De Frans-Duitse cultuurzender Arte viert deze week zijn tiende verjaardag, en grijpt die gelegenheid aan om over de toekomst na te denken. De zender trekt naar eigen zeggen te weinig kijkers en wil af van zijn afstandelijke imago. Maar kan culturele televisie wel een groot publiek aantrekken? En wie zit een vier uur durende thema-avond volledig uit? Hallo doelgroep?

Door Stefaan Werbrouck.

Régine Clauwaert

‘Ik kijk af en toe wel naar Arte, maar de zender staat niet in mijn top-3. Voor het werk moet ik immers te veel gericht televisiekijken om er heel vaak op af te stemmen. Iedere week blader ik wel door het programmaboekje, op zoek naar interessante documentaires of films en die neem ik dan op. Maar ik kijk zeker niet dagelijks, waarschijnlijk zelfs niet één keer in de week. Een thema-avond zie ik misschien één keer om de zoveel maanden, als het onderwerp me ligt, zoals bij een avond over Venetië of Claus.’

‘Arte is natuurlijk een zender met een missie, een eiland in het televisielandschap waar er zwaardere dingen te zien zijn die de modale kijker niet aanspreken. En tot nu toe waren de kijkcijfers ook hun zorg niet: Arte richtte zich heel bewust tot een heel smal doelpubliek Blijkbaar wil de zender daar nu verandering in brengen.’

‘Nu, ik hoop dat Arte uitzonderlijk blijft, want er moet een plek zijn waar je bijvoorbeeld een volledige opera live kunt volgen. Maar het is waarschijnlijk wel mogelijk om een wat breder publiek aan te spreken. De kijker die louter op zoek is naar entertainment zal Arte natuurlijk nooit aantrekken, maar er zijn genoeg mensen – onder wie ikzelf – die een diepgaander benadering van een onderwerp willen. Alleen hoeft Arte daarvoor de lat niet lager te leggen qua onderwerpen, maar moet de zender wat meer rekening houden met de noden van televisie. Hun Franse documentaires zijn bijvoorbeeld veel minder aantrekkelijk dan BBC-reportages over hetzelfde onderwerp. Veel van die programmamakers weten niet hoe ze iets telegeniek moeten maken: ik heb de indruk dat sommigen nog op hun eiland leven en te veel bezig zijn met hun grote boodschap in plaats van goede televisie te maken.’

Chantal Pattyn

‘Eigenlijk vraag ik me af in hoeverre de cultuurparticipant, zoals dat dan heet, de tijd en de zin heeft om cultuur op televisie te bekijken. Als ik eens een avond vrij heb, dan geef ik er de voorkeur aan om naar het theater of naar een concert te gaan.’

‘Maar eigenlijk heb ik daar een dubbel gevoel bij, want uiteindelijk kijk ik veel te weinig. Iedere week vloek ik weer om wat ik gemist heb. Die thema-avonden zijn meestal fantastisch, omdat de zender de hedendaagse cultuur vanuit een heel interessante positie kan bekijken. Arte moet zich niet veel gelegen laten aan de actualiteit, en verstaat de kunst om de grote lijnen te schetsen, te tonen wat er in het culturele landschap gebeurt. En dat kan alleen als je het veld heel goed kent. Ook op esthetisch vlak is Arte uniek: hun documentaires zijn altijd een plezier voor het oog, omdat ze zoveel aandacht besteden aan de vormgeving.’

‘Het is onzin dat Arte de lat te hoog zou leggen. Op één avond kun je er zowel een opera als een interview met de Pet Shop Boys zien. Kom me dus niet vertellen dat Arte een elitaire cultuurzender zou zijn. Ik word er ook gek van als mensen verwachten dat voor Arte een groot publiek zou bestaan. In de eerste plaats zorgt de zender voor een diversificatie in het televisielandschap en is het belangrijk dat zoiets al bestaat. Net zoals je niet kunt verwachten dat mensen massaal naar de opera gaan, moet Arte ook leren leven met een klein publiek.’

