‘Omdat niemand anders het doet’ heeft Brian De Palma eindelijk nog eens een politieke film gedraaid. En wat voor één: ‘Redacted’, een als reportage vermomde, vlammende aanklacht tegen de Irakoorlog, herleidt alle andere films rond dat thema tot brave detailkritiek. ‘Ik voelde me als een gek die staat te schreeuwen op een plein.’

ik begrijp niet dat we zo weinig politieke films te zien krijgen’, liet Brian De Palma (67) zich twee jaar geleden ontvallen tijdens een interview naar aanleiding van The Black Dahlia. ‘Hoewel films maken spotgoedkoop geworden is, voelt niemand zich blijkbaar geroepen om woedende antioorlogsfilms te maken.’ Dus besloot hij het zelf maar te doen.

Hoewel het tij in Hollywood inmiddels gekeerd lijkt, met films als Rendition, Lions for Lambs en In the Valley of Elah, is het toch weer De Palma die het ongenadigst van leer trekt tegen de buitenlandpolitiek van zijn regering en de Amerikaanse strijdkrachten, door zich te baseren op een van de ergste misdaden die Amerikaanse soldaten in Irak al begingen sinds het begin van de oorlog: de viervoudige moord op een Iraaks gezin in Mahmoedija op 12 maart 2006, toen vijf GI’s er een huis binnenvielen en ze ook de veertienjarige dochter des huizes verkrachtten alvorens haar af te maken.

‘Die zaak deed me meteen terugdenken aan Casualties of War, waarin ik een gelijkaardig incident uit de Vietnamoorlog in beeld bracht’, zegt De Palma. ‘Het leek me duidelijk dat ik iets moest doen.’ Dat iets werd het maken van Redacted, een film die bestaat uit een montage van allerlei ‘gevonden’ beelden van echte gebeurtenissen, maar die in feite volledig in scène werd gezet. ‘Ik wou aanvankelijk de echte zaak in kaart brengen, maar de advocaten van HDNet (de digitale tv-zender die de film financierde op voorwaarde dat hij volledig met highdefinitioncamera’s geschoten zou worden; nvdr.) voorzagen juridische problemen. De rechtszaak loopt nog altijd, dus is het verboden om bepaalde gegevens te gebruiken. Het beste alternatief was een gelijkaardig maar fictief verhaal te verzinnen. De feiten blijven natuurlijk wel bestaan. Wie wil weten hoe de vork juist in de steel zit, hoeft op het internet maar de woorden ‘US troops’, ‘Iraq’, ‘rape’ en ‘murder’ in te tikken en hij vindt alle antwoorden.

Vindt u het erg dat u geen bestaand materiaal hebt kunnen gebruiken? Zelfs de montage van reële foto’s aan het eind heeft HDNet gecensureerd.

Brian De Palma: Ik vind het héél erg wat HDNet heeft gedaan. In mijn ogen is het niet minder dan een misdaad om de gezichten van die mensen die zoveel geleden hebben onherkenbaar te maken. De essentie van de film is net dat die soldaten die beelden niet kunnen vergeten, dat die gruwelen in hun geest gegrift staan. En ze zijn niet in staat om die gruwelen uit te leggen aan iemand die ze niet meegemaakt heeft. Daarom wou ik per se die foto’s erin, om de horror aanschouwelijk te maken. Maar de advocaten van HDNet wilden er niet van horen, ze hadden te veel schrik voor processen.

Critici zouden die foto’s ook kunnen afdoen als louter voyeurisme. Zeker als je er de verkrachtingsscène bijtelt.

De Palma: Dat is dan heel stompzinnig van die critici. Ik wou het publiek dwingen om naar die afschuwelijke beelden te kijken, net zoals Salazar, de soldaat via wiens helmcamera we de verkrachting volgen, gedwongen is om toe te kijken. Ik heb daar ook lang over nagedacht, want ik moest de camera op een plaats zien te zetten die geloofwaardig zou zijn voor de kijker. Nu, als je ziet hoe ver reality-tv het drijft, moet je concluderen dat de kijker ongeveer alles slikt (lachje).

‘Redacted’ kreeg al bakken kritiek. Dat u van de soldaten zulke hatelijke figuren hebt gemaakt bijvoorbeeld.

