‘In de cel vliegen was blijkbaar nog niet zo’n slechte carrièrezet’, grijnst Robert Downey Junior. En wie geeft hem ongelijk? Downey is bezig aan een ronduit indrukwekkende comeback. Van uitgerangeerde heroïnejunk tot herboren leading man, van de bajes tot de zwierige actiekomedie ‘Kiss, Kiss, Bang, Bang’: een gesprek met Hollywoods meest bedreven bad boy.

‘KISS, KISS, BANG, BANG : VANAF 5/10 IN DE BIOSCOOP

Over and done with’. Dát is wat velen dachten toen Robert Downey Junior vijf jaar geleden nog maar eens de cel werd ingebonjourd wegens heroïnebezit en rijden onder invloed. Downey – ooit de beloftevolle ster uit Less Than Zero (’87), Chaplin (’92) en Natural Born Killers (’94) – had al een hele tijd niks meer klaargespeeld aan de box-office. De jongste jaren had hij nog vrijwel uitsluitend van zich laten spreken met privé-schandalen, excessief druggebruik, voorwaardelijke en effectieve celstraffen en een resem ontwenningskuren. Het hoeft nauwelijks te verbazen dat er anno 2000 nog amper een producent te vinden was die de wispelturige bon vivant een contract durfde voor te schotelen.

Toch weigerde Downey de handdoek zomaar gedwee in de ring te gooien. Met de rug tegen de muur slaagde hij er eindelijk in af te kicken en verder netjes alle afspraken met zijn paroolofficier en manager na te leven. Langzaam probeerde de grillige New Yorker zijn besmeurde reputatie weer op te boenen, via een onregelmatige gastrol in de sit-com Ally McBeal tot een solide bijrol in de thriller Gothika.

Met succes werkte Downey zich geleidelijk opnieuw in de schijnwerpers. Vijf jaar later is hij – de kaap van 40 intussen gerond – weer helemaal terug, fitter, cleaner en werkgeiler dan ooit tevoren. De komende maanden is hij te zien in het erotische drieluik Eros, de Tim Allen-komedie Shaggy Dog, de animatiethriller A Scanner Darkly van Richard Linklater, George Clooney’s controversiële drama Good Night and Good Luck, de Diane Arbus-biopic Fur met Nicole Kidman én – voorzien voor het najaar van 2006 – de misdaadthriller Zodiac van David Fincher.

Gelukkig hoeven de Downey-fans niet zo lang te wachten om hun favoriete filmrebel eindelijk nog eens in een viriele hoofdrol te zien. Vanaf begin oktober loopt Kiss, Kiss, Bang, Bang in de zalen, een heerlijk ironische, uit messcherpe dialogen opgetrokken noir-actiekomedie van debuterend regisseur Shane Black. Daarin schittert Downey – o zoete ironie – als een goedige tweederangsdief die met zijn criminele verleden wil breken en die – o allerzoetste ironie – per toeval als acteur in Hollywood terechtkomt. Tinseltown blijkt een slangenkuil bevolkt door levende lijken, ambitieuze troela’s én – een vermakelijke rol voor Val Kilmer – een homoseksuele machodetective. Genoeg redenen voor een geanimeerd gesprek.

Drie weken geleden ben je in het huwelijksbootje gestapt met filmproducente Susan Levin. En toch geef je alweer interviews?

Robert Downey Junior: Wat wil je? Ik word nu eenmaal internationaal geroemd om mijn werkkracht en discipline. (ironisch) Nee, mijn vrouw en ik hebben een poging ondernomen om op huwelijksreis te gaan, maar dat was helaas een flinke tegenvaller. Al na enkele dagen zaten we naar Discovery Channel te kijken en elkaar de oren van de kop te zeuren. No way, we zijn nog niet op elkaar uitgekeken, maar we zijn beiden nogal bezige types die hopeloos nerveus worden van luieren, in de zon zitten en een boekje lezen. Alsof er verdomme geen werk is op kantoor! Alsof er geen interviews moeten gegeven worden! Na drie dagen van gedeelde ergenis in het Zuiden van Frankrijk wisselden we een veelzeggende blik, en besloten we wijselijk terug te keren.

