Ze was niet het eerste blondje van wie hij een ster maakte, en ze zou niet het laatste zijn. Maar hij wilde meer, veel meer. Het verhaal van Alfred Hitchcock en Tippi Hedren.

Si non è vero, dan is het toch een scène om nooit te vergeten. Locatie: een sound stage in de legendarische Universal Studios. Datum: januari 1964. Achter de camera: Alfred Hitchcock, de master of suspense. Voor de camera: Tippi Hedren, de zoveelste ijskoude, platinablonde schermgodin waarop de cineast gefixeerd is.

De spanning is onhoudbaar, een uitbarsting onvermijdelijk. Hedren is voor de Photoplay Award genomineerd, voor haar vertolking in hun eerste samenwerking The Birds. Hitch verbiedt haar de prijsuitreiking in The Tonight Show in New York bij te wonen. Straffer nog: hij belt in Hedrens naam om de prijs te weigeren en haar aanwezigheid te annuleren. Officiële reden: ze zitten midden in de opnames van hun tweede samenwerking, Marnie. De ware toedracht: Hitchcock kan niet leven met het idee dat hij ‘zijn’ Tippi twee dagen moet missen.

Voor Hedren is de maat vol. Na twee jaar van baldadige bevelen, maniakale martelingen en dubieuze dubbelzinnigheden verliest ze haar ijzeren zelfbeheersing. ‘You fat pig!’ schreeuwt ze. Het sprookje is afgelopen.

EN HET WAS ZO MOOI BEGONNEN. Hitchcock zit op een vroege herfstochtend in 1961 met zijn echtgenote Alma (een van de weinige niet-blondi-nes in zijn leven) van een tasje koffie te genieten en tv te kijken. In een reclameblok passeert een commercial voor een of ander dieetdrankje. Het aangeprezen product boeit de corpulente regisseur niet, de dame die het goedje promoot daarentegen.

Hitchcock houdt van vrouwen die hun seksualiteit niet ten volle uitspelen. ‘Een zekere gereserveerdheid houdt mannen geïntrigeerd.’ Het blonde schepsel op de beeldbuis belichaamt die stelling als geen ander. Nog voordat hij naar de studio vertrekt, belt hij zijn agent. De opdracht is simpel: ‘Find me that girl.’

‘That girl’ blijkt Tippi Hedren te heten. Ze komt al twaalf jaar als model aan de bak. Buiten twee piepkleine rolletjes heeft ze geen film- of tv-ervaring. Van een acteeropleiding is al helemaal geen sprake. Eén ding staat buiten kijf: ze is uitzonderlijk fotogeniek. Haar stralende ogen, haar ongemaakte glimlach en zelfverzekerde houding maken haar perfect cameravoer.

Op 13 oktober (een vrijdag!) wordt Hedren bij Universal ontboden. De executives bekijken enthousiast haar portfolio, slaan een beleefd praatje en – donderslag bij heldere hemel – bieden haar een contract aan. Het voorstel is niet van de royaalste. Hedren moet voor zeven jaar tekenen en begint met een weeksalaris van 500 dollar. Voor een gescheiden vrouw van 31 met een dochter van vier – actrice in spe Melanie Griffith – is het een geschenk uit de hemel.

HEDREN BEGEEFT ZICH ENKELE DAGEN later opnieuw naar Universal. Daar wordt ze naar het privékantoor van haar nieuwe ‘baas’ begeleid. Hitchcock zit met een zelfgenoegzame glimlach achter zijn bureau. Hij heeft de deal van zijn leven gesloten. Zijn nieuwe vangst blijkt niet alleen beeldschoon, maar ook spotgoedkoop. Het duo praat een hele middag over koetjes en kalfjes. Ze hebben het over reizen, over eten en wijn… Film en televisie komen op geen enkel moment aan bod.

