Al eeuwenlang inspireert de literatuur componisten en lokt ze muziek uit. Maar wat heeft, omgekeerd, de muziek ooit voor de literatuur gedaan? Op welke maat is de roman gecomponeerd? Deze week: Aimez-vous Brahms?

[DE KLASSIEKE SCENE]

In haar vierde roman bespeelde Françoise Sagan karakteristieke thema’s: een driehoeksverhouding met tanende liefde tegenover prille passie en de vergankelijkheid en ambiguïteit van menselijke relaties. Paule is een bijna veertigjarige interieurstyliste. Haar man, Roger, concentreert zich op zijn werk en zijn affaires. Wanneer Simon, de zoon van een klant , verliefd op haar wordt, is ze eerst vooral gecharmeerd. Finaal laat ze zich toch verleiden. Er volgt een studie van hun leeftijdsverschil – inclusief hun verschillende verwachtingen, zienswijzen en anticipaties – en van de geruchten en de uiteindelijke onmogelijkheid van hun relatie.

In dit fragment is de paringsdans nog maar pas ingezet. Simon weet nog niet hoe hij Paule dient te benaderen. Hij heeft pas een blauwtje gelopen en gooit het nu over de culturele boeg: hij nodigt haar met een kattebelletje uit voor een concert:

‘Paule glimlachte bij de tweede zin: “Houdt u van Brahms?” Dat was het soort vragen dat jongens haar stelden toen ze zeventien was. En die ze haar zeker later opnieuw hadden gesteld, maar zonder het antwoord af te wachten. Wie luisterde er naar wie in dat milieu en in die levensfase? En hield zij trouwens van Brahms? Ze opende haar platenspeler, doorzocht haar platen en vond op de keerzijde van een Wagner-ouverture die ze van buiten kende een concerto van Brahms dat ze nog nooit had gehoord. Roger hield van Wagner. Hij zei: “’t Is mooi,’t maakt lawaai,’t is muziek.” Ze legde het concerto op, vond het begin ervan romantisch en vergat ernaar te luisteren tot het einde.’

[DE KLASSIEKE SCORE]

We komen niet te weten over welk concerto het gaat. Het zou dat kunnen zijn van het concert waarnaar Paule Simon vergezelt. Paule vindt het ‘misschien iets te romantisch’, en daarom kunnen we er voorzichtig van uitgaan dat het om Brahms’ Eerste Pianoconcerto gaat. Brahms was vierentwintig toen hij dat schreef, even oud als Sagan toen ze dit boek publiceerde en ongeveer even oud als Simon in het verhaal. Het waanzinnig mooie tweede deel noemde Brahms zelf een muzikaal portret van Clara Schumann, de oudere vrouw op wie hij destijds hevig verliefd was, maar die getrouwd was met zijn mentor Robert Schumann.

For the record: ook muziekhistorisch was Brahms Wagners ‘keerzijde’. Vanaf 1860 woedde in Wenen een hevige artistieke oorlog tussen Brahmsianen en Wagnerianen. Tussen abstracte en concrete muziek. Tussen artisticiteit en manifestatiedrang. Sagan heeft schitterend gekozen, al zegt ze dan niet wat.

[DE OPNAMEKLASSIEKER]

Krystian Zimerman, Leonard Bernstein, Wiener Philharmoniker (Deutsche Grammophon)