Slimme zet, want allicht heb je over ‘Kiss, Kiss, Bang, Bang’ heel wat te vertellen. De hoofdrol lijkt je op het lijf geschreven.

Downey: Klopt. Mijn vrouw, die de film coproduceerde, jende me er vorig jaar voortdurend mee. ‘Leuk script, niet?,’ zei ze plagerig, en ‘En Harry is echt een rol voor jou. Maar je hoeft het verder niet te lezen, want eigenlijk is Johnny Knoxville al gecast.’ Dat was natuurlijk voldoende om me de muren te laten oplopen van jaloezie, en regisseur Shane Black op mijn knieën te smeken om toch maar voor míj te kiezen. En gelukkig heeft hij dat ook gedaan, want Kiss, Kiss, Bang, Bang is écht het leukste, meest originele script dat ik in jaren heb gelezen.

De hoofdrol werd dus niet speciaal geschreven met jou in gedachten?

Downey: Toch wel, zo bleek achteraf. Alleen houdt mijn vrouw er kennelijk nogal bizarre methodes op na om me te motiveren. (lacht)

Had je zelf wat in de pap te brokken, gezien je vrouw coproducente was?

Downey: Tuurlijk niet. Met die Downey kijken ze wel uit, hoor. (grijnst) Ik mocht wel zelf mijn love interest kiezen. Een pak bekende A-List-actrices deden auditie voor de rol, maar tijdens de screentests viel ik meteen voor Michelle Monaghan. We zaten onmiddellijk op dezelfde golflengte, en ze reageerde fantastisch op de oneliners die ik op haar afvuurde.

Je hebt zichtbaar plezier beleefd aan de samenwerking met Val Kilmer.

Downey: Absoluut. Val is niet alleen een geweldig goed acteur, maar ook een kerel met een grandioos gevoel voor humor. We bleven vaak in character, zelfs buiten de set, gewoon om de lol nog wat te rekken. Val kon op die manier ook stoom afblazen – hij had net de opnames van Oliver Stone’s Alexander achter de rug. Toen hij voor het eerst op de set verscheen, had hij nog steeds die lange, woeste baard van Filips van Macedonië. ‘Je weet toch dat je een homoseksuele privé-detective moet vertolken’, vroeg ik hem gespeeld verontwaardigd, waarop hij onmiddellijk antwoordde: ‘Tuurlijk, schatje. Maar die baard kriebelt zo lekker.’

Was het niet bevrijdend om eindelijk nog eens een film te maken waarin de taal centraal staat, en niet de special effects?

Downey: Zeker. Shane is een topscenarist die al enkele absolute klassiekers op zijn palmares heeft, en dat voel je. Zijn dialogen zijn zo levendig en energiek dat je er als acteur alle kanten mee uitkan. Het volstaat om mee te drijven op het ritme. Het is pure free jazz in de beste film- noirtraditie. Oorspronkelijk telde het scenario meer dan 200 pagina’s, maar de oneliners en de replieken volgen mekaar zo snel op dat de film uiteindelijk maar 100 minuten duurt, zonder dat er veel werd geschrapt. Als Quentin Tarantino de regerende koning is van de messcherpe dialoog, dan is Shane Black minstens zijn ambitieuze troonopvolger.

Was het een fysiek vermoeiende rol?

Downey: Toch wel. Het grootste deel van de film werd ’s nachts gedraaid. Vandaar dat we voortdurend met zakken onder de ogen liepen, en dat kwam het cynische, film-noirachtige sfeertje alleen maar ten goede. Het valt trouwens op dat de film noir aan een comeback bezig is. Volgens mij is dat een teken des tijds: in die oude films noirs uit de jaren vijftig hing veelal een sfeer van angst voor de atoombom en de communisten, terwijl het nu eerder gaat om een angstklimaat gecreëerd door terreuraanslagen, orkanen en andere apocalyptische dreigingen. Begrijp me niet verkeerd: Kiss, Kiss, Bang, Bang is een geestige actiekomedie die geen reet met Al Qaeda te maken heeft, maar er kleeft wel een donker, misantropisch kantje aan. De film speelt zich af in een cynisch milieu waarin je moet knokken om te overleven en waarin de wet van de jungle heerst. Dat heeft Shane in elk geval goed weten te vatten, net als onze fantastische cameraman Michael Barrett (die eerder de tv-serie CSI draaide, nvdr).