‘Hij gaat me gebruiken als decor voor zijn tv-serie Alfred Hitchcock Presents‘, denkt Hedren. Daar komt ze op terug wanneer ze vervoegd worden door vaste Hitchcockmedewerkers als costumière Edith Head, productieontwerper Robert Boyle en regieassistente Peggy Robertson. ‘Hij heeft grootse plannen met je’, fluistert iemand haar toe. Ze is helemaal in de wolken. Weet zij veel dat er storm op til is.

‘KNEDEN, KNEDEN EN NOG EENS KNEDEN!’ Hitchcock laat niets aan het toeval over. Hij moet en zal alles en iedereen onder controle houden. Echt kwalijk kun je het hem niet nemen: de man weet niet beter. Tijdens zijn jeugd stuurde zijn vader hem voor straf regelmatig naar de gevangenis, waar een bevriende flik hem enkele minuten in de cel stak. Van zijn moeder moest hij elke avond zijn dagelijkse activiteiten ‘opbiechten’ aan de voet van haar bed.

Met Hedren heeft Hitchcock de ideale deegwaren gevonden: ‘Haar gebrek aan ervaring is een gigantisch voordeel. In tegenstelling tot mijn vorige hoofdactrices moet ik haar niets afleren.’ Gedurende enkele uiterst uitvoerige en peperdure screentests vangt Hedren voor het eerst een glimp op van Hitch de meestermanipulator. ‘Hij had alles tot in de kleinste details voorbereid: mijn kostuums, mijn kapsels, mijn make-up’, zegt ze daar later over. ‘Ik had absoluut niets in de pap te brokken. Bovendien was ik zo zenuwachtig en onzeker dat ik zijn aanwijzingen minutieus opvolgde.’ Precies zoals hij het wil.

Ook na de werkuren blijft Hitchcock kneden. Head krijgt de opdracht om een nieuwe garderobe voor Hedren te ontwerpen. Journalisten wordt gevraagd om haar voornaam voortaan tussen aanhalingstekens te plaatsen. En Hedren ontvangt dagelijks bijscholing over allerhande onderwerpen.

Meesterzet in Hitchcocks marionettenspel is het casten van Hedren als hoofdpersonage in The Birds, de apocalyptische thriller waarin het vogelrijk zich plotsklaps tegen de mensheid keert. De verzamelde filmwereld – met Universalbons Lew Wiseman op kop – verklaart hem gek. Wie geeft er nu zo’n grote rol aan een actrice zonder ervaring? Laat staan in een bigbudgetproductie vol state-of-the-artspeciale-effecten.

Maar Hitchcock weet perfect wat hij doet. Door Hedren die haast onmogelijke opdracht ‘cadeau te doen’ krijgt hij haar compleet in zijn macht. Als ze niet naar zijn pijpen danst, begint hij onmiddellijk te mokken of wijst hij haar op de sprong in het ongewisse die hij heeft gewaagd. Niet alleen haar reputatie staat op het spel, ook de zijne!

Hedren smijt zich dan ook volledig. Onder lichte dwang woont ze alle vergaderingen van de crew bij. Pluspunt: ze doet op korte tijd ongelooflijk veel kennis op. Minpunt: Hitchcock heeft duidelijk meer interesse in haar dan in zijn personeel. Daarnaast staat hij erop dat ze samen het scenario scène per scène analyseren. Zij vindt dat best leerrijk, maar de rest van de cast kijkt raar op. ‘Hitchcock bespreekt toch nooit iets met zijn acteurs?’

DE EERSTE OPNAMEWEKEN VERLOPEN vlekkeloos. ‘Tippi’s talent is echt opmerkelijk’, vertelt een tevreden Hitch aan journalisten die de set bezoeken. Hij acht haar in alle opzichten superieur aan Grace Kelly, zijn vorige muze. ‘Ze is radder van tong, heeft meer humor en onthoudt haar dialogen beter.’

