituut aan: cable news, en hoe dat het publiek te weinig informeert. De bekroonde scenarist over de lamentabele staat van het nieuws, werken voor HBO en Amerika onder Obama. ‘Sommige Republikeinen plegen hoogverraad.’

Aaron Sorkin is zenuwachtig. Dat is schrijver dezes weliswaar ook, want als we nog helden hebben, dan is de man die The West Wing heeft bedacht toch een van hen. Zodra Sorkin echter binnenkomt in een hotelkamer in Los Angeles voor het interview over zijn nieuwste tv-serie The Newsroom voel je dat hij op zijn hoede is. Daar is een goede reden voor: dit gesprek vond eind juni plaats, vlak voor de première van The Newsroom op betaalzender HBO, en daags voordien waren in kranten en tijdschriften al de eerste uitgebreide recensies verschenen. En die waren niet mals voor de man die na zijn Oscar voor The Social Network én zijn Oscarnominatie voor Moneyball had gehoopt met The Newsroom zijn grote comeback te maken op televisie.

The Newsroom speelt zich af bij de nieuwszender Atlantic Cable News, op de redactie van het populaire nieuwsmagazine News Night. Centraal personage is Will McAvoy, een populaire presentator die dankzij zijn talent om op zo weinig mogelijk tenen te trappen de ‘Jay Leno van nieuwsankers’ wordt genoemd. Maar als hij tijdens een debat verplicht wordt om te antwoorden op de vraag waarom Amerika het beste land ter wereld is, barst hij los in een tirade over hoe de VS de laatste decennia zijn afgegleden, waarmee hij zijn hele imago op losse schroeven zet. Na een gedwongen vakantie keert hij terug naar zijn zender, waar hij ontdekt dat het gros van zijn team hem verlaten heeft én dat zijn ex-vriendin MacKenzie McHale de nieuwe producer van News Night is geworden. En McHale, een gevierde oorlogsjournaliste, is vastbesloten om weer journalistiek te bedrijven zoals het hoort: hard, met respect voor de feiten en niet bang om mensen tegen de haren in te strijken.

Net zoals The West Wing een ideaalbeeld was van hoe een Amerikaanse president en zijn entourage het land zouden moeten leiden, brengt The Newsroom een geromantiseerde versie van de journalistiek, ‘een Valentijnskaart voor het vak’, zoals Sorkin het zelf in een van de eerste interviews omschreef. ‘Ik hou van idealistische, romantische verhalen over helden zonder cape, gewone mensen met een nobel doel’, zegt hij als we hem, om het ijs te breken, die uitspraak voorleggen. ‘En als je dat soort verhalen kunt vertellen in een omgeving die meestal cynisch wordt bekeken, zoals de politiek ten tijde van The West Wing of de journalistiek vandaag, dan krijg je goede televisie. Ik ben geen politieke activist, ik wil mensen entertainen, niet van gedachten doen veranderen. Of het nu over Facebook, televisie of politiek gaat, ik blijf in de eerste plaats een verhalenverteller.’

The Newsroom is toch een duidelijke kritiek op de Amerikaanse nieuwszenders die 24 uur per dag uitzenden. Is het niveau van het nieuws daar zo erg?

Aaron Sorkin: Volgens mij wel. ‘Het nieuws’ is vandaag een commercieel product, iets wat zoveel mogelijk geld moet opbrengen. Daarom worden onderwerpen die eigenlijk geen aandacht verdienen eindeloos herkauwd, en raken belangrijke zaken ondergesneeuwd: de werkloosheid in Amerika, de oorlogen die we voeren, het feit dat 40 miljoen mensen in dit land, onder wie 10 miljoen kinderen, in armoede leven. Dat is niet alleen de schuld van de journalisten of de mediabedrijven, maar ook van de consument. Mensen moeten opstaan en zeggen: ‘Informeer ons, durf ons te vervelen!’ Ik denk dat die tijd is gekomen: nu krijgen kijkers kilo’s suikerspin gevoerd, en ik geloof dat ze weer zin krijgen in groenten.

Hoe moeten die er dan uitzien?

Sorkin: Om mensen beter te informeren moet je ze goede debatten laten zien. Discussies tussen slimme mensen die weliswaar van mening verschillen maar die daarover rationeel en evenwichtig kunnen praten, met respect voor de feiten. Dat is een tweede probleem: de feiten staan niet meer centraal in het nieuws, maar iemands mening over de feiten, en dan nog het liefst de mening van mensen die zo extreem mogelijk denken. De gekken die met een geboortecertificaat in de hand zeggen dat Obama geen echte Amerikaan is, of die de president een communist noemen. Ik vind het tijd dat dat soort clowns het podium verlaat.

