Bij Yvonne met de paarse krullen heeft die lieve jongen van vroeger het nu wel verkorven. ‘Ik dacht dat hij een sympathieke was, maar wat is me dat een omhooggevallen kwast!’ ‘Het Geslacht De Pauw’ leverde Bart De Pauw niet onmiddellijk de blijde glimlach van de grote meerderheid op, maar is dit jaar wel goed voor de titel ‘Mens van het Jaar’ van Focus Knack. Precies omdat hij zo vakkundig zijn eigen imago ondermijnt. Door Tine Hens FOTO CHARLIE DE KEERSMAECKER

Durf is een zeldzame, met uitsterven bedreigde diersoort in televisieland. Er wordt graag en overvloedig op zeker gespeeld en dus leveren zenders A en B aan de lopende band politieseries af die allemaal net iets te veel op elkaar lijken om een verschil te maken. Ook Bart De Pauw had de weg van het duidelijke, onbesproken en onversneden succes kunnen blijven bewandelen. Om een vierde De Mol was de VRT niet rouwig geweest. Maar De Pauw keerde zijn kar. Hij koos zich een villa uit, een bijpassende familie en status en liet zijn nooit ophoudende zoektocht naar voortdurende roem en een appetijtelijk gewicht live on tape vastleggen. Met de camera op de hielen stormde hij onversaagd winkels binnen om BV-korting te eisen; hij dweilde feestjes en recepties af om aan soortgenoten diets te maken dat hij toch wel een eigen docusoap had. Zo ver had hij het tot dusver geschopt. Hoe protserig en vadsiger hij zichzelf aflevering na aflevering opstelde, hoe minutieuzer hij de poten wegzaagde onder het teddybeerbeeld dat het gros van Vlaanderen van hem had. Ook al lag het er soms vingerdik op, De Pauw dreef het bij momenten zo ver dat walging de enige mogelijke reactie was. De mails logen er niet om. ‘Ik dacht dat je een sympathieke vent was, maar je bent gewoon een eikel.’

‘Nadien heb je natuurlijk zin om al die mensen een persoonlijke brief terug te schrijven waarin je je verdedigt’, zegt De Pauw. ‘Aan de andere kant dacht ik: het lag er zo vingerdik op, zoiets kun je toch niet geloven? Zo te zien hebben we een aantal mensen flink in de war gebracht. Het programma kreeg ook een laag waarderingscijfer waarbij het verschil tussen het hoogste en het laagste cijfer zeer groot was. Sommigen gaven een tien, anderen een vijf. Het was blijkbaar een controversieel programma.’ Misschien zegt het wel iets over Vlaanderen dat een programma als Het Geslacht De Pauw al controversieel heet. Het doet in ieder geval niets af aan de prestatie van De Pauw zelf en de acteurs die hij rond zich verzamelde. ‘Ik moest dit maken’, aldus De Pauw. ‘Ik heb een risico genomen door mezelf als mezelf te spelen. Maar ik kon niet anders. We wilden het zeer geloofwaardig maken en het was onmogelijk BV-korting te vragen als ik niet Bart De Pauw speelde. Het zou te gemakkelijk geweest zijn om een fictieve BV te kiezen. Dan speelden we weer op veilig en dat interesseerde me niet. Ik wilde televisie maken waarbij mensen niet indommelen, televisie waar mensen van houden of die ze haten, maar waarbij ze verplicht worden een stelling in te nemen.’

Je afgang is non-stop en totaal. Had je soms geen zin om jezelf te sparen of te beschermen?

De Pauw: In het begin wel. Ik wilde me altijd verantwoorden. Maar ik ben zo niet, ik speel het alleen maar. Op den duur kroop ik zo diep in dat personage dat ik het bleef volhouden, ook als we niet meer aan het draaien waren. Tot grote ergernis van de ploeg, maar het is nu eenmaal plezant om een domme kloot te spelen die denkt dat hij vreselijk slim is. Het is zo dankbaar dat je er gewoon heel ver in gaat. Ik zet mezelf constant in mijn blootje. Om goed over te komen, moet je dat tot op het bot blijven spelen. Je moet je lelijk durven te tonen. Als ik toch een sympathiek trekje zou geven aan die Bart De Pauw, zou het personage in elkaar zakken. Hij is het typevoorbeeld van een BV die beroemd was en nu krampachtig die roem probeert vast te houden. Hij zoekt constant naar zijn grote doorbraak. In wezen is hij een loser die denkt dat hij in ruil voor zijn roem privileges krijgt. Heel veel mensen klampen zich vast aan hun eens vergaarde roem maar beseffen niet dat het een lege doos is – tenzij je het interessant vindt je tijd te slijten op feestjes waar je andere lege dozen tegenkomt. Ik doe het niet graag. Om een of andere reden trek ik de losers aan. De gesprekken draaien steeds om twee zinnen: hoe is het en waar ben je mee bezig? Iedereen is altijd druk druk druk met zoveel dingen bezig, of er staat toch heel wat te gebeuren. Alsof ze daarmee de reden van hun bestaan willen verdedigen.’

