‘Het record van de langstlopende sitcom breken: dàt wil ik nog bereiken.’ Als je tegen de twee miljoen euro per aflevering krijgt, waarom zou dan ineens het record paalzitten je ambitie worden? Op de sofa bij Kelsey Grammer, beter bekend als Dr. Frasier Crane.

FRASIER, negende seizoen Elke dinsdag -20.00 Ned3. Op VTM loopt momenteel de herhaling van seizoen 7 (elke vrijdag, omstreeks 0.30)

Goed, die twee miljoen euro per aflevering, dat is puur giswerk van ons, maar we zijn wel vertrokken van feiten, niks dan feiten. Feit één: Kelsey Grammer (48), de best betaalde tv-acteur aller tijden, verdiende eind 2001, toen in de VS het negende seizoen van Frasier liep en aflevering 200 eraan kwam, welgeteld 1,77 miljoen euro per aflevering. Wij weten niks van beurskoersen af en kennen de langetermijneffecten van 9/11 ook niet, maar dat belet ons niet om te vermoeden dat de man zijn salaris nog aangedikt is. Frasier heeft ondertussen een recordaantal van vijf Emmy Awards gekregen (voor Outstanding Comedy Series), en bij Grammer thuis op de schouw blinken nog eens drie persoonlijke Emmy’s (voor Outstanding Actor). In Amerika is het elfde seizoen net begonnen, en één extra reeks volstaat om de langstlopende sitcomfiguur uit de Amerikaanse tv-geschiedenis neer te zetten. De pompeuze radiopsychiater Frasier Crane maakte in 1984 zijn entree op het kleine scherm, aan de toog van de serie Cheers. Sinds 1993, toen de deuren van Cheers’ Boston Pub definitief gesloten werden, is hij gewoon zichzelf gebleven in de spin-off Frasier. Twintig jaar sitcomgeschiedenis: dat heeft alleen James Arness hem voorgedaan als Marshal Matt Dillon in de cowboyserie Gunsmoke, van 1955 tot 1975.

Feit 2: veel geld maakt zelfs van een raskomiek geen gelukkig mens. Zowel de vader als de zus van Grammer zijn op een brutale en zinloze manier vermoord (de eerste in 1968, de tweede begin jaren tachtig). Hij is drie keer getrouwd en twee keer gescheiden en hij is sinds de start van Frasier tot drie keer toe opgenomen in een ontwenningskliniek om af te kicken van zijn drugs- en drankgebruik – de laatste keer in 1996, na een bijna fataal auto-ongeluk. (Sindsdien schijnt hij gelukkig te zijn, maar schijn bedriegt, dus dat is geen tegenargument.)

Feit 3: Grammer heeft zopas bekendgemaakt dat hij na zijn carrière in de politiek wil stappen en een zitje in de senaat van Californië ambieert. En wie het wil maken in de Amerikaanse politiek, die moet veel geld hebben. Vooral veel geld. Alleen veel geld, eigenlijk.

Feit 4: ons is de eer te beurt gevallen om bij hem op de sofa te gaan liggen. Niet in de lobby van een hotel, waar wij journalisten gewoonlijk worden ontvangen, wel – jawel, jaloerse blikken waren ons deel – op zijn torenhoge jacht aan de Franse Rivièra. Wat wij daar aan luxe gezien hebben, dat kunnen wij niet met woorden beschrijven. Maar dat er veel geld in steekt, dat is zeker. Minstens evenveel als in zijn bevallige, daar ter plekke in een benepen bikini rondhotsende eega, het voormalige Playboy-model Camille Donatacci.

In dergelijke omstandigheden raken wij, ordinaire loonslaven, meteen van de kook, ware er niet de enthousiaste ( ‘Hello! Happy to see you!’), geslepen ( ‘Haven’t we met before?’), attente ( ‘What can I offer you to drink?’) en superprofessionele gastheer, die ons met een welgemeend ‘Well boy, fire away!’ aan onze eigen broodwinning herinnerde: vragen stellen.

U speelt de rol van Dr. Frasier Crane sinds twee decennia. Hoeveel plezier beleeft u er nog aan?

