BOYDENS FANTASTISCHE EVOCATIE VAN DE EERSTE WERELDOORLOG kan niet tippen aan de ‘naturals’ van de Amerikaanse literatuur.

JOSEPH BOYDEN

DE BEZIGE BIJ, 453 BLZ., a 19,90

OORSPRONKELIJKE TITEL: THREE DAY ROAD

Driedaagse reis

Xavier is een der laatste overlevende leden van de Canadese Cree-indianen. Na de Eerste Wereldoorlog keert hij zwaar verminkt terug van de Vlaamse frontlinies waar hij wordt opgewacht door zijn tante Niska. Zij bezit het zeldzame talent om de Windingo te herkennen, een mythologisch dier dat ontstaat wanneer een eenzame reiziger verplicht wordt mensenvlees te eten. Terwijl ze haar neef probeert te verzorgen, herleeft Xavier zijn oorlogsbelevenissen in hallucinaties, die worden gevoed door zijn morfineverslaving. In de loopgraven probeert Xavier zijn jeugdvriend Elijah te beschermen tegen de gevaren van de oorlog, en leert hij hem scherpschieten. Xavier beseft dat niet alleen zijn vriend Elijah ten prooi is gevallen aan de bloedlust van de Windingo – ook hijzelf komt uit de oorlog terug als een bloeddorstiger mens.

Driedaagse reis combineert een sociale schets over de raciale spanningen tussen de pelotonsoldaten aan de frontlijn met de mystiek van de indianencultuur. Het gedachte-experiment is gedetailleerd uitgewerkt en meeslepend verhaald, maar heeft te vaak een schools karakter, een voorspelbare cadans en een formele romanstructuur. Boydens beschrijvingen van de oorlogswinter en morfineverslaving benaderen bijvoorbeeld nergens de naturel van de eerste hoofdstukken van The Western Lands (1987), waarin William Burroughs de laatste dagen beschrijft van het Derde Rijk en het effect van morfineverslaving op de frontsoldaten. De oneliners spatten in Burroughs’ roman van de bladzijden, niet het minst omdat er geen betere bron over morfineverslaving is dan hij. De vergelijkingspunten houden daar overigens niet op, want Burroughs’ soldaat is ook een scherpschutter: ‘It’s a wunderbar feeling, to tag someone at five hundred yards, like the hand of God, the tiny figure falling in the snow… way out there near the skyline.’ Bovendien inspireerde Burroughs zijn The Western Lands op Ancient Evenings van Norman Mailer (de illustere macho die doorbrak met de oorlogsroman The Naked and the Dead (1950)), en weeft ook Burroughs mythologieën door zijn roman. De vergelijking maken is dus vanzelfsprekend en valt ontegensprekelijk uit in het voordeel van Burroughs.

Hans Comijn