Jozef Deleu

‘Over het algemeen kijk ik heel weinig televisie. Alleen als ik vooraf iets vind dat er interessant uitziet, ga ik wel eens voor de buis zitten. En soms zitten daar dan ook programma’s op Arte tussen, zoals literaire documentaires bijvoorbeeld. Over het algemeen zijn die van uitstekende kwaliteit. Arte is inderdaad een zender voor een heel bepaald doelpubliek, maar een sportzender is dat tenslotte ook.’

‘In ieder geval is het bestaan van Arte een bijzonder goede zaak. Er moet plaats zijn voor iets dat moeilijker is, voor programma’s met meer diepgang, die tot de essentie van de zaken durven door te dringen. Als ze een interview met een auteur uitzenden, dan gaat dat tenminste niet over zijn privé-leven zoals overal elders, maar over zijn werk. Je kunt dan misschien wel zeggen dat de zender te moeilijk is voor veel kijkers, maar niet alles moet toch op hetzelfde niveau zijn?’

‘Natuurlijk wil Arte meer kijkers hebben. Ook een dichter wil zoveel mogelijk lezers, maar de realiteit is dat je van een dichtbundel in Vlaanderen en Nederland maar vijfhonderd à duizend exemplaren kunt verkopen. Dat betekent toch niet dat je daarom slechte gedichten moet schrijven? Arte moet dus gewoon verder doen zoals het nu bezig is, zonder te veel te populariseren. Men kan daar misschien wel eens bekijken hoe de programma’s boeiender gemaakt kunnen worden, zonder de lat lager te leggen. Maar eigenlijk heb ik daar niet direct kritiek op: ik ben voor de volle honderd procent voorstander van Arte.’

Fred Brouwers

‘Het zal misschien verbazen, maar ik kijk zelden of nooit naar Arte. Het is een misvatting dat iemand die in de culturele wereld zit, op elk moment van de dag met dat soort zaken bezig is. Overdag kom ik al genoeg in contact met cultuur, ’s avonds ga ik er dan niet nog eens bewust naar op zoek. Dan kijk ik liever naar sport- of informatieprogramma’s. Noem het een vorm van het evenwicht bewaren.’

‘Natuurlijk moet er wel een plaats zijn waar mensen hoogstaande culturele programma’s kunnen bekijken. Arte zal nooit hoge kijkcijfers halen, maar dat is geen reden om de zender af te schaffen. Het is wel logisch dat de zender wil proberen om een groter publiek te bereiken. Wie zegt dat de culturele sector niet geïnteresseerd is in kijk- of luistercijfers, liegt. Iedereen wil zoveel mogelijk mensen aantrekken, ook Klara en Arte. Alleen mag dat niet ten koste gaan van de authenticiteit: je mag je enerzijds niet vergenoegen met een klein publiek, maar je moet anderzijds ook aanvaarden dat je nooit massale kijkcijfers zult halen.’

Marc Reynebeau

‘Ik kijk geregeld, als er programma’s zijn over onderwerpen die mij interesseren. Arte brengt een aanbod dat je nergens anders vindt en in deze tijd waarin maatschappijen her en der zenders van de kabel gooien om ze te vervangen door teleshopping, is het bestaan van iets als Arte een hele geruststelling. Natuurlijk is de zender niet voor iedereen weggelegd. Eerlijk gezegd denk ik niet dat ik zelf al ooit een hele thema-avond heb uitgezeten. Hoewel zoiets op zich wel een interessante formule is. Als je een avond naar de opera gaat, dan ben je ook al vlug een vijftal uur kwijt. Zo’n thema-avond beschouwt televisie als een vorm van cultuurbeleving, en hoewel dat misschien een hooghartige gedachte is, kan ik me er wel in vinden.’

‘Dat Arte een groter publiek wil, is normaal, maar ik vermoed dat het aantal mensen dat in cultuur geïnteresseerd is altijd veeleer beperkt zal zijn. Je kunt wel een heel trouw publiek bereiken – dat merken we zelf met Trommels en Trompetten -, maar hoe dan ook blijven je kijkcijfers marginaal. En het gevaar bestaat natuurlijk dat, als Arte wat populairder en luchtiger wordt, de zender enerzijds geen extra kijkers zal aantrekken, maar anderzijds ook dat het bestaande publiek zal afhaken, omdat het zijn gading niet meer vindt.’