Kelsey Grammer: Och, het houdt niet op! Zeker sinds ik als uitvoerend producent bij de reeks betrokken ben. Het blijft een geweldig platform, mijn privé-zandbak waar ik met plezier in speel. Ik spit dingen uit, tast continu de nuances af van taal en expressie, en ik word nauwelijks getroebleerd door productionele problemen: de cast is al die tijd dezelfde gebleven. Geen opstootjes, geen weglopers, nooit een hoofdrol afgeschreven: dat is een unicum in deze business.

Is het eigenlijk nog hard werken?

Grammer: De ‘Frasier Factory’ is een goed geoliede firma geworden. Ik heb de laatste weken meegewerkt aan een tv-film. Ik stond 17 uur per dag te acteren. 17 uur per dag! Voor Frasier is dat een weekgemiddelde. Nu, ‘ style is knowing what play you’re in‘, wordt gezegd en ik onderschrijf die stelling. Ik ben zodanig vergroeid met Dr. Frasier dat ik me heb verplicht mijn voorbereiding te beperken. Twee minuten voor ik de set op ga, neem ik snel even het script door. Zodra de camera draait, maak ik er dan het mijne van. Op die manier blijft het leuk.

Het was uw liefde voor Shakespeare die u naar het theater bracht, maar uw doorbraak kwam er pas na uw overstap naar televisie, in 1984. Lag televisie eigenlijk binnen de lijn van uw verwachtingen?

Grammer: Verre van. Een theateracteur kijkt altijd neer op tv. Ik herinner me de eerste keer dat ik een aflevering van Cheers zag: ik vond het niet goed. Dat gevoel is jaren blijven hangen, maar ik heb geluk gehad. Elke acteur droomt ervan memorabele karakters te spelen. In mijn geval is dat niet Macbeth of King Lear geweest, maar Dr. Frasier Crane.

Drie jaar geleden was u nog eens te zien op de planken, in een Broadway-adaptatie van ‘Macbeth’. De kritiek was niet mals en de voorstelling werd niet verlengd. Hoe kijkt u daarop terug.

Grammer: Ach, my critics are snobs! Slechte kritiek is altijd pijnlijk, maar het publiek gaf avond na avond een staande ovatie weg, dus dat maakte veel goed. New York is eigenlijk een zeer provinciaal nest. Ik heb er gewoond en gewerkt, ik heb de stad verlaten en ik ben een tv-ster geworden. Dat volstaat voor de New Yorker om je te haten. De omstandigheden pleitten dus niet in mijn voordeel: of mijn vertolking nu goed was geweest of niet, de messen waren op voorhand gewet.

Was het een opluchting dat u eindelijk nog eens voor een ernstige rol gevraagd werd?

Grammer: Natuurlijk heeft de rol van Frasier me gestereotypeerd, natuurlijk heb ik het gevoel dat ik willens nillens aan die lichtbak vasthang, maar ik heb er geen probleem meer mee. Zou ik me gelukkiger voelen als ik een onopvallende, hard werkende acteur was? Niet meer of niet minder, durf ik te denken. Frasier heeft in elk geval zijn eigen uitdagingen waar ik me door moet worstelen en het resultaat is een zeer bevredigend leven, zowel creatief als financieel. Trouwens, mocht Shakespeare in dit tijdperk leven, hij zou geen theaterschrijver zijn, maar een scriptwriter voor sitcoms. Of voor soap opera’s. Zeker weten!

Heeft u nooit de ambitie gekoesterd om het ook als filmacteur te maken?

Grammer: Dat was de bedoeling: tv zag ik destijds als een tussenstap naar ’the big screen’. Ik hoop dat ik die kans ooit nog krijg maar gezien de kracht van het personage dat ik nu draag, reken ik er niet al te veel op. Ik hoef u niet te vertellen dat bepaalde creatieve geesten in de filmindustrie in verschillende opzichten bepaald eng bemeten zijn.

U zegt dat niet zonder rancune.

Grammer: Dat heeft u goed begrepen.

Heeft u het gevoel dat tv-sterren even gewaardeerd worden als filmsterren?

Grammer: Neen, wellicht niet. Ik ben een uitzondering op die regel: ik word dik betaald. ( smalend) My sense of appreciation is just fine.