Over overleven gesproken: je ziet er opvallend fit uit.

Downey: Ik ben verslingerd geraakt aan martial arts. Val hield zich tussen de opnames door bezig met minderjarige groupies, gangsters die nog geld van ‘m moesten, of met zijn nieuwe fiets, zo’n modern ding dat je tot een lunchdoos kunt opvouwen. (lacht). Ik deed mijn dagelijkse kungfuoefeningen. Ik probeer twee tot drie uur per dag te oefenen, en dat lukt me aardig. Ik heb op twee jaar tijd zelfs een blauwe gordel behaald. Kan ik me eindelijk verdedigen tegen opdringerige paparazzi, of erger nog: belastinginspecteurs.

Waarom ben je met kungfu begonnen?

Downey: Om mijn boosheid te kanaliseren. Vroeger had ik daar andere methodes voor, maar sinds ik een brave echtgenoot ben en een succesvol topacteur, ventileer ik al mijn woede en frustraties met kungfu. Het is ook een gewiekste carièrrekeuze. Mocht ik ooit zonder werk zitten, dan kan ik nog altijd instructieve kungfuvideo’s maken met David Carradine. Downey en Carradine, als dat geen dodelijke tandem is. (lacht)

Heb je na ‘Kiss, Kiss, Bang, Bang’ meteen de film van George Clooney gedaan?

Downey: Nee, er zaten nog twee films tussen: A Scanner Darkly van Richard Linklater en de Tim Allen-komedie Shaggy Dog. Daarna heb ik Good Night and Good Luck gedaan en meteen daarop volgde Fur.

Klinkt erg druk. Heb je dan wel voldoende tijd gehad om ‘Good Night and Good Luck’ grondig voor te bereiden?

Downey: Dat ging wel. Het gaat toch om een gewichtig politiek drama over de schandalen rond communistenjager Joseph McCarthy, waarin je een reëel personage vertolkt dat de meeste Amerikanen bovendien ook nog eens kennen. Joe Wershba, de voormalige tv-journalist die ik in die film vertolk en die McCarthy’s reputatie indertijd de grond heeft ingeboord, was tijdens de opnames aanwezig, en dat was een enorme hulp. Toch was het een erg bizarre ervaring, vooral omdat het onderwerp nog steeds de gemoederen weet op te hitsen, zelfs al is het intussen meer dan veertig jaar geleden. Nogal wat mensen met linkse ideeën kwamen me persoonlijk met mijn rol feliciteren, zo van: ‘Yeah brother! Jij bent één van ons. Goed dat je die rechtse, conservatieve a ssholes eindelijk eens op hun donder geeft.’ Ik kan je verzekeren: dat was in geen geval mijn bedoeling. Ik ben gewoon een ambitieus acteur, en dat was de reden waarom ik dolgraag aan dit project wou meewerken. Ik vond het buitengewoon interessant, meer niet. Dat George Clooney bekendstaat voor zijn antirepublikeinse ideeën, betekent nog niet dat de film antirepublikeins is, laat staat dat ik mezelf plots als een revolutionaire leider zie. Integendeel. Fuck politics! Ik ben een oppervlakkig acteur, weet niet eens Wisconsin liggen en heb er geen flauw idee van hoe je de derde wereld moet redden. (lacht)

Waarom draai je tegenwoordig zo veel films in zo weinig tijd?

Downey: Omdat ik nogal wat in te halen heb, en omdat ik er ook niet jonger op word. Bovendien heb ik het gevoel dat ik vroeger niet alles uit mijn carrière heb gehaald – ik nam rollen aan die me eigenlijk nauwelijks interesseerden. Ik was niet kritisch genoeg voor mezelf. Laat ons eerlijk wezen: voor elke Chaplin of Natural Born Killers heb ik minstens drie onnozele films gemaakt. Gelukkig kan ik de goeie aanbiedingen de jongste maanden nog amper bijhouden.

