LA RELIGIEUSE

Fris, puur, frêle, onschuldig, delicaat: het zijn altijd dezelfde adjectieven waarmee Pauline Etienne – terecht – bedacht wordt. Timide of niet, de 23-jarige Belgische actrice verbluft in La Religieuse als de non die neen zei tegen het klooster en dat bijna met haar leven bekoopt.

Herinnert u zich het lieve, onschuldige meisje dat in Elève libre (2008) van Joachim Lafosse als enige neen zei tegen de volwassenen met een bedenkelijke seksuele moraal? Dat was Pauline Etienne. Ze had gereageerd op een zoekertje van Lafosse. ‘Gezocht: zacht, jong meisje met een fragiele air.’ Dat Vlaanderen haar daarna wat uit het oog is verloren, ligt niet aan haar. Brussel werd voor Parijs ingeruild, de Franse film slorpte haar onmiddellijk op. Ze stond tegenover de Franse acteerreus Michel Piccoli in Le Bel Âge (2009), hield aan het gevangenisdrama Qu’un seul tienne et les autres suivront (2009) een nominatie voor een César over en mocht dankzij de thriller L’Autre Monde (2010) van Gilles Marchand in Cannes de rode loper op. De perfecte gestage klim.

Met een ijzersterke vertolking in La Religieuse van Guillaume Nicloux bewijst ze nu klaar te zijn voor het grote werk. In de adaptatie van Diderots antiklerikale roman speelt ze de zestienjarige kloosterlinge Suzanne. Haar vraag om uit te treden wordt beantwoord met zware straffen, vernederingen, uithongering en martelingen. Amper verlost van een sadistische moeder-overste moet ze zich weren om niet seksueel misbruikt te worden.

Nu je de kans hebt gekregen om je in de materie te verdiepen en in de huid van een non te kruipen, hoe sta je persoonlijk tegenover een leven in het klooster?

PAULINE ETIENNE: Ik begrijp niet waarom iemand zich opsluit in een klooster. Tijdens de voorbereiding heb ik de vraag aan enkele zusters gesteld. Ze zeiden dat ze het klooster in trokken om te bidden voor een betere wereld. Hoe kun je nu de wereld verbeteren door je op te sluiten en te bidden? Dat begrijp ik niet. Als je mensen wilt helpen, moet je toch ter plaatse gaan en de handen uit de mouwen steken? Ik vroeg de nonnen ook waarom ze tijdens het bidden zongen: ze waren aan het oefenen, want in de hemel zouden ze eeuwig mogen zingen en bidden voor een betere wereld.

Is La Religieuse nog actueel?

ETIENNE: Ik denk het wel. Verplichte sluiers, gedwongen huwelijken: zeker buiten Europa is het voor vrouwen niet gemakkelijk. Maar ook dichter bij huis vind je dwang. Ouders die hun kinderen verplichten voor een bepaald beroep of studierichting te kiezen. Ouders die hun kinderen verbieden om uit te gaan of die niet aanvaarden dat hun zoon homo is. Zodra iemands vrijheid in het gedrang komt, is er volgens mij een link met de film.

Welke van de moeder-oversten maakte het meeste indruk op jou? Isabelle Huppert?

ETIENNE: Niet zo snel. Met Isabelle Huppert spelen was geen keerpunt in mijn leven. Waarmee ik niet gezegd heb dat ik niet zwaar onder de indruk was van haar ongelofelijke présence en beheersing, of dat ik niet onder de indruk was van het idee met Huppert te mogen samenwerken. Ik heb alleen geen zin om op een andere actrice te lijken of haar manier van spelen na te doen. Ik blijf liever mezelf. Vooral de ontmoeting met Françoise Lebrun zal me bijblijven: klein van gestalte, maar ontzettend genereus en zacht. Na de opnames ben ik dan ook naar haar bekendste film gaan kijken: La Maman et la putain van Jean Eustache.

Grote namen, maar jij moest de film dragen. Maakte dat je nerveus?

ETIENNE: Nee want ik stond er niet bij stil. De opnames namen me helemaal in beslag en ik ging fel op in het personage. Pas achteraf drong het tot me door hoe belangrijk mijn rol was, en hoe vermoeid ik was.

Ik weet dat het maar cinema is en toch lijk je het tijdens de zware scènes – de vernederingen, de martelingen, de opsluiting – echt zwaar te hebben.

ETIENNE: Uiteindelijk is het niet ‘maar cinema’! Om Suzanne te kunnen spelen, moest ik alle barrières tussen mij en haar wegnemen. Ik was verplicht om te beleven wat zij beleefde. Scène na scène. Dag na dag. Ik ben niet echt uitgehongerd, maar ik heb het wel echt ijskoud gehad. En ik werd wel echt op de grond geworpen. Ik weet niet of jou dat al vaak is overkomen, maar bij mij kwam dat hard aan. Op de grond moeten blijven liggen, is niet leuk. Ook de herhaling maakt het zwaar. Jij ziet me een keer neervallen, maar ik deed het uiteraard meerdere keren. Ik raakte zelfs in een toestand waarin je vergeet wie je bent. Ook al probeerde ik mezelf te beschermen, ik werd meegesleept.

Dat klinkt niet goed.

ETIENNE: Dat is schrikken. Ik besef nu pas hoe bijzonder die ervaring was en vind het moeilijk om erover te praten. In het begin was ik Pauline, maar beetje bij beetje ruimde Pauline plaats voor Suzanne en op het einde was er alleen nog maar Suzanne. Angstaanjagend en niet helemaal rationeel. Na de opnames kwam het erop aan de omgekeerde weg af te leggen en Suzanne weer uit me te krijgen. Dat was redelijk ingewikkeld. Het was de eerste keer dat me zoiets is overkomen. Ik had het niet direct door. Het grenst aan schizofrenie en waanzin.

Ik heb me zo gesmeten dat ik de film haast niet durfde te bekijken. Zo bang dat het allemaal een maat voor niets geweest zou zijn. Dat is gelukkig niet het geval.

Ging na Elève libre alles ontzettend snel of is dat maar een indruk?

ETIENNE: Na Elève libre wist ik dat ik wilde blijven acteren, maar ik was niet zeker of ik daar wel de mogelijkheid toe zou krijgen. Maar vrij snel kwamen Le Bel Âge en Qu’un seul tienne. Ik greep mijn kans. Besefte dat ik niet kan leven zonder acteren.

Alles is in vijf jaar gebeurd. Maar voor mij is dat een enorme periode. Ik ben nog maar 23. Vijf jaar, dat is een kwart van mijn leven.

LA RELIGIEUSE

Vanaf 20/3 in de bioscoop.

DOOR NIELS RUËLL