De Palma: Dat ontken ik met klem. Ik heb er net alles aan gedaan om ze zo realistisch en authentiek mogelijk voor te stellen. Veel van die soldaten vragen zich af waarom ze überhaupt in Irak zijn en klagen over het soort collega’s waarmee de legertop hen opzadelt. Het leger rekruteert volk dat eigenlijk niet beantwoordt aan de vereisten voor een Amerikaanse soldaat. Omdat ze niemand anders meer kunnen overtuigen, nemen ze mensen met psychologische problemen of met een strafblad. Die lokken ze dan met een vette cheque. Het resultaat is een leger vol mannen en vrouwen die daar strikt genomen niet thuis horen. ‘The bottom of the gumbo barrel’, zoals Salazar het uitdrukt. Bovendien wou ik de omstandigheden tonen waardoor sommigen van die soldaten onaangename karakters worden. De verveling, de opdrachten die ze moeten uitvoeren, de vijandige omgeving, de traumatische ervaringen. In Casualties of War was het net hetzelfde. Daar had je een gerespecteerde, doorgewinterde en verantwoordelijke sergeant, gespeeld door Sean Penn, die met zijn peloton in een valstrik loopt en plots wraak wil nemen. Het is altijd hetzelfde liedje.

Hebt u met veel Irakveteranen gepraat voor u aan het script begon?

De Palma: Ja, en ze vertelden allemaal hetzelfde verhaal. Hetzelfde verhaal ook dat ik destijds van de Vietnamveteranen had gehoord. Ze vragen zich af wat ze daar doen. Ze weten niet waar de vijand is of wie ze kunnen vertrouwen. De Irakees die hen het ene moment een dadel geeft, kan hen het volgende moment op een zelfgeknutselde bom doen lopen. Ze zagen hun makkers aan stukken vliegen en voelden de drang om die vuile Irakezen allemaal af te knallen. In Irak is de situatie nog tientallen keren erger dan in Vietnam: daar konden de soldaten tenminste nog naar een bordeel om stoom af te blazen. In Irak zijn er geen bordelen, met als gevolg dat die jonge mannen en vrouwen er ook nog eens seksuele frustraties bovenop krijgen.

Hebt u zelf eigenlijk militaire ervaring?

De Palma: Nee. Maar mijn vader was tijdens de Tweede Wereldoorlog chirurg in de Navy en heeft de nodige kapotgeschoten lichamen weer aan elkaar genaaid. Hij heeft me veel verhalen verteld over de gruwelen waarvan hij getuige is geweest, the horrors of the Pacific. Zelf heb ik veel tijd doorgebracht in de ziekenhuizen waar mijn vader werkte en daar heb ik de fysieke ravage met eigen ogen gezien. Er was hoe dan ook geen sprake van dat ik naar Vietnam zou gaan. Ik vond die oorlog al even onnozel als deze, met het grote verschil dat het deze keer nog veel duidelijker was. En toch wou niemand het zien. Op de duur voelde ik me als een gek die staat te schreeuwen op een plein. Waarom bleef iedereen blind? Massavernietigingswapens? Wie verzint zoiets? Hoe zou Saddam Hoessein ooit in staat zijn om ons met zo’n wapen te bedreigen? Door het aan een speer vast te binden? Moesten we daarom zijn land binnenvallen en hem verpulveren? (lachje)

‘Redacted’ is samengesteld uit allerlei soorten beeldmateriaal, van webcams en veiligheidscamera’s tot helmcamera’s en internetverslaggeving. Wil u daarmee aangeven dat we de waarheid eerder via die kanalen zullen vernemen dan via de reguliere media?

De Palma: Ik wou in de eerste plaats de kijker bewust maken van al de verschillende technieken die gebruikt worden om ‘zogezegd’ de waarheid weer te geven. Wat de Amerikaanse kijker voorgeschoteld krijgt op televisie zijn verslagjes van ingebedde reporters en infomercials over hoe goed de situatie in Irak evolueert. En de meeste Amerikanen denken dat ze daarmee op de hoogte zijn. Terwijl iedereen zou moeten beseffen dat televisie enkel gebruikt wordt door mensen die iets willen verkopen. Een product, een beleid, een geloof, het komt op hetzelfde neer. Televisie is een commercieel medium, wat betekent dat alles er te koop is. Als je dat eenmaal snapt, kan je dieper graven. Het internet is niet zo corrupt omdat er niet zoveel geld mee gemoeid is. Al twijfel ik er niet aan dat het maar een kwestie van tijd is voor we ook daar een kruis over mogen maken.

Door Ruben Nollet