PRACHTIGE LEEGTE – Het modernistische meesterwerk van Michelangelo Antonioni bewaart ook op dvd zijn hypnotiserende kracht.

Films: **** *Extra’s: * (Studio Canal)

Bereid u voor op een schok: L’eclisse, waarmee de deze zomer overleden Italiaanse filmgrootheid Michelangelo Antonioni in 1962 zijn grensverleggende ’trilogie van de eenzaamheid’ (begonnen in 1960 met L’avventura, een jaar later gevolgd door La notte) afsloot, is vijfenveertig jaar later meer dan ooit een verbazend ingetogen monument van vernieuwende filmtaal.

De films van Antonioni moeten het niet hebben van een verhaaltje, conventionele psychologische motieven en klassiek dramatische procedés. Het zijn integendeel oefeningen in pure cinema, meer verwant aan schilderkunst dan aan theater of literatuur. Antonioni kijkt naar de ambivalentie van het leven met het oog van een architect en vindt in het verkennen van de filmische ruimte de abstracte kunst opnieuw uit. Het knapste staaltje van zijn geroemde modernisme is de fameuze eindsequentie van L’eclisse.

In de voorgaande hypnotiserende beeldenreeksen ensceneert hij in zijn onnavolgbare stijl hoe, na een lange woelige nacht, een koppel bij het ochtendgloren een punt zet achter zijn relatie. Een quasi muzikale sequentie, opgebouwd als een adagio van tristesse. Daarna bezoekt de jonge vrouw (Antonioni’s muze Monica Vitti) haar moeder, een speculante die niet weg te slaan is uit de Borsa, de effectenbeurs in de Romeinse binnenstad, en begint ze een aarzelende flirt met een zwierige jonge effectenmakelaar (Alain Delon). Ze voelen zich aangetrokken tot elkaar, maar het komt nooit tot een echte betrokkenheid; er is altijd iets dat deze twee uit elkaar drijft. Een idee dat radicaal plastisch wordt gevat in een beroemd frontaal shot van de twee die zich elk aan de zijkant van het beeld bevinden, van elkaar gescheiden door een massieve zuil die haast het hele beeldveld opeist. Antonioni laat de speelse hofmakerij contrasteren met de mensenmenigte, de chaos, de drukte en het geschreeuw van de beursscènes, de afwisseling van euforie en paniek bij een crash, de occulte mechaniek van de financiële transacties waar hij een quasi metafysische suspense mee opbouwt.

En dan is er die verbijsterende slotscène. Delon en Vitti, wier koele sensualiteit en elegante lichaamstaal door Antonioni prachtig wordt geobserveerd, hebben ’s avonds een afspraak gemaakt op dezelfde plek langs verlaten autowegen van een vorige wandeling. Maar geen van beiden komt opdagen. Antonioni maakt van hun afwezigheid de essentie van deze sequentie. Hij verzaakt aan zijn personages om een oningevulde locatie in een onpersoonlijke moderne buitenwijk de hoofdrol te geven. Hij filmt de ruimte van het gemiste rendez-vous als een abstracte symfonie van een gefragmenteerde realiteit, van objecten, lijnen, vormen, zwart-witcontrasten, materiële herinneringen aan die vorige ontmoeting en langzame verduistering. De malaise van de leegte en de verloren kans, nee, zo ontroerend mooi en onverbiddelijk hard en helder had of heeft niemand het ooit in beeld gebracht. Bravissimo.

Patrick Duynslaegher

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content