UNKLE with Thom Yorke ‘Rabbit In Your Headlights’

Jamiroquai ‘Virtual Insanity’

Radiohead ‘Karma Police’

Massive Attack ‘Karma Coma’

Jonathan Glazer verwierf wereldfaam met zijn langspeelfilms Sexy Beast en Birth, maar leerde het klappen van de zweep als regisseur van videoclips en commercials. Volgens de overlevering financierde de Brit zijn eerste filmpjes door toiletten te kuisen, maar al snel werd hij een van de bestbetaalde reclameregisseurs van zijn generatie, dankzij zijn opzienbarende televisiespots voor Levis, Guinness, Volkswagen en Stella Artois. Als videoclipregisseur werkte hij onder meer samen met Radiohead, Massive Attack, Jamiroquai en Blur, en won hij tientallen prestigieuze onderscheidingen.

Na A Song For The Lovers van Richard Ashcroft stopte Glazer met videoclips maken, om zich volledig aan langspeelfilms te kunnen wijden. Momenteel werkt hij aan een opvolger van Birth.

videografie

Radiohead ‘Street Spirit’

Jamiroquai ‘Virtual Insanity’

Richard Ashcroft ‘A Song for the Lovers’

Nick Cave and the Bad Seeds ‘Into My Arms’

UNKLE ‘Rabbit in Your Headlights’

Blur ‘The Universal’

Radiohead ‘Karma Police’

Massive Attack ‘Karma Coma’

Einstein voor gevorderden

Wat een stuntman lijden kan! Voor Rabbit In Your Headlights bedacht Jonathan Glazer een vervolg op zijn clip van Karma Police (zie volgende pagina), maar dan anders en vooral extremer. Het concept: geestesgestoorde strompelt door tunnel, en wordt keer op keer omvergereden door voorbijrazende auto’s. Met de aanrijdingen was een stuntman drie dagen zoet, de geestesgestoorde werd gespeeld door de Franse acteur Denis Lavant (zie ook: Les Amants Du Pont Neuf, Un Long Dimanche De Fiançailles), die Jonathan Glazer had leren kennen tijdens een commercial voor Stella Artois.

Glazer: ‘Het uitgangspunt voor Rabbit In Your Headlights was: ‘ What doesn’t kill you, makes you stronger‘. Na de eerste aanrijding denk je: het is ermee gedaan, maar na elke aanrijding krabbelt Denis sneller recht. Een en ander heeft te maken met de wiskundige vergelijking die hij loopt te roepen. Naarmate hij dichter bij de oplossing komt, wordt hij sterker, en als hij ze eenmaal opgelost heeft, is hij onsterfelijk. De laatste auto die hem aanrijdt, ontploft zelfs. De opnames waren wel een nachtmerrie. De tunnel waar we filmden, in Londen, zat vol koolstofmonoxide en er was geen ventilatie – de hele crew droeg chirurgenmaskertjes, maar dan nog moest iedereen om het halfuur naar buiten om naar adem te happen.’

Jonathan Glazer stouwde de clip vol grappige details – in één auto zit een lookalike van Robert de Niro, in de achteruitkijkspiegels lijkt het alsof Denis Lavant achteruitloopt, de enigen die hem willen helpen zijn de groepsleden van UNKLE – maar toch kon MTV er niet om lachen. De clip werd onmiddellijk in de ban geslagen – zowel de geestesgestoorde als de aanrijdingen waren ’te realistisch’.

Glazer: ‘Bij MTV had ik de bui al voelen hangen, maar blijkbaar had iederéén het er moeilijk mee. Zelfs vrienden en kennissen kwamen me vertellen dat ze nooit iets choquerender hadden gezien – vooral het feit dat het er allemaal zo écht uitzag, vonden ze ondraaglijk: ze hadden het gevoel dat zij op een dag zélf in zo’n tunnel zouden kunnen eindigen.’

Onder druk van de platenmaatschappij maakte Jonathan Glazer een gecensureerde versie van de clip, die wél op MTV kon. De director’s cut werd een culthit op het internet – toen UNKLE de clip online zette, ging hun website plat omdat te veel surfers hem tegelijk wilden bekijken.

Bloed met fouten

Gezichtsbedrog tot kunst verheven. Voor de clip van Virtual Insanity van Jamiroquai liet Jonathan Glazer een kamer op wielen bouwen, die heen en weer bewoog ten opzichte van een stilstaande camera. Het resultaat werd door Jamiroquai treffend omschreven als ‘ Fred Astaire on acid‘ – moeilijk om bij het kijken niét de indruk te krijgen dat iemand stiekem LSD door je koffie heeft geroerd.

