Meesterlijke flop – Fritz Langs orwelliaanse toekomstvisie werd voortreffelijk gerestaureerd door de Friedrich-Wilhelm-Murnau-Stiftung.
Film: **** Extra’s: **** (Living Colour)
Film. Overgebudgetteerde films die grandioos floppen aan de kassa: ze zijn van alle tijden. Het oudste voorbeeld is D.W. Griffiths superproductie Intolerance (1916), het jongste, meeste markante fiasco staat op naam van Michael Cimino: diens Heaven Gate zorgde in 1980 voor het faillissement van een volledige studio (United Artists). Ook Fritz Langs Metropolis – een film waar iedereen nu de mond van vol heeft – was niet meteen een succes. De revolutionaire toekomstfantasie over de stad waar technologie de mens tot slaaf maakt, ging op 10 januari 1927 in première in de UFA-Palast am Zoo te Berlijn. De meningen van de critici waren verdeeld en na twee weken kon de prent ‘slechts’ vijftienduizend bezoekers lokken. Een ramp, meende UFA: de maatschappij had zes miljoen oude Deutsche Mark in de film geïnvesteerd en bengelde op de rand van het bankroet. In een ultieme poging om het tij te keren, besloot de directie de film drastisch in te korten. Van de originele 153 minuten bleven eerst nog 118 minuten over, later volgden nog ettelijke verminkingen. Dat de film daardoor zijn samenhang verloor – bepaalde protagonisten werden herleid tot bijrollen of gewoon integraal weggesneden – was bijzaak.
Tachtig jaar later is de Friedrich-Wilhelm-Murnau-Stiftung erin geslaagd Metropolis alsnog in een 118 minuten durende versie te restaureren – de resterende 35 minuten lijken onherroepelijk verloren. Het resultaat bevestigt wat iedereen al wist: Metropolis was zijn tijd ver vooruit. Fritz Lang was een estheet die de mogelijkheden van het medium film aftastte en de grenzen ervan steeds wou verleggen. Zijn inspiratie voor de look van Metropolis deed hij op tijdens zijn eerste bezoek aan New York. De stad stelde de toekomst voor, maar Lang en zijn producent Erich Pommer merkten vooral op hoezeer de mensen er gedreven werden door machtswellust en geldzucht. Met de ‘Maschine-Maria’ Brigitte Helm, de eerste cybernetische, door elektriciteit opgewekte robotrix, creëerden ze een kwaadaardige kopie van een altruïstisch volksmeisje, die door booswicht Fortwang wordt gebruikt om de zondvloed te ontketenen. Wat in de jaren twintig van de vorige eeuw nog sciencefiction leek, is ondertussen waarheid geworden, en Langs thematiek is nog steeds actueel. Zo ook de bij momenten verbluffende mise-en-sène.
Extra’s. De audiocommentaar van filmhistoricus Enno Patalas houdt het midden tussen analyse en beschrijving. Zijn ontleding van Fritz Langs filmtaal (decors, camerawerk) en zijn ontcijfering van de ettelijke religieuze en Bijbelse verwijzingen houden de aandacht gespannen. De documentaire The Metropolis Case (ca. 45′) is een verlengstuk van Patalas’ commentaartrack. Heel revelerend in deze korte docu is de blik achter de schermen. Die toont de filmindustrie op zijn best, als interdisciplinair medium waar architecten, schilders en schrijvers zich volop uitleven.
Piet Goethals
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier