‘IK HAD HELEMAAL GEEN ZIN IN DEZE FILM’

In de biopic Miles Ahead kruipt Don Cheadle in de huid van Miles Davis. De Amerikaanse acteur, én nu ook regisseur, over de Picasso van de jazz,#OscarsSoWhite en Ewan McGregor. ‘Je hebt gewoon een blanke nodig voor op de affiche.’

Toen Miles Davis’ neef Vince Wilburn Jr. in 2006 gevraagd werd of er een film over zijn oom zou komen, antwoordde hij: ‘Ja, en Don Cheadle zal hem spelen.’ Dat was niet alleen een complete verrassing voor de verzamelde muziekpers, maar ook voor Don Cheadle zelf. ‘Ik was daar helemaal niet naar op zoek’, zegt de 51-jarige acteur uit Ocean’s Eleven (2001) en de Iron Man-films. ‘Na The Rat Pack (1998),waarin ik Sammy Davis Jr. speelde, en zeker na Hotel Rwanda (2004) en Talk To Me (2007), waarin ik ook al bestaande personages had vertolkt, had ik helemaal geen zin meer om nog maar eens een biopic te doen.’

Dat Miles Ahead tien jaar na de feiten toch uitkomt en dat Don Cheadle niet alleen de hoofdrol speelt, maar ook meeschreef aan het scenario én de regie voor zijn rekening nam, komt omdat niemand anders het wilde doen. ‘Geloof me, ‘ lacht de Hollywoodster, ‘het was niet per se mijn jongensdroom om een film te regisseren. Ik heb lang geprobeerd dit project in andermans schoenen te schuiven, maar iedereen zei dat ik het zelf moest doen.’ Dat komt waarschijnlijk omdat de enige voorwaarden waaronder Cheadle zijn muzikale held wilde spelen nogal specifiek en onorthodox waren. Aan Davis’ familie zei hij dat hij niet te vinden was voor een typisch biografisch drama, maar wel voor een soort antibiopic, een impressionistisch verhaal dat zou aanvoelen als iets dat Miles zelf ook gewaardeerd zou hebben. ‘Als jullie willen dat ik een van de grootste muzikanten aller tijden speel, ‘ vertelde Cheadle aan de erven Davis, ‘dan moet de film dynamisch, creatief, verrassend en opwindend zijn. Dan moet de muziek een centrale rol innemen en dan wil ik dat het tegelijkertijd een kraakfilm, een gangsterfilm en een thriller wordt.’ ‘You bet!’ was het antwoord. ‘Maar zou je de film dan niet beter gewoon zélf regisseren?’

Zo gezegd, zo gedaan. Maar zelfs de familieleden die pal achter Cheadles aparte aanpak stonden, krabden zich toch even in de haren toen hij de late jaren zeventig als kader voor zijn vertelling koos. Die periode wordt algemeen beschouwd als de minst interessante uit de carrière van de muzikant. ‘Kijk, als fan interesseert het me ook wanneer hij Dizzie Gillespie en Charlie Parker heeft ontmoet, of wanneer hij van bebop op cool jazz en modal jazz is overgeschakeld, maar als verhalenverteller wilde ik de periode onderzoeken waarin hij na enkele uiterst vruchtbare jaren plots niks meer deed. Iemands hele leven vatten in negentig minuten lukt toch niet. Dat kan zelfs niet in tweehonderd minuten of in vijf uur dus wilde ik niet doen alsof ik daarmee weg zou komen.’ Cheadle voelde zich bovendien postuum gesteund door de Chameleon of Cool zelve want de man stond erom bekend mensen te ontslaan die te vaak in herhaling vielen. ‘If you’re gonna tell a story, come with some attitude‘, laat Cheadle hem aan het begin van de film zeggen, met die typische raspende Miles Davis-stem die hij zo griezelig goed kan nabootsen.

WACHT EEN MINUUTJE

Maar dat Cheadles versie van Davis’ levensverhaal, met een plot over gestolen tapes en muziekbusinessmaffiosi, meer verhaal dan leven bevat, was voor iedereen even schrikken. ‘Ik was daar zelf heel zenuwachtig over,’ zegt Cheadle, ‘maar toen ik aan de familie vroeg wat Miles zelf gewild zou hebben, een hagiografie zoals er al zo veel bestaan of liever iets met meer attitude, zeiden ze natuurlijk dat ik dat laatste moest proberen. Maar toen ze beseften hoe ver ik daarin wilde gaan, dat ik bereid was om zowat alle bekende hoogtepunten gewoon over te slaan, sloeg de twijfel toch toe: “Huh, wait a minute, ga je dit niet vertellen en ga je dat niet vertellen?”‘

De producenten en geldschieters dachten ongeveer hetzelfde. Zij bleken net iets minder geïnteresseerd in wat Miles zelf gewild zou hebben en meer in welk verhaal het meeste geld zou opbrengen. En om de een of andere reden dachten ze niet dat een seventiesmix van genrefilms dat verhaal was. Producenten hebben namelijk wél liever een standaard ‘cradle to grave‘-biografie. Rechtlijnig vertelde levensverhalen met de nodige hoogtes en laagtes zijn immers geheide Oscarmagneten. Miles Ahead bleek hoe langer hoe meer aantrekkingskracht te verliezen. Dat is de echte realiteit achter filmmaken volgens Cheadle. ‘Men probeerde al vijfendertig jaar lang een film te maken over Miles Davis, maar niemand wilde er geld in steken omdat het te jazz, te niche en te zwart was.’

Daar verscheen plots de Schotse Star Wars- en Trainspotting-acteur Ewan McGregor aan de horizon. Hij speelt in Miles Ahead een hardnekkig irritante Rolling Stone-journalist die door Davis op sleeptouw genomen wordt. ‘In het soort komisch gangsterverhaal dat ik van deze film wilde maken heb je een getuige nodig, een tweede stem. En Ewan was perfect voor die rol. Maar hoe goed ik hem ook vind, je hebt gewoon een blanke nodig voor op de affiche. Voor de promotie, voor de marketing. Zo werkt het nu eenmaal.’

Uiteindelijk blijkt Cheadle op de meeste affiches alleen te staan, maar wie twijfelt aan wat hij met ‘het’ bedoelt, kan te rade gaan bij al de zwarte acteurs en regisseurs die dit jaar bij de Oscars voor de zoveelste keer over het hoofd werden gezien. ‘De manier waarop er bij de Oscars gestemd wordt, is dringend aan hervorming toe. Maar wat bij die #OscarsSoWhite-discussie vergeten wordt, is dat het echte probleem niet bij de prijsuitreikingen maar bij de gatekeepers zit. Bij de mensen die de macht hebben om te beslissen welke films wel en welke films niet gemaakt worden. Geen enkele echte machtspositie in de studio’s wordt door een zwarte man of vrouw bekleed, of door latino’s of Aziaten. Zolang dat niet verandert, hoeft het niet te verbazen dat het gemiddelde Hollywoodproduct eruitziet zoals het eruitziet.’

DOOR SAM DE WILDE

‘MEN PROBEERDE AL VIJFENDERTIG JAAR LANG EEN FILM TE MAKEN OVER MILES DAVIS, MAAR NIEMAND WILDE ER GELD INSTEKEN OMDAT HET TE JAZZ, TE NICHE EN TE ZWART WAS.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content