Met ‘The Passion of the Christ’ verfilmde acteur en fundamentalistisch katholiek Mel Gibson zijn persoonlijke geloofsbelijdenis. Zijn medestanders vinden het geweldig maar de joodse lobby heeft, een maand voor de release in Amerika, de messen al gewet. Portret van een controverse die niet te vermijden viel. Door Jo Smets

Het is met Christus in de film als met seks: het verkoopt zichzelf. Meer dan tien jaar geleden, bij de release van The Last Temptation of Christ (1988), kreeg regisseur Martin Scorsese de godvrezende goegemeente over zich heen omdat hij het in zijn film aangedurfd had om Jezus een menselijk karakter te geven. Fundamentalistische gelovigen overlaadden hem met alle zonden Israëls, en staken vervolgens – wellicht met de vlam van de Heilige Geest – een bioscoopcomplex in de fik. Resultaat: één dode en massa’s onbetaalbare publiciteit.

Nu staat religieus Amerika weer in rep en roer over een Christusfilm die nog niet eens te zien is: ThePassion of the Christ, over Jezus’ kruisiging, komt pas uit op Aswoensdag (25 februari), maar zorgt nu al voor een polemiek tussen joodse en christelijke fundamentalisten. De film van Mel Gibson (de acteur, zelf een fundamentalistisch katholiek, financierde en regisseerde het geheel), toont het kruisigingsverhaal in al zijn wrede glorie, en bestempelt de joden als de bloeddorstige moordenaars van Christus.

De reacties lieten niet op zich wachten en zorgden voor een katholiek-christelijk reveil dat voor een modern mens nog nauwelijks te geloven is. In de nasleep van alle voorbarige aanvallen op de film wegens antisemitisme, is Mad Mel voor vele katholieken een tweede zoon van God geworden. En het heeft er de schijn van dat Mel het zelf ook is gaan geloven. ‘De Heilige Geest sprak rechtstreeks door mij toen ik deze film maakte’, zei hij onlangs langs zijn neus weg (terloops: in een schitterend artikel voor The Village Voice toont Jessica Winter aan de hand van stills aan hoe Gibson ongeveer in al zijn films bewust of onbewust een Christus-complex belichaamt).

Nu de trailer in de zalen loopt gaat het van kwaad naar erger en polariseert de fundamentalistisch geaarde religieuze wereld in de VS als nooit tevoren. Terwijl de joodse lobby de film in de ban sloeg en hem ei zo na als een openbaar gevaar bestempelde, maakten de al even paranoïde terugslaande katholieken snel gewag van ‘oecumenisch terrorisme’, van georkestreerd ‘anti-evangelisme’ en dies meer. Eerdere geruchten lieten uitschijnen dat zij de steun van de paus krijgen, maar het Vaticaan ontkende vorige week met klem dat de goedheilige man de film twee keren gezien heeft – niet uit interesse, maar omdat hij hem niet in een keer had kunnen uitzitten – en hem zijn zegen zou hebben gegeven met de historische woorden: ‘Het is zoals het was’.

Niet dat Gibson daarvan wakker ligt, want als lid van de Traditionalists, een obscure afscheiding van de roomse kerk, erkent hij het gezag van de paus niet. Met die achtergrond is zijn inspiratie voor de film ook niet geheel zuiver op de graat, en heeft het veel weg van een persoonlijke geloofsbelijdenis. Gibson groeide op in een gezin van 11 waarvan papa Hutton Gibson met preken zowat alles demoniseerde. Als leden van de Traditionalists aanvaarden Hutton én Mel – die zowat 2,8 miljoen investeerde in een kerk – het tweede Vaticaanse concilie (1962-1965) niet. Dat betekent simpel gezegd dat de mis nog in het Latijn moet gebeuren en dat zij niet officieel accepteren dat ‘de joden’ – wie die dan vandaag, 2000 jaar na ‘de feiten’, ook mogen zijn – geen schuld dragen voor de dood van Jezus. De ouwe Gibson is een raaskallende, 85-jarige negationist die de paus een ‘Korankussende anti-paus’ noemt, de ‘holocaustleugen’ als dekmantel ziet voor Hitlers bankiersdeal met de joden om hen een veilige weg naar het Midden-Oosten te gunnen, en 11 september weigert toe te schrijven aan Osama omdat de vliegtuigen ‘met een afstandsbediening’ de torens in zijn geleid. Ook Mel heeft van die bruingebakken ideeën: sommige veranderingen in het katholieke geloof zinnen hem niet, hij kweekt kinderen als een hamster en over homoseksualiteit sprak hij ooit met weerzin en in obscene termen.

Hoeveel daarvan in de film zit, weten we binnenkort. Inmiddels zijn we op een maand van de release van de meest controversiële Jezus-film ooit, en Mel lijkt niet van plan zich gereserveerd op te stellen. Hij heeft daar ook geen enkele reden toe. Door de oplaaiende passie rond The Passion heeft de film zo’n momentum gekregen dat hij tegen de verwachtingen in ook aan de kassa serieuze brokken gaat maken. Aangezien Gibson vooral zijn eigen geld in de film stak en hij als onafhankelijk producent geen major bereid vond om de verwachte weerstand het hoofd te bieden, werd algemeen aangenomen dat de release kleinschalig zou zijn. Nu blijkt echter dat hij maar liefst 2000 schermen zal vullen, een aantal dat normaal enkel voor grote studioreleases wordt voorzien en nu al als ‘het grootste uit de recente geschiedenis’ van de independents wordt beschouwd. Zelden kwam voor de release van een film zo’n massale vraag naar tickets op gang. ‘Mensen bellen me op en zeggen: ik wil 10.000 tickets’, zegt Bob Berney van Newmarket Films Group. En The New York Times berichtte laatst dat een multiplex in een buitenwijk van Dallas van plan was al zijn twintig schermen voor de film te reserveren.

Afgaand op de trailer ziet The Passion er in elk geval geen gewoon beestje uit. Volledig in het Latijn en Aramees (Mel wou eerst zelfs geen onderschriften!), heeft de film voor iedereen die hem zag een immense visuele power en is hij buitengewoon wreed. Vreemd detail: het gaat in de affaire helemaal niet om de verbeelding van wreedheden en lijden. Uitgerekend die conservatief-christelijke pressiegroepen die de laatste jaren moord en brand schreeuwden over het zinloze geweld dat film en televisie de wereld insturen, hebben in het geval van Mad Mel en voor de liefde Gods hun collectieve woede laten varen. De actiester die enkele van de meest gewelddadige films op zijn palmares heeft staan, wordt nu door de meest conservatieve Pro-Life- en Anti-Gay-groepen als de mensenzoon zelve ingehaald. Zelf houdt hij vol dat zijn film er een is voor iedereen: ‘Er is geen grandiozer heldenverhaal dan dit. The Passion is het grootste avonturenverhaal uit de geschiedenis. God die mens wordt en de mensen die God doden – als dat geen actie is, dan is niets nog actie.’ Jezus Christus, denkt men dan. Maar dat, begrijpt u wel, is plots geen goeie uitdrukking meer. By the way: de man die zich persoonlijk verantwoordelijk voelt voor de dood van Christus doet in de film zelfs een cameo. U gelooft het niet, maar het is verdorie Brave-hearts eigen hand die in een shot een nagel rechthoudt op de palm van Jim ‘Christus’ Caviezel! l

Door Jo Smets

Mel Gibsons Christus-film polariseert de fundamentalistisch geaarde religieuze wereld in de VS als nooit tevoren.