Heb je daar een verklaring voor?

Downey: Simpel, het voorbije anderhalf jaar was ik gewoon het beste koopje in Hollywood. Ik zat niet in de positie om eisen te stellen en moest vaak zelfs mijn eigen gage voorschieten om de verzekeringspolissen te dekken, dus voor producenten was het kassa-kassa. Maar goed, daar moet ik natuurlijk niet over zeuren. Ik ben al blij dat ik opnieuw in de running ben, en dat Hollywood me niet zomaar heeft laten vallen. En ik zie er heus ook wel de lol van in. Ik hoor het de producenten in elk geval al zeggen: ‘Hey, we hebben nog veertig dollar over op ons budget. Wat kunnen we daar in vredesnaam mee doen? Naar McDonald’s gaan? Nee, Ik weet iets beter: laat ons Downey inhuren. Is die stakker eindelijk terug van straat.’ (lacht) Zo zie je maar: me in de gevangenis laten slingeren, was misschien nog geen slechte carièrrekeuze.

Heb je dan de jongste tijd écht geen enkele ontgoocheling opgelopen?

Downey: Toch wel. Mijn plaat die ik vorig jaar heb uitgebracht. Ik hou nog elke week de hitlijsten in de gaten, maar na een jaar begin ik stilaan te vrezen dat een hitnotering er niet echt inzit.

Enige ontgoocheling wat film betreft?

Downey: The Singing Detective. Goeie film, fantastische rol, maar helaas bleek geen hond geïnteresseerd. Ik vond het niet zozeer jammer voor mezelf, maar wel voor de regisseur en de producenten, en vooral voor Dennis Potter natuurlijk, die een geweldig goeie schrijver en een groot filosoof blijft. Gelukkig kan ik tegenwoordig makkelijker om met tegenslagen. Eens je diep in de stront hebt gezeten, leer je wel te relativeren.

Hoe heb je de moed gevonden om weer met acteren te beginnen?

Downey: Wat moest ik anders? Als vliegtuigpiloot moet je mijn capaciteiten niet overschatten, en ook je loodgieterij kun je maar beter niet aan mij uitbesteden. Ik kan alleen maar acteren. Dat is nu eenmaal wat ik al van kindsbeen af doe. Toen ik in 2000 vrijkwam, was het erop of eronder, en dat besefte ik gelukkig ook.

Op het einde van ‘Kiss, Kiss, Bang, Bang’ bied je je excuses aan aan de inwoners van het Midwesten. Zijn er nog dingen waarvoor je je wilt verontschuldigen?

Downey: Ik weet waar je naartoe wil, beste vriend, maar ik moet je teleurstellen. Uiteraard heb ik in het verleden een hoop stommiteiten uitgehaald, maar me ervoor verontschuldigen doe ik niet, en al helemaal niet aan die idiote redneckers uit de Midwest. (lacht) Weet je, ik denk dat ik mijn schulden intussen wel heb ingelost. Ik ben niet van plan om verder door het leven te gaan met een strop om de hals. Ik heb niemand vermoord. De enige die ik ooit in de nesten heb gebracht, is mezelf.

Je bent dus niet het type dat nu ter compensatie een benefietactie gaat opzetten voor de slachtoffers van de orkaan Katrina?

Downey: Ik ben een sociopaat, dus ik heb het nogal moeilijk om mee te leven met anderen. (lacht) No, seriously, ik heb vrienden wonen in Baton Rouge en Louisiana, en uiteraard hoop ik dat ze het goed stellen. Maar verder heb ik daar weinig over te melden. Al die miljonairs die oproepen om geld te storten en die zich haasten om toch maar op de foto te kunnen met arme drommels wier hebben en houden zopas is weggespoeld: het is allemaal nogal hypocriet, vind ik. Je hoeft heus niet voortdurend met vlaggen te zwaaien en het volkslied te zingen om te bewijzen dat je van je land houdt, net zomin als je benefietacties moet opzetten om te tonen dat je een hart hebt. Als ik geld wil storten, hoef ik daar in elk geval geen camera bij.

Door DAVE MESTDACH

‘dat gezwaai met de Amerikaanse vlag is belachelijk.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content