In The Newsroom worden de echte nieuwszenders niet genoemd maar…

Sorkin:(onderbreekt) Fox News (de nieuwszender van Rupert Murdoch, met een erg rechts imago, nvdr.) is de ergste. En niet omdat ik veeleer links denk en zij niet, maar omdat ze liegen. Ze misleiden hun kijkers. Uit studies blijkt dat geen enkel publiek zo slecht op de hoogte is als dat van Fox: zelfs mensen die niet naar het nieuws kijken scoren beter, wat alleen maar kan betekenen dat Fox zijn kijkers bewust verkeerd informeert. Op de dag dat de VS Irak binnenvielen, dacht 67 procent van de Amerikanen dat zij óns aangevallen hadden. Wiens fout is dat dan?

In het echt lijkt Sorkin, met zijn blonde haren, gebruinde huid en hagelwitte tanden, een kruising tussen Sam Seaborn uit The West Wing en Will McAvoy. Hij praat ook als een van zijn personages: soms struikelt hij over zijn woorden, alsof zijn mond zijn gedachten niet kan volgen, maar zijn antwoorden lijken vaak op een van die monologen die je kent uit zijn werk. Als we vragen wanneer ‘de clowns’ het podium hebben overgenomen, begint hij aan zo’n speech, die hij kracht bijzet door af en toe te roepen en op de tafel te slaan.

‘Dit land is al discussiërend geboren’, zegt hij. ‘Van bij het begin hadden we twee partijen die vaak lijnrecht tegenover elkaar stonden, en je kunt moeilijk vergeten dat we 150 jaar geleden nog een burgeroorlog hebben gevoerd. Alleen is de toon van de discussie, de retoriek, scherp veranderd op 11 september 2001. Of beter gezegd: op 1 oktober, want de eerste weken na de aanslagen stonden we allemaal nog schouder aan schouder, getekend door die gemeenschappelijke tragedie. Maar toen gebeurde er iets. Die mensen die voordien altijd op hun woorden pasten als ze het hadden over de zwarte bevolking of over de moslims in de VS, zeiden plotseling: ‘Weet je wat? (met luide stem) Fuck you! Wij hadden gelijk, die kerels die er eng uitzien, zijn ook echt eng. En jij, zielige, linkse asshole die liever met zijn verstand dan met zijn buik denkt, fuck you too! We hoeven niet meer naar jou te luisteren.’ Na 9/11 is bij veel mensen de innerlijke holbewoner naar buiten gekomen.’

Is de sfeer verbeterd sinds de verkiezing van Obama?

Sorkin: Iedereen hoopte dat, maar Obama’s verkiezing – hoe historisch ook – heeft het erger gemaakt. De toon is nog harder. En dat is niet toevallig. Onlangs werd bekend dat op de dag van Obama’s inauguratie enkele Republikeinse congresleden samen zijn gekomen om te bespreken hoe ze hem bij de volgende presidentsverkiezingen zouden kunnen verslaan. Hun oplossing: Obama zoveel mogelijk saboteren, ervoor zorgen dat hij niets verwezenlijkt. Als dat betekent dat de economie helemaal in elkaar stort, dan moet dat maar. Sorry, maar ik vind dat hoogverraad. Als je beslist om stimulusmaatregelen tegen te houden en een hoop Amerikanen nog armer te maken om de macht op the black guy te heroveren, hoe moreel verwerpelijk ben je dan?

Een van de problemen van Obama is dat hij zijn visie te weinig kan ‘verkopen’. Heb jij nooit zin om hem enkele tips aan de hand te doen?

Sorkin: Daar ben ik niet slim genoeg voor. Ik kan vooral goed intelligentie doorgeven, research in dialogen gieten. Mijn personages zijn slimmer dan ik. (lacht) Maar een van mijn hobby’s is wel om gekke ideeën uit te denken, plannen die nooit werkelijkheid zullen worden. Ik ben een kind van het openbaar onderwijs en mijn hart bloedt als ik zie tot wat voor krochten de public schools in de VS zijn uitgegroeid. Vooral die in de grote steden, waar je langs metaaldetectors naar binnen moet en het al volstaat om in de klas aanwezig te zijn om je diploma te krijgen. Daar zou ik een deel van het geld voor de relance van de economie naartoe willen zien gaan: als je mooie, veilige scholen bouwt – op zich al goed voor de werkgelegenheid – hebben kinderen tenminste een reden om te komen. En als ze dan afstuderen, geef je ze een beurs voor de universiteit, op voorwaarde dat ze nadien eerst een paar jaar les geven op een openbare school. Klinkt gek? Nochtans is het dat wat het leger vandaag al doet: jongeren krijgen een beurs als ze beloven na hun studies een paar jaar dienst te doen. Als we het onderwijs in dit land even serieus zouden nemen als de defensie, wat voor effect zou dat niet hebben op de misdaadcijfers, de economie, het gemiddelde inkomen? Het zou er op zijn minst voor zorgen dat meer gezinnen zich HBO kunnen veroorloven. (lacht)