Heb je kantjes of trekjes van het BV-schap leren kennen die je nog onbekend waren?

De Pauw: Ik was natuurlijk verbaasd dat die BV-korting effectief werkte. Het lef dat je moet hebben om als soapster of kandidaat van Big Brother een garage binnen te stappen en te zeggen: ik ben die en die, misschien is dat interessant voor een auto. Ik zou het gênant vinden. Soms overkomt het je ook zonder dat je het zoekt of wil. Onlangs zat ik bij de dokter voor een radiografie. Ze herkennen mij en hup, ik mag voorgaan. Ik sputter tegen, zeg dat er nog veel mensen zitten te wachten. Nee, nee, ik ben een BV en BV’s krijgen nu eenmaal voorrang. Op dat moment voel je de blikken van tien mensen op je lichaam branden die je brandmerken met ‘lul’. Je voelt je ook een gigantische lul. Ik wilde het niet, maar ik moest mee, daar viel niets op af te dingen.

Bono verwoordde het ooit heel mooi: roem is oké, zolang je beseft dat je absoluut niets hebt gedaan om die roem te verdienen. Dat klopt. Bij Woestijnvis werken heel veel mensen – ik denk aan Tom Lenaerts, Michiel Devlieger, Mark Uytterhoeven – die in de eerste plaats een goed tv-programma willen maken. Ten eerste beseffen ze heel goed dat het maar tv is en ten tweede is het presenteren van dat programma slechts bijzaak. Anderzijds is het wel de reden van je beroemdheid of bekendheid. Het is een noodzakelijk kwaad maar je doet het er niet voor.

Toch wil tachtig procent van de kinderen later beroemd worden. Rijk komt op de tweede plaats.

De Pauw: Het is natuurlijk wel eens plezant. Brigitte Bardot zei – je merkt het: ik hang aan elkaar van de citaten – ‘Je zou gek zijn om niet eens vijftien minuten bekend te willen zijn, maar je moet helemaal gek zijn om het je hele leven te willen blijven.’ We zeiden dat ook altijd tegen de kandidaten van De Mol: geniet ervan maar besef dat het na een tijd gedaan is. Roem is niet erg of pathetisch; dat wordt het pas als je het niet wilt loslaten. Ik vond Jean-Marie Pfaff een geweldige doelman en ik had graag een soap van hem gezien toen hij nog voetbalde. Nu is het een soort hooghouden van een champagnecultuur. Verder gebeurt er eigenlijk niets. Roem verblindt en lijkt verleidelijk, maar het is niet zo dat het je een boeiender en voller leven schenkt. Tenzij je ervan droomt om overal champagne te drinken op feestjes en te worden uitgenodigd op premières.

Het zegt me wel iets.

De Pauw: Ook dat is veel schone schijn. Ik herinner me een première – ik denk dat het Alles Moet Weg was. We werden om de beurt met de limousine voorgereden. Wow, indrukwekkend, ongelooflijk. In werkelijkheid stonden we honderd meter verder te bevriezen en te wachten tot dat kreng kwam om ons naar de bioscoop te rijden. Tot zover de schitterende werkelijkheid.

Wordt het je kwalijk genomen als je de zeepbel doorprikt?

De Pauw: Het merkwaardige is dat zij die zich erin zouden moeten herkennen, zich er niet in herkennen. Ik was ooit aan het fietsen toen me opeens een fietser voorbijflitste. Hij zegt goedendag en stopt. Het was Jean-Marie. Hij was aan het trainen voor een fietstocht voor het goede doel. Ineens zie ik zijn gezicht vertrekken. Wat ik daar gedaan heb in mijn programma, zo met die BV-korting, dat was toch niet schoon. Ik moest weten dat zij alles zelf betalen, behalve de dingen die van de sponsoring komen. ‘Dat is nu raar,’ zeg ik, ‘Sam zei me dat hij het heel goed vond.’ ‘Jaja, het ís goed, het ís heel goed’, zei hij daarop. ‘Allez, salut, hé.’ Het was een heel vreemde ontmoeting.

