‘I’d like to die like my father died… He died fucking. My father came and went at the same time.’ De wens van Richard Pryor is helaas niet uitgekomen, want vorige week, op tien december, stierf de stand-up comedian ten gevolge van een hartaanval. Pryor wordt algemeen erkend als een van de beste stand-up comedians aller tijden: ‘Hij opende de deur en deed het licht aan in de kamer’, zo omschreef Roseanne Barr zijn erfenis. Nochtans was Pryor in het begin van zijn carrière helemaal niet baanbrekend. In de jaren zestig oogstte hij succes als de vriendelijke zwarte man die onschadelijke grapjes maakte over het dagelijkse leven – ‘Ik heb een hoop geld verdiend door Bill Cosby te spelen’, zei hij ooit. Maar na tien jaar in de mainstream was Pryor zichzelf en zijn carrière zo beu als koude pap en toen hij in 1969 stond op te treden in Las Vegas, stamelde hij ‘What the fuck am I doing here?’ en stapte van het podium. Twee jaar later kwam hij weer boven water, maar hij was nauwelijks nog te herkennen. Hij speelde nu de ‘crazy nigger’, en zijn shows stonden nu bol van schuttingtaal, vulgaire grappen en vooral snijdende kritiek op de positie van zwarten in Amerika. De jaren zeventig waren topjaren: zijn populariteit schoot de lucht in, hij speelde mee in films (waaronder Blazing Saddles, waarvoor hij samen met Mel Brooks het scenario schreef) en kreeg zijn eigen tv-show (die snel weer werd afgevoerd wegens te controversieel). De komiek stapelde echter ook de mislukte huwelijken op en raakte compleet verslaafd aan drugs. Het dieptepunt kwam in 1980, toen Pryor zichzelf in brand stak terwijl hij cocaïne aan het roken was. In zijn shows zou hij het incident vaak over doen (‘een van de voordelen van al brandend over straat te lopen’, grapte hij, ‘is dat niemand je tenminste lastig valt’), maar de angry young man van vroeger maakte nadien wel plaats voor een bravere versie. Dankzij middelmatige komedies als Stir Crazy en See No Evil, Hear No Evil en zijn rol in Superman III (waarvoor Pryor 4 miljoen dollar kreeg, toen een record voor een zwarte acteur) groeide zijn populariteit. In 1986 werd er multiple sclerose bij hem vastgesteld, waarna Pryor zich terugtrok in zijn huis en met een revolver binnen handbereik dagenlang in bed lag. Nog een keer zou hij op tournee gaan, begin jaren negentig, maar zijn carrière was eigenlijk voorbij. Pryor werd 65 en laat een vrouw (zijn achtste: ‘Ik geloof in het huwelijk’, zei hij ooit, ‘en ik ben van plan om het te proberen tot ik het juist heb’) en zeven kinderen achter.

(S.W.)