Glazer: ‘Tot op de dag van vandaag komen mensen me vragen hoe we de special effects van Virtual Insanity precies voor elkaar gekregen hebben. Nochtans is het niet veel meer dan elementaire fysica. Denk aan een stilstaande trein en een trein die in de andere richting vertrekt – de passagiers op de stilstaande trein zullen de indruk krijgen dat zij beginnen te bewegen. Het decor heen en weer rollen was wel een hele bedoening. Achter de schermen stonden twintig technici, die elkaar de hele tijd windrichtingen toeschreeuwden. ‘Noord!’ ‘Noordwest!’ ‘Zuid!”

Wie aandachtig naar de clip kijkt, ziét hoe de vork in de steel zit. In een van de shots stoot Jamiroquai tegen een muur die begint te bewegen – een vergissing die met opzet in de clip werd gelaten, om kijkers een hint te geven. En dat was niet de enige ‘fout’:

Glazer: ‘Aan het eind van de clip komt er namaakbloed vanonder de zetel, om het allemaal een beetje dramatisch te maken. Eigenlijk was het de bedoeling dat er ook vanuit de muren bloed zou komen, maar daarmee ging iets mis. Een van de reservoirs ontplofte in de handen van de technici – helemaal achteraan rechts zie je wel een heel klein straaltje uit de muur komen, alsof iemand door een of ander gaatje bloed staat te pissen.’

Nachtmerrie op wielen

Na de onbemande camera: de onbemande politiewagen. Met Street Spirit en Karma Police mocht Jonathan Glazer twee van de meest pakkende Radiohead-clips op zijn curriculum schrijven. Voor Street Spirit trok hij met de hele groep, een trampoline en een ultra slow motion camera naar een trailerpark in de Californische woestijn; voor de clip van Karma Police had hij enkel Thom Yorke nodig, en een lege politiewagen.

Glazer: ‘Van Karma Police naar ‘politiewagen’ is maar een kleine stap, en voor de rest liet ik me vooral leiden door de lyrics van het nummer. ‘ This is what you’ll get, when you mess with us‘: om de een of andere reden zag ik daarbij het beeld van een man die gevangenzat in de koplampen van een politiewagen zonder chauffeur, met Thom Yorke op de achterbank. In die tijd was ik sowieso nogal geobsedeerd door auto’s en aanrijdingen – dat merk je ook aan de clip die ik maakte voor Rabbit In Your Headlights van UNKLE.’ (Zie links)

Om de politiewagen zonder chauffeur te laten rijden, liet Jonathan Glazer er langs de zijkant een gocart aan monteren. Een technicus zou de auto van daaruit besturen met een afstandsbediening – mooi in theorie, maar een ramp in de praktijk.

Glazer: ‘Het uiteindelijke resultaat ziet er relatief eenvoudig uit, maar logistiek was het een nachtmerrie, zeker omdat we alles in het donker moesten filmen, op een verlaten landweggetje. Hoe lang we er uiteindelijk over deden, ben ik gelukkig al vergeten, maar bij momenten was écht iederéén de wanhoop nabij.’

Stanleys groeten

Goed begonnen is half gewonnen. Karma Coma van Massive Attack was de eerste clip van Jonathan Glazer, maar zette wel meteen de toon: freaky beelden die zo uit een film van David Lynch weggelopen leken, afgewisseld met een paar vette knipogen naar een stuk of wat andere helden. Het idee voor de clip ontstond ook nadat Glazer met 3D van Massive Attack over film had zitten praten.

Glazer: ‘Toen ik pas begon te filmen, had ik een heel erg zware Stanley Kubrick-fixatie. Karma Coma was eigenlijk niets anders dan een rip-off van The Shining, en voor The Universal van Blur deed ik snel-snel een remake van A Clockwork Orange. Jaren later kreeg ik daarover nog een brief van een jonge MTV-kijker: of ik al gemerkt had dat Stanley Kubrick al zijn ideeën uit mijn videoclips pikte.’

De clip voor Karma Coma werd opgenomen in de leegstaande JLC Council Buildings in Londen, die kort nadien werden opgekocht en vertimmerd tot luxe-appartementen. Door de ijdelheid van de groep duurden de opnames twee keer langer dan gepland – 3D, Mushroom en Tricky stonden erop dat alle scènes met hen opnieuw gefilmd werden, omdat ze vonden dat de figuranten er veel beter uitzagen dan zijzelf.

Glazer: ‘Het idee was dat alle losse scènes uit de clip bij elkaar zouden passen, alsof ze uit een en dezelfde film kwamen. Achteraf bekeken zie ik vooral een mengelmoes van filmreferenties en ideeën die verschrikkelijk met elkaar vloeken, maar in hindsight is het wel charmant om te zien hoeveel ik toen nog moest leren. Mijn eigen signatuur vond ik pas later, met mijn clips voor Radiohead en UNKLE.’

Door Wouter Van Driessche

‘Jaren geleden kreeg ik een brief van een jonge fan: of ik al gemerkt had dat Stanley Kubrick al zijn ideeën uit mijn videoclips pikte.’