Anderzijds is het programma ook meer een parodie op het genre van de docusoap dan op iets of iemand in het bijzonder. De camera lokt dingen uit en filmt zaken die we eigenlijk niet willen laten zien. De cameraploeg luistert af, verklikt, filmt stiekem. Het zegt iets over een tendens bij de televisie.

Een tendens die voorlopig niet lijkt te keren. Ook dit jaar kregen we een stortvloed aan docusoaps en reality-tv over ons heen.

De Pauw: Het is natuurlijk relatief goedkope televisie: je draait zoveel je wil, je selecteert en je monteert, je moet geen acteurs betalen, geen decorbouwers, geen rekwisiteurs. Alles is er. En blijkbaar werkt het. Mensen kijken graag naar andere mensen, ook al ruikt het soms wat naar ramptoerisme. De tranen worden uitvergroot, de ruzies worden benadrukt, alles wat emotioneel is wordt scherpgesteld. Het enige mooie en ontroerende dat ik dit jaar heb gezien, is Zonnekinderen. Het was mooi gedaan, heel lief en met heel veel respect. Ik heb ook een ongelooflijke bewondering voor die begeleiders. Die mensen dragen echt iets bij aan de maatschappij. Wat doe ik? Ik plak wat snorren op, ik hang de paljas uit, oh ja, ik bezorg de mensen wat vertier en afleiding en ik kom in de boekskes. Het is niet eerlijk.

Met ‘De Mol’ hebben jullie onbewust de reality-tv in Vlaanderen geïntroduceerd. Ondertussen worden er steeds meer grenzen overschreden. Denk je dat het ooit ergens stopt?

De Pauw: Ik vraag het me af. Endemol werkt momenteel aan twee programma’s: Make me Mum en Sperma Race. In het laatste zoeken ze naar de man met het beste zaad en in het eerste mag een vrouw die een kind wil een keuze maken uit tien mannelijke kandidaten om dat kind te verwekken. Met Jo Nachtergaele van Kanaaltwee had ik er een discussie over op Radio 1. Zijn stelling was: het kan als je het integer brengt. Spijtig genoeg is integriteit een bijzonder rekbaar begrip geworden. In de eerste aflevering van De Mol hadden we ook iemand die zonder gêne voor de camera verkondigde dat hij verliefd was. Die persoon had iemand. Wij hebben dat niet uitgezonden. Gewoon omdat dat niet kies was en ook omdat het niets bijdroeg aan het programma. Die maatstaven worden steeds flexibeler. Alles lijkt te kunnen, als het maar integer gebracht is en als er maar een psycholoog bij is. Ondertussen zal er wel een kind gemaakt worden puur voor het commercieel succes van een tv-programma, godbetert. Blijkbaar moeten we al zo hard prikken op de eeltlaag van de mensen dat we hen enkel nog raken als we iets schokkends tonen.

Een andere trend die het scherm inpalmt, is die van de plastische chirurgie. Heb je het ooit zelf overwogen?

De Pauw: Voor de nieuwe reeks van Het Geslacht dacht ik eraan om een liposuctie te ondergaan. We hebben effectief gefilmd bij een plastisch chirurg. Het was hilarische tv. Hij greep met beide handen in mijn buik, balde het vet samen. ‘Dat kunnen we wegzuigen en dat en dat. Vijf pakken boter.’ Maar toen zaten we vast. Ik wilde het niet laten doen. Blijkbaar worden mensen gelukkiger als ze hun neus laten rechtzetten. Ik vind het prima voor hen, maar ik had geen zin om die mensen nog maar eens een forum te geven, puur en alleen voor de grap en de grol.

Iets anders nu: ondertussen staan Bert Geenen en Jan Verheyen alweer een jaar aan het roer van VTM. Het moest de herfst van de grote vernieuwing worden. Heb jij al iets gemerkt?