Bepaalt uw bankrekening uw gevoel voor waardering?

Grammer: Neen, toch niet. De hoogste waardering krijg je als mensen je aanklampen om je te vertellen dat jouw show hen even aan hun realiteit heeft doen ontsnappen: ‘Ik ben de laatste drie maanden aan een ziekenhuisbed gekluisterd gebleven. Ik heb elke keer naar uw show gekeken. Het was het enige dat me aan het lachen heeft gebracht. Dank u!’ Ik heb het een paar keer mogen meemaken. Dat volstaat voor me.

Het geld dat u met ‘Frasier’ heeft verdiend, is lang een vloek geweest voor u. U heeft er uw drugs- en drankverslaving mee betaald, heeft u ooit gezegd.

Grammer: Ja, maar ook mijn ontwenning ervan. ( lacht, lichtjes verveeld) Ik heb te lang te veel gedronken en gesnoven. Wat wil je? Ik was begin de dertig en ik had genoeg geld om alles te doen wat ik wou. En dat was toen mijn idee van plezier.

In een documentaire over uw leven waaraan u zelf openhartig heeft meegewerkt, haalt u ook andere oorzaken aan voor uw verslavingen: de moord op uw vader en die op uw zuster.

Grammer: Wel, ik heb inderdaad een hoop meegemaakt in de voorbije veertig jaar. (stilte)

U heeft het lichaam van uw twee jaar jongere zus zelf moeten identificeren. U was twintig toen.

Grammer: Twee agenten stonden plots voor de deur van ons huis met de melding dat ze een John Doe ( een ongeïdentificeerd lichaam, kde) hadden gevonden in Colorado Springs waarvan ze vermoeden dat het mijn zuster was. (stilte) Het is vreemd hoe een leven kan lopen. Ik heb een gitzwarte periode gekend, maar zelfs dan waren er geweldige momenten vol geluk, succes en voldoening. Ik vind het nu allemaal zeer verrijkend, als ik dat mag zeggen. En wat nog belangrijker is: de laatste zes, zeven jaar heb ik vooral genoten! Ik ben eindelijk verlost van dat kwellende gevoel van zelfhaat dat ik placht te hebben. Waarom had ik dat? Waar kwam het vandaan? Was het een ziekte? Een psychische stoornis? Zat het in de lucht? Ik heb er nog altijd geen idee van wat er mij toen bezielde, maar ik heb mezelf ondertussen mijn menselijke kantjes vergeven… I have forgiven myself for being human now.

Veel van uw collega’s vinden in hun donkerste momenten steun bij goeroe’s allerhande. Voora Scientology lijkt een sterke greep te hebben op het acteursgilde.

Grammer:I am a christian, sir! Zij het niet praktiserend. Maar zelfs in mijn donkerste dagen heb ik dat geloof nooit verloren.

Heeft Scientology u nooit benaderd?

Grammer: Kirstie Alley, zelf een aanhangster, heeft er me ooit over aangesproken, maar het interesseerde me niet. In mijn studentenjaren heb ik ooit een lezing bijgewoond van Ron Hubbard, de oprichter van Scientology. Wat hij toen te vertellen had, klonk wel interessant, maar er was op dat moment geen sprake van een georganiseerde religie. Ik heb zijn boek ook gelezen en ik vond het goed. Zijn zelfhulptechnieken – succes visualiseren en dergelijke – zijn voor sommige mensen wellicht handige instrumenten om verderop te geraken in het leven, maar dat stadium ben ik ondertussen voorbij.

Sommige mensen vergelijken dat soort van over het paard getilde, populistische religieuze groeperingen met een ordinaire piramidezwendel. De oprichters beseffen wel dat het een frauduleus gedoe is, maar als ze erin slagen om hun geheim mee in het graf te nemen, kunnen ze tot een pseudo-godheid uitgroeien. Dan gaat de onwetende, goedgelovige aanhang in de lagere regionen van de piramide met de hele mikmak aan de haal en maken ze er een religie van.

Heeft u begrip voor mensen als Tom Cruise en John Travolta die zich tot Scientology hebben bekeerd?

