Dinsdag 18/12, 20.30 – Ned 2

De zeventiende eeuw was voor de noordelijke Nederlanden een periode van ongekende bloei. De makers van De gouden eeuw beginnen hun dertiendelige serie beneden de Moerdijk, in Antwerpen. ‘Wij hebben onze gouden eeuw van jullie gejat’, zegt presentator Hans Goedkoop – u misschien bekend van Andere tijden.

Net in deze onzekere tijden verdiepen jullie je in een glorieperiode van Nederland. Dat lijkt me geen toeval.

HANS GOEDKOOP: Uiteraard niet, de bal is aan het rollen gegaan toen voormalig premier Jan Peter Balkenende verkondigde dat ons land wat meer VOC-mentaliteit kon gebruiken. De VOC, de Vereenigde Oostindische Compagnie, was de handels- annex oorlogsvloot waarmee de Nederlanders in de 17e eeuw in Azië de Britten en de Portugezen het nakijken gaven.

Hij bedoelde: jullie moesten maar weer eens de wereld veroveren?

GOEDKOOP: Nou, het grappige was dat veel Nederlanders die referentie niet meer begrepen. Dus gingen wij uitzoeken wat die VOC nu precies betekend heeft. Eigenlijk was dat de eerste multinational, de eerste bedrijfsvorm waarbij je aandelen kon kopen. Het was ook de voorloper van de naamloze vennootschap, waarbij de aansprakelijkheid van de bedrijfsleider voor het eerst fors werd teruggeschroefd. Tot wat dat kan leiden, weten we vandaag ook weer.

In die periode maakte men in Nederland ook kennis met het moderne begrip tolerantie.

GOEDKOOP: Als je de cijfers vergelijkt, had Nederland in de 17e eeuw te maken met een veel grotere immigratiegolf dan vandaag. Ook toen moest men op zoek naar een manier om samen te leven met verschillende religies, klederdrachten, talen… Het is boeiend om te vergelijken hoe men er toen mee omging en wat dat dan zegt over onze tijd, met ons wild opspelende debat over nationaliteit.

Hoe ging men daar toen mee om?

GOEDKOOP: Willem van Oranje had ‘gewetensvrijheid’ bedacht: je mocht zelf uitmaken wat je geloofde. Daar mocht je niet voor vervolgd worden, al was de manier waarop je dat uitdroeg nog wel een andere kwestie. Zo ontstonden er voor katholieken zogenaamde schuilkerken, in mensen hun woonkamers, waar je hen dat niet kunt verbieden. Het werd gedoogd, én belast.

Jullie beginnen jullie verhaal in Antwerpen?

GOEDKOOP: Ja, je mag gerust stellen dat wij onze gouden eeuw van jullie gejat hebben. In de 16e eeuw was men, onder leiding van Willem van Oranje, in het huidige Nederland en België in opstand gekomen tegen de Spaanse overheersers. Die hebben de opstand neergeslagen in Antwerpen, maar veldheer en landvoogd Alexander Farnese was zo’n fatsoenlijk man dat hij de opstandelingen vier jaar de tijd gaf om de stad te verlaten. En met hen trok heel wat cultuur, kapitaal en industrie naar het noorden.

Trof je Belgen die nog snakken naar een hereniging?

GOEDKOOP: Ik laat mij onder meer rondleiden door Tom Lanoye, die zeer passioneel die splitsing van de Nederlanden betreurt. Maar verder heb ik niet meteen een voedingsbodem voor de Groot-Nederlandse gedachte gevonden, nee.

(H.V.G.)