Thomas Rosenboom,Querido, 315 blz., euro 25

Als de datum van uitgave niet op de eerste pagina stond, zou je denken dat je met De nieuwe man een heruitgave van een klassieker in handen hebt, een klassieker die je al die tijd schandelijk over het hoofd hebt gezien. Berend Bepol, een zestigjarige scheepsbouwer met een door voorspoed en tevredenheid getekend gezicht, heeft nog nooit iets gedaan, behalve kijken naar de dingen die vanzelf gaan. Door de hoogconjunctuur in de scheepsbouw heeft zijn leven zich tot nu toe voortbewogen zonder aandrijving van binnenuit, als een zeilschip op de wind. Het heeft Bepol tot een bezadigde, vriendelijke en voorname figuur gemaakt. Bij gebrek aan problemen is hij een man met een filosofische inslag en, overeenkomstig zijn stand en staat, een behartiger van het algemene belang, van gezondheid, ontwikkeling en volksvermaak. De neergang in de scheepsbouw vanaf het jaar 1920 deert hem aanvankelijk dan ook weinig. Wel maakt hij zich zorgen omdat hij geen opvolger heeft en omdat zijn dochter nog ongetrouwd is. Hij doet zijn meesterknecht Niesten een voorstel, maar als die een half jaar later in het huwelijk treedt, rijzen er problemen die hij niet had kunnen voorzien. Net als Publieke werken, is De nieuwe man geschreven in een statige, waardige stijl, met een buiten- issige, archaïsch aandoende woordenschat die past bij de historische periode, het begin van de twintigste eeuw (Rosenboom legt lijstjes eigenaardige woorden aan tijdens zijn lectuur en strooit ze uit bij de bewerking van zijn teksten). Deze stijl draagt bij tot het zeer effectieve, langzame tempo van het verhaal. De plot ontwikkelt zich tergend traag, terwijl de lezer het onheil ziet aankomen lang voor het einde van het boek en de personages schreeuwend wil verwittigen van hun verschrikkelijke fouten, net zoals het publiek vroeger deed in het theater. Door de neergang in de scheepsbouw gaat de situatie van kwaad naar erger. Twee huizen staan nu tegenover elkaar op de werf: Niesten in het ene, komt nauwelijks buiten omdat er nog steeds geen werk is; Bepol in het andere, oude huis, met de smeulende smaak van ondank. Hij denkt dat zijn beoogde vennoot wel eens achter opdrachten aan zou kunnen gaan, maar als Niesten inderdaad met een spectaculaire order van een Duitse rederij thuiskomt, wil hij geen plaats voor hem maken op de helling. Het schip dat vervolgens op het naastliggende weiland verrijst, overtreft alles wat Bepol ooit gebouwd heeft.

De nieuwe man is een roman waarin goedbedoelde maar veel te opdringerige hartelijkheid, het onophoudelijk observeren van de ander en de beslotenheid van het actieterrein een benauwend, beklemmend verbond aangaan. Het is een tragedie in de beste traditie van de klucht, een verhaal van schaamte, vriendschap en verlangen.

(Hans Comijn)