Grammer: Of ik daar begrip voor heb of niet, is irrelevant. Ik vind ze ongelooflijk getalenteerde acteurs, meer hoef ik over hen niet te weten.

Is het ongepast om een link te leggen tussen Scientology en Hollywood? Hubbard zou bewust beroemdheden hebben gelokt, om op die manier gewone stervelingen voor zijn geloof te winnen.

Grammer: Dat lijkt een aanvaardbare theorie, maar Cruise en Travolta zullen die ook wel kennen. Ik laat het aan hen over om daar de juiste conclusies uit te trekken. Heb je de film Bowfinger gezien, met Eddie Murphy en Steve Martin? Wel: that’s Scientology! ( de plot: een mislukt acteur-regisseur waagt zijn laatste kans op eeuwige roem en wil een film maken met Hollywoods grootste ster in de hoofdrol. Als die de rol weigert, maakt hij de film toch mét hem, echter zonder zijn medeweten, kde).

Kirstey Alley heeft u in uw donkerste periode aangesproken over Scientology, zei u daarnet. Heeft u destijds nog op steun van andere collega’s kunnen rekenen?

Grammer: Zeker. De cast van Frasier was een brede schouder om op te huilen. Mensen die je liefhebben, kunnen je erop wijzen dat er een andere weg is, maar uiteindelijk moet je zelf de touwtjes in handen nemen.

Was humor deel van uw therapie?

Grammer: Humor heeft mijn leven gered, meer dan wat dan ook! Ik zou een zeer vervelende kerel zijn, mocht ik niet weten hoe te lachen.

Veel komieken hebben een inktzwarte kant.

Grammer: Blijkbaar word je niet grappig als je niet gekweld bent geweest. Dat geldt niet alleen voor komieken: de meest getalenteerde acteurs hebben het op een of ander moment in hun leven ontzettend moeilijk gehad. Wat ook hun verhaal was, het volstond om van hen introspectieve, zelfonderzoekende persoonlijkheden te maken, die een uitzonderlijk talent ontwikkelden om het gedrag van de mensen om hen heen te taxeren. Schrijvers hebben dat ook, vermoed ik.

Hoe belangrijk is entertainment?

Grammer: De Grieken zagen het als een religie: entertainment was een onderdeel van hun geloof. Geweldig, niet? Entertainment, in welke vorm ook, is in elk geval altijd belangrijk geweest in elke samenleving. Het herinnert de mensen aan het goede in de wereld, iets dat ze al te gemakkelijk uit het oog verliezen.

Geldt dat ook voor de wildgroei aan reality-tv? Zelfs de kijkcijfers van ‘Frasier’ lijden er in Amerika onder.

Grammer: Ik had gedacht dat de kijkers het sneller moe zouden worden. Ik begrijp dat iedereen nu en dan behoefte heeft om naar iets hersenloos te kijken. Zolang iedereen minstens even graag naar geëngageerde tv kijkt, heb ik daar geen problemen mee. Ik wil in elk geval het soort van entertainment blijven maken dat tegelijk onderhoudend is en de fantasie aanspreekt. Frasier is in al zijn facetten een reflectie van wat er in de samenleving gebeurt. We willen relevant blijven. Zeg nu zelf: is dat geen fantastische jobomschrijving?

John Cleese, toch niet de minste komiek, kreeg een tijd geleden de Britse pers tegen zich omdat hij gezegd had dat Amerikaanse comedy veel beter is dan Britse. Bent u het daarmee eens?

Grammer: Is dat zo? Interessant. Nu, John – ik mag John zeggen sinds we samen aan Cheers hebben gewerkt, fantastische kerel trouwens en een groot talent -,… die John dus moest Engeland destijds ontvluchten omdat hij er geen job meer vond. Dat plaatst zijn statement misschien in een ander licht ( lacht). Ik ken de Britse comedy te weinig om me in het debat te mengen. Is ze niet meer op slapstick gebaseerd? Is ze niet minder gesofisticeerd? Comedy is in elk geval een van de moeilijkste vormen van entertainment om te vertalen van de ene cultuur naar de andere. Veel hangt ook af van je persoonlijke smaak. Ik heb nu twee succesvolle Amerikaanse series geproduceerd: Girlfriends en Inlaws. Eerlijk gezegd: ik moet er zelf niet om lachen. Frasier daarentegen is perfect op mijn gevoel voor humor afgestemd. I like to play up to the people. Ik leg de lat graag hoog, hou het graag intelligent. Ik wil de kijker niet om de oren slaan met de ene obligate flauwe grap na de andere, ik laat hem liever wachten en een keer hard lachen. Zijn er veel van die goed opgebouwde sitcoms te zien op tv? Soms, maar niet vaak (lacht).