Een idealistische serie als The Newsroom lijkt een vreemde eend bij HBO, dat in The Sopranos, The Wire of Deadwood een veeleer cynische kijk op Amerika bracht. De verhalen van Sorkin zijn echter zo politiek getint dat enkel een betaalzender, waar druk van adverteerders onbestaande is en kijkcijfers niet bovenaan in de prioriteitenlijst staan, er zich in de VS van vandaag nog aan durft te wagen. Bovendien past een samenwerking met een van de meest gelauwerde scenaristen van het afgelopen decennium – Sorkin heeft 6 Emmy’s en een Oscar op zijn schoorsteenmantel staan – perfect bij het kwaliteitslabel dat HBO zich aan wil meten. De zender heeft wel meer dan vijf jaar aan Sorkins mouw moeten trekken. Toen de schrijver in 2003 na vier seizoenen vertrok bij The West Wing vroegen de HBO-bazen hem al of hij niet voor hen wilde werken. Hij hield de boot af, maakte voor NBC eerst de geflopte reeks Studio 60 on the Sunset Strip en ging daarna in het theater werken. In 2009 zei hij echter, tijdens een conference call met HBO-bazen, langs zijn neus weg dat hij wel eens een reeks over een nieuwszender wilde schrijven. De zender zette meteen het licht op groen. ‘Ik was nog maar net uitgesproken’, aldus Sorkin, ‘en ze zeiden: “Geweldig, we hebben een deal. Wanneer krijgen we het eerste scenario?” (lacht)

Omdat Sorkin eerst The Social Network moest afwerken en daarna het script voor honkbalfilm Moneyball onder handen nam, duurde het nog twee jaar vooraleer die eerste scenario’s er waren. Ondertussen werd de samenwerking tussen HBO en Sorkin wel al druk besproken, dus toen The Newsroom in première ging, was dat in de VS groot nieuws. In de aanloop daarnaar publiceerde elke krant, tijdschrift of website met naam een oordeel, en dat was vaak niet mals. De recensent van The New Yorker noemde de serie bijvoorbeeld ‘zo slecht dat mijn mond openviel’. De kritiek was niet helemaal onterecht: de bevlogenheid in de eerste afleveringen wordt soms erg melig en de poging om van het leven op de News Night-redactie een soort screwball comedy te maken – met veel misverstanden en gekibbel tussen mannen en vrouwen – werkt niet altijd. Aan de andere kant laat Sorkin vaker wel dan niet zien wat voor geweldige dialogen hij kan schrijven en de momenten waarop de redactie een bepaald nieuwsfeit probeert te doorgronden zijn even meeslepend als uitdagend. HBO was in ieder geval tevreden, want na een paar afleveringen bestelde de zender een tweede seizoen.

Sorkin schuift even op zijn stoel als we hem vragen of hij de recensies al gelezen heeft. Je ziet hem twijfelen: zou ik de critici even hard aanpakken als zij met mij doen, of hou ik me op de vlakte? Hij kiest voor het tweede. ‘Er zijn critici die de eerste vier afleveringen (Amerikaanse recensenten kregen vooraf vier episodes opgestuurd, nvdr.) niet goed vonden, zoveel is zeker, maar sommigen hadden een positief oordeel. Ik vind het vooral goed voor de serie dat er zoveel over gesproken wordt: televisie kan er alleen maar beter van worden.

Veel critici hebben er een probleem mee dat News Night echt nieuws behandelt, zoals de ramp met olieplatform Deepwater Horizon. Ze hebben het gevoel dat je toont hoe journalisten hun werk hadden moeten doen.

Sorkin: Dat was nooit de bedoeling. Ik heb eraan gedacht gebeurtenissen te verzinnen, maar ik merkte snel dat de serie zo veel te ver van de werkelijkheid zou staan. Kijkers moeten geloven dat Will en co echte journalisten zijn, en dat is gemakkelijk als het nieuws echt is. Ik wil me niet slimmer voordoen dan de media.

Wat vind je van de kritiek op de hoogdravendheid, die The New Yorker omschreef als ‘een soort moreel eczeem, dat de kijkers alleen maar jeuk bezorgt’.

Sorkin: Dit is een geromantiseerd beeld van een redactie, geen documentaire. Net zoals The West Wing niet ging over hoe politiek echt bedreven wordt, maar over mensen die een ideaalbeeld nastreven. Of dat tenminste proberen: voor mij als schrijver is het even mooi als ze mislukken. Ik schrijf zoals ik schrijf. Ik wil niet nadenken over wat mensen willen en me daaraan aanpassen; als je er niet van houdt, too bad.

The Newsroom – seizoen 1

Elke zaterdag op Prime Series.

door Stefaan Werbrouck

Aaron Sorkin: Kijkers krijgen nu kilo’s suikerspin gevoerd. Mensen moeten opstaan en zeggen: ‘Informeer ons, durf ons te vervelen.’

‘Als je beslist om een hoop Amerikanen nog armer te maken om de macht op ’the black guy’ te heroveren, hoe moreel verwerpelijk ben je dan? ‘

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content