Maar na verloop van tijd begint de regisseur zich alsmaar bezetener en bezitteriger te gedragen. Hoofdacteur Rod Taylor moet zijn tegenspeelster onmiddellijk loslaten als er ‘cut!’ wordt geroepen en niemand mag Hedren vergezellen tijdens de lange autoritten van en naar de afgelegen set. Hitchcock beschouwt haar meer en meer als zijn privébezit. Hij begluurt haar continu, luistert haar telefoongesprekken af, overlaadt haar met cadeautjes en laat haar schaduwen. Op den duur is Hedrens dochter zelfs niet meer welkom op de set.

Hedren is de wanhoop nabij. Ze onderneemt pogingen om Hitchcock te vermijden, maar dat blijkt onmogelijk. Haar verzuchtingen tegen cast, crew en studiobonzen brengen geen soelaas. ‘Besef je wel over wie je het hebt!’ En van een aanklacht wegens seksuele intimidatie heeft anno 1962 nog niemand gehoord. Doorbijten is haar enige optie. Anders belandt ze ongetwijfeld op de gevreesde blacklist.

Hitchcock weet op zijn beurt van geen ophouden. Hij bestookt Hedren dag in, dag uit met vuile moppen en schunnige rijmpjes. Als ze een wagen delen, probeert hij haar steevast te betasten. Helemaal hels wordt het tijdens de laatste week van de shoot.

Op de agenda: een sequentie waarin Hedrens personage door honderden vogels wordt belaagd. Hitchcock heeft de actrice verzekerd dat men mechanische beesten zal gebruiken. Dat blijkt gelogen. Vanaf maandagochtend incasseert ze de ene vogelaanval na de andere. Op vrijdag valt ze compleet uitgeput op de grond. De dokter die haar onderzoekt, heeft één vraag voor Hitchcock: ‘Wilde je haar dood, misschien?’

ANDERHALF JAAR LATER BEGINNEN DE opnames van Marnie, een psychologisch drama over een dievegge die gedwongen wordt te trouwen met de man die haar betrapt. De sfeer op de set is onder het vriespunt. Hitchcock schermt Hedren volledig af. Ze voeren alleen nog maar gesprekken onder vier ogen. ‘Tippi zag er doodongelukkig uit’, dixit nevenactrice Diane Baker. ‘De bom stond overduidelijk op barsten.’

De gevolgen van het fat pig-incident zijn voor geen van beide partijen te overzien. Hitchcock voelt zich volledig verraden. Hij zal Hedren nooit nog rechtstreeks aanspreken, verwijst naar haar als ’that girl’ en doet zijn uiterste best om haar carrière te kelderen. Bovendien komt zijn gekrenkte ego de klap nooit te boven. ‘Hij zou nooit meer dezelfde zijn’, lamenteert fan van het eerste uur François Truffaut. De latere films Torn Curtain (1966), Topaz (1969), Frenzy (1972) en Family Plot (1976) zijn allesbehalve klassiekers. Toen Hitch op 29 april 1980 overleed, was hij nog maar een schim van zichzelf.

Na de breuk zit Hedren jarenlang te wachten op een volgende opdracht. Geïnteresseerde regisseurs moeten immers langs Hitchcock passeren en die brengt haar nooit op de hoogte. De verlossing komt in 1967. Charlie Chaplin biedt Hedren een rol aan in A Countess from China. Maar de komedie flopt. Ook de rest van haar 50 films tellende cv stelt niet veel voor. In de eighties stort Hedren zich dan maar op haar Shambala Reserve, een natuurreservaat aan de rand van de Mojavewoestijn in Californië, waar ze mishandelde en verwaarloosde dieren opvangt.

Misschien had Hitch daar wel terechtgekund?

VOLGENDE WEEK : Ingmar Bergman & Liv Ullmann

DOOR STEVEN TUFFIN

ALFRED hitchcock : ‘HEDRENS GEBREK AAN ERVARING IS EEN GIGANTISCH VOORDEEL. IN TEGENSTELLING TOT MIJN VORIGE HOOFDACTRICES MOET IK HAAR NIETS AFLEREN.’