Kunt u lachen met ‘Friends’?

Grammer: Zelden, maar daar zit mijn leeftijd voor iets tussen: ik behoor niet tot hun doelgroep.

‘Friends’ gaat al een tijdje mee, maar om de aandacht van de kijker vast te houden, moeten ze al te vaak een beroep doen op gastoptredens van bekende sterren. ‘Frasier’ heeft dat niet nodig.

Grammer: Wij casten acteurs omdat het verhaal ze nodig heeft, niet om de kijkcijfers op niveau te houden. We hebben zeer getalenteerde acteurs te gast gehad, maar nooit bekende namen. Brian Bedford, Anthony LaPaglia, Patricia Clarkson, enzovoort: stuk voor stuk professionals, maar filmsterren? Neen. Met al mijn ervaring weet ik ondertussen dat je een sitcom het best vult met theateracteurs: zij hebben geleerd om hun eigen wereld te creëren. Filmacteurs hebben die techniek niet onder de knie: zij voeren gewoon uit wat hun regisseur hen vraagt, meer wordt er niet van hen verlangd.

‘Frasier’ teerde zeven jaar lang onder andere op de aantrekkingskracht tussen Daphne en Niles. Toen ze in het achtste seizoen een koppel werden, vroeg iedereen zich af of dat niet snel zou gaan vervelen. ‘This is what happens when lust turns into love: boredom’, schreef een recensent.

Grammer: Ja, en hij verwees naar de serie Moonlighting (waar de magie uit verdween toen hoofdpersonages Bruce Willis en Cybil Shepherd een koppel werden, kde). Alleen is de relatie tussen Daphne en Niles voor ons een nieuw begin, geen einde. We waren het aan de personages en aan de serie verplicht: het maakt de eerste realistischer en geeft de tweede meer vaart. Norm en Cliff uit Cheers zijn altijd Norm en Cliff gebleven: zij hoefden niet te veranderen. Daphne en Niles wel: zij moesten ooit hun liefde voor elkaar uitspreken. Uiteindelijk gaan ze in reeks tien ook trouwen. En het voordeel is: het verandert meteen ook de verhouding tussen de andere personages, vooral tussen Frasier en zijn vader. Elke keuze van die aard brengt een hoop neveneffecten met zich, en dat zorgt ervoor dat de serie boeiend blijft.

De show moet ooit tot een einde komen. Hoe ziet u dat voor zich?

Grammer: Shakespeare beëindigt zijn komedies altijd met een huwelijk. Dat is een mogelijkheid. Tussen welke personages? Frasier is zeker klaar voor een relatie, maar ik ben nog op zoek naar de geschikte, oogverblindende en ronduit begeerlijke actrice. (lacht) Ik zie hem hoe dan ook een totaal andere weg opgaan, een nieuwe wereld

tegemoet.

In Amerika loopt nu het elfde seizoen van ‘Frasier’. Komt er een twaalfde?

Grammer: En het record van James Arness breken? Dat zie ik wel zitten, ja.

En wat gaat u daarna doen?

Grammer: Blijven acteren, regisseren en produceren tot mijn 85e en daarna golfen. ( lacht) Mijn huidige handicap laat vermoeden dat ik wat dat betreft nog een hoop onaangeroerd potentieel in mij heb zitten.

Door Karel Degraeve

‘Ik herinner me de eerste keer dat ik een aflevering van ‘Cheers’ zag: ik vond het niet goed.’

‘Ik ben eindelijk verlost van mijn zelfhaat. De laatste zeven jaar heb ik vooral genoten!’