Over de Berlinale, die deze week weer begint, wordt soms gezeurd dat het een filmfestival is dat politieke films bekroont van regisseurs van wie je nadien nooit meer iets verneemt. Quatsch natürlich! Tien legendarische Beren – en dan vergeten we Chabrol, Godard, Pasolini, Altman, Fassbinder, Cassavetes en Miyazaki nog.
1. LE SALAIRE DE LA PEUR (1953)
In 1951 wordt de eerste Gouden Beer uitgereikt. Twee jaar later prijkt er al een spannende klassieker op het palmares: Le salaire de la peur van Henri-Georges Clouzot. In een straatarme, Zuid-Amerikaanse stad zien vier mannen geen andere uitweg uit de misère dan voor een multinational met vrachtwagens door de bergen te trekken, wat ook al gevaarlijk zou zijn als de laadbakken niet vol nitroglycerine zaten. De virtuositeit van de Franse Hitchcock werd lang miskend omdat hij ‘maar genrefilms’ draaide. Maar in die val trapte Berlijn mooi niet.
2. 12 ANGRY MEN (1957)
Om hem niet met lege handen achter te laten kreeg Sidney Lumet (vijf keer genomineerd, nooit gewonnen) in 2005 van de Amerikaanse Academy een ere-Oscar toegekend. Berlijn erkende zijn meesterschap in 1957 al. Lumet (Serpico, Dog Day Afternoon) debuteerde toen met dit meesterlijke rechtbankdrama. Henry Fonda schittert als de enige van twaalf juryleden die twijfelt aan de schuld van een jongeman. Zonder de benauwende beraadslagingskamer te verlaten drijft Lumet de spanning ten top en legt de wraakzucht van de conservatieve Amerikaanse middenklasser bloot. Nog altijd dé referentie in het genre.
3. WILDE AARDBEIEN (1958)
In 1957 kent Cannes Ingmar Bergman de Speciale Juryprijs toe voor Het zevende zegel en in 1958 de prijs voor beste regie voor Op de drempel van het leven. Mooie prijzen maar geen Gouden Palm. Berlijn aarzelt niet om de hoofdprijs wél aan de Zweedse grootmeester te geven. In Wilde aardbeien wordt de briljante carrière van professor Isak Borg (filmpionier Victor Sjöström) gevierd. Zelf blikt de man terug op een leeg en mislukt leven. Zijn zwangere, jonge schoondochter is als de dood dat haar kind ook zal lijden onder de ‘familieziekte’: amper in staat te zijn tot liefde. U huivert toch ook?
4. LA NOTTE (1961)
De verpletterende eenzaamheid van de mens, moderniteit die tot leegte leidt en treurige miscommunicatie die de liefde uitholt: dat waren de thema’s die Michelangelo Antonioni bespeelde in esthetisch complexe films die de grenzen van het medium aftasten. Het sterkste voorbeeld is zijn trilogie van de vervreemding: L’avventura, La notte en L’eclisse (1960-1962). Andermaal: in Cannes kreeg L’avventura ‘maar’ de Speciale Juryprijs – nadat het publiek de film had uitgejouwd – Berlijn had een jaar later voor de emotionele kortsluiting tussen Marcello Mastroianni en Jeanne Moreau in La notte wel de hoofdvogel veil.
5. CUL-DE-SAC (1966)
In 1965 moet Roman Polanski nog zijn meerdere kennen in Godards filosofische sf-film Alphaville. De naar swinging London uitgeweken Pool moet dat jaar genoegen nemen met een Zilveren Beer voor Repulsion, een psychologische thriller met Catherine Deneuve als seksueel getroebleerde jongedame. Een jaar later zegeviert hij alsnog, met een macaber komische thriller over twee gewonde misdadigers die het huis van een koppel binnendringen. Niet Catherine Deneuve maar zus Françoise Dorléac speelt de geterroriseerde jonge Teresa die haar echtgenoot vergeefs aanspoort tot meer verzet.
6. HET RODE KORENVELD (1988)
In een dorp in het noordoosten van China wordt een jong meisje verkocht en uitgehuwelijkt aan een stokoude, zieke wijnstoker. Wanneer hij overlijdt, neemt ze met haar minnaar de stokerij over, maar de Japanse bezetter smoort hun geluk. Proefdraaien staat niet in het woordenboek van de Chinese regisseur Zhang Yimou. Zijn debuut grijpt meteen naar de keel. De kleuren en vormen van een verre wereld prikkelen de zinnen en de jonge Gong Li verovert ieders hart. Ju Dou (1990) en De rode lantaarns (1991) bevestigen vrij snel zijn grote talent.
7. THE WEDDING BANQUET (1993)
Ook de carrière van de in Amerika belande Taiwanees Ang Lee (Brokeback Mountain) nam een hoge vlucht in de Duitse hoofdstad. Naar zijn eerste film, Pushing Hands, kijkt niemand in 1992 om maar een jaar later is hij opnieuw geselecteerd. Zijn bitterzoete komedie over een jonge zakenman die al jaren met zijn vriend in New York samenwoont maar een schijnhuwelijk aangaat om zijn Taiwanese ouders te misleiden, wordt na het winnen van de Gouden Beer een hit in het arthousecircuit. Drie jaar later is Ang Lee in Berlijn met de Jane Austen-film Sense and Sensibility en triomfeert doodleuk nog eens.
8. THIN RED LINE (1999)
Twee films volstaan in de jaren zeventig om Terrence Malick collectief de hemel in te prijzen. Maar na de elegische misdaadballade Badlands (1973) en het pastorale Days of Heaven (1978) laat de filmdichter met een sterk ontwikkeld kosmisch gevoel niets meer van zich horen. Twintig jaar lang niet. Net voor de eeuwwisseling maakt hij in Berlijn een onverhoopte comeback met een film over een WO II-veldslag op een eiland in de Stille Zuidzee. Malick heeft meer oog voor de wolken en de overweldigende natuur dan voor het strijdverloop. Zijn volgende film zal amper zeven jaar op zich laten wachten.
9. MAGNOLIA (2000)
Vuurwerk en dure wijnen zijn leuk maar een verjaardagseditie is pas memorabel met een grootse film op het palmares en die laten zich niet bestellen. Het lot is de vijftigste editie van de Berlinale evenwel goed gezind. Paul Thomas Anderson geldt na Hard Eight (1996) en Boogie Nights (1997) al als een groot talent maar overtreft de verwachtingen met het drie uur durende Magnolia. Julianne Moore en Philip Seymour Hoffman spelen om ter best, seksgoeroe Tom Cruise hitst zijn publiek op met een gevleugeld ‘Respect the cock! And tame the cunt!’ en het regent kikkers. Meer moet dat niet zijn.
10. A SEPARATION (2011)
Sidney Lumet, Ang Lee, Zhang Yimou: Berlijn heeft de knappe traditie om grote regisseurs voor hun eerste films te onderscheiden. Asghar Farhadi past niet in de traditie omdat aan A Separation al een handvol sterke drama’s voorafgaan – check Dear Elly – maar de Gouden Beer voor zijn echtscheidingsdrama markeert wel het moment waarop hij niet langer het geheim van de goed geïnformeerde cinefiel is maar iemand die in één adem genoemd wordt met illustere landgenoten als Abbas Kiarostami én toonaangevende internationale auteurs als Cristian Mungiu.
64E INTERNATIONALE FILMFESTSPIELE BERLIN
Van 6 tot 16 februari. Alle info: berlinale.de
DOOR NIELS RUËLL
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