De Pauw: Ik heb in ieder geval het gevoel dat ze hun best doen. Ze proberen nieuwe dingen uit, met onder meer de Coppenskes en Dina Tersago, maar dan komt het Rad van Fortuin terug en haalt het ineens veertig procent marktaandeel. Vernieuwing bij VTM zal altijd wel relatief blijven. En wil het publiek die vernieuwing wel? Verheyen en Geenen dromen van verruiming, maar VTM heeft bij een bepaalde groep zijn naam tegen. Ook al loopt er een goed programma op VTM, men is niet geneigd te kijken omdat het op de VTM is. Stel: ik stap over naar de VTM en ik maak er iets Bart De Pauw-achtigs. Ongeacht het hoe of wat, het zal toch als minder worden ingeschat.

Je zegt altijd dat cinema voor jou het opperste genot blijft. Heeft die cinema je dit jaar kunnen bekoren?

De Pauw: Lost in Translation vond ik goed. Ondertussen moet ik tot mijn spijt vaststellen dat cinema steeds meer een marketingvehikel wordt. Men neme een stripverhaal, men verfilme het en men promote het. Het is al een tijdje aan de gang en dit jaar bevestigde dat alleen maar: echt nieuwe dingen zie je op de televisie. Bij HBO, bij BBC. Ik denk aan Band of Brothers, aan Spooks, aan The Office. Ook viel me dit jaar de hoeveelheid documentaires in de filmzaal op. Een film als Fahrenheit 9/11 heeft zijn verdienste maar je kunt hem evengoed op televisie bekijken. Een film in de cinema moet het hebben van sfeer, van licht, van landschappen, van de warmte van de pellicule. De ervaring van een goede film gaat boven alles. Een goed verhaal in een zaal met muziek en je dan helemaal onderdompelen in dat verhaal: zalig.

Over goede verhalen gesproken: je werkt al een tijdje aan een filmscenario. Wordt dat het project van 2005?

De Pauw: Ik hoop het. Het is nu door de eerste en tweede reeks van Het Geslacht verworden tot een hobbyproject. Maar ik wil het in 2005 wat rustiger aan doen. Het tempo waarin we hier televisie maken, ligt zo hoog dat je je soms afvraagt: waarom? Waar ben ik mee bezig? Ik ben heel blij dat ik Het Geslacht gemaakt heb. Het is ’tongue-in-cheeck’-televisie die we hier missen. Als je het hoofdpersonage van The Office naast mijn Bart De Pauw zet, zul je weinig verschillen ontdekken. Twee blaaskaken die zichzelf belangrijk en interessant wanen. Ik moest het doen en ik moest het nu doen. Maar in 2005 wil ik vooral mijn haar laten groeien en verder schrijven. Aan iets goeds.

Als we bij wijze van afsluiting nog even naar de wereld kijken in 2004: wat heb je gezien?

De Pauw: Ik vrees dat er een rode draad doorheen 2004 loopt: die van de verharding, van het extremisme en het fundamentalisme. Blijkbaar zijn de contrasten tussen de islam en het Westen zo groot geworden dat er langs beide kanten gevaarlijke posities worden ingenomen. De vrije meningsuiting is dit jaar te vaak en te gortig misbruikt en besmeurd. Sinds de vrije meningsuiting een item is, is er nog nooit zo veel dwaze praat verkocht. Ik hoor de mensen roepen en denk: ‘Zeer goed, maar je hebt nooit in de gevangenis moeten zitten door de vrijheid van meningsuiting.’

Ik houd mijn hart vast voor 2006. Vroeger hielden de mensen het nog stil als ze voor het Blok stemden. Nu is dat allemaal perfect bespreekbaar. Mensen komen ervoor uit. Ah ja, want die zeggen tenminste waar het op aankomt. Terwijl het een razend gevaarlijke partij is. Ik kan me voorstellen dat ze in 2006 verkozen worden. En dan? Waarschijnlijk volgt er een soort impasse waarin minderheidsgroepen getreiterd worden. Je zal maar een Marokkaan in België zijn die het goed meent. Van beide kanten word je onder vuur genomen. De mens is in wezen een ontevreden dier. Maar als je rondkijkt op zondag en iedereen zit wafels of pannenkoeken te eten, dan vraag je je toch af: waar zagen we in godsnaam over?

Tine Hens

‘Maatstaven worden steeds flexibeler bij docusoaps. Alles lijkt te kunnen, als het maar integer gebracht is en als er maar een psycholoog bij is.’