Dinsdag 12/2, 21.35 – CanvasDe mensen die de Grote Oorlog, 1914-’18, nog hebben meegemaakt, zijn inmiddels krasse 100-jarigen. Met veel zijn ze dus niet meer, maar ze zijn er nog. Canvas stuurde documentairemakers als Dirk Haegemans uit om die allerlaatste getuigenissen te laten vastleggen. ‘Wat nu een zesdelige reeks is geworden, begon als een initiatief om die getuigenissen vast te leggen voor het archief’, legt Haegemans uit. ‘Uiteindelijk hebben we 106 interviews opgenomen, voldoende voor zes afleveringen. We hebben een selectie gemaakt die geografisch voldoende over Vlaanderen gespreid is, want niet overal is de Eerste Wereldoorlog op dezelfde manier beleefd.’

DIRK HAEGEMANS: Bij WO I denken we toch meestal aan ontbering, niet? Wij hebben getuigen gevonden in onder meer Tienen die vertelden dat ze wat eten betreft niet veel van die oorlog gemerkt hebben. Veel hing ervan af of je bij een boer terechtkon, die slaagden er doorgaans in om eten verborgen te houden voor de Duitsers. Je merkt aan dit onderwerp, eten, dat we met De allerlaatste getuigen niet aan grote geschiedschrijving doen. Aan de hand van persoonlijke verhalen willen we vooral een idee geven van het dagdagelijkse leven van gewone mensen ten tijde van de oorlog.

Hoe ver je van het front zat, maakte natuurlijk ook een enorm verschil?

HAEGEMANS: Absoluut, de jonge, meer vechtlustige Duitsers werden naar het front gestuurd. De Duitse politiemannen die de plekken verder van het front onder controle moesten houden; waren al wat ouder en vaak bezadigder in hun omgang met de Belgen.

Veel Belgen vluchtten destijds naar Engeland. Heb je daarvan nog getuigen gevonden?

HAEGEMANS: Ja, iemand die vluchtte, maar over het Kanaal ontdekte dat ook daar niet aan de oorlog te ontsnappen viel. Zo werd Engeland aangevallen door Duitse zeppelins. Anderen herinneren zich hoe passagiersschepen gecontroleerd werden op soldaten.

Zijn jullie nieuwe zaken te weten gekomen?

HAEGEMANS: Heb je al gehoord van ‘den draad’? Het is bekend dat Nederland neutraal was tijdens WO I en dat heel wat Belgen naar dat land probeerden te vluchten. Aanvankelijk werden ze met open armen ontvangen, men ging ervan uit dat de oorlog niet lang ging duren, maar toen de strijd bleef aanslepen, waren de Belgen minder welkom. Om hen tegen te houden, hebben de Nederlanders uiteindelijk langs de grens een draad gespannen en onder stroom gezet. Zo zijn een kleine 2000 doden gevallen, meer dan later bij het IJzeren Gordijn.

Volgend jaar is het een eeuw geleden dat de Eerste Wereldoorlog begon. Merken jullie op het terrein dat Belgische, Britse, Franse en Duitse documentairemakers elkaar voor de voeten lopen?

HAEGEMANS: Voor de voeten lopen is overdreven, maar op het internet merk je heel wat bedrijvigheid omtrent het thema. Wie het meeste doet? De VRT doet inspanningen, al merken we – helaas – dat er beperkingen zijn door de besparingen. Ik heb het gevoel dat onder meer de Britten, de BBC in het bijzonder, veel grootser gaan uitpakken.

(H.V.G.)