‘Mensen lok je niet met pissebedden en wat spinnen. Je hebt iconische dieren nodig.’ De zachtaardige ecoloog Wouter Helmer zei het met een hand op het schuifslot van een trailer van waaruit gebries en gebonk weerklonk. Op zijn ‘ja’ werden de traliehekken geopend en stoven wilde paarden het land in. Het was herwonnen land, verlaten maïsvelden in de buurt van de stad, waar Helmer de natuur weer vrij spel had gegeven. En om de natuur voor de stadsmens in zijn blokken van glas en beton een beetje bijzonder en interessant te maken was er dus meer nodig dan wat pissebedden en spinnen. Wilde paarden, bijvoorbeeld. Of gallowaystieren.
Helmer is een van de vijf mensen die Changemakers in evenveel afleveringen portretteert. Telkens is het iemand met wilde dromen en een minstens even wilde praktijk die vertelt over hoe hij of zij de wereld zoals ze is ten goede wil veranderen. Het resultaat zijn klassiek gefilmde reportages van mensen die vol vuur en liefde over hun passie praten en die beleven. Zo was het hartverwarmend om te zien hoe Helmer telkens zijn ijzeren bril snel op zijn voorhoofd schoof en de verrekijker tegen de ogen plakte als er links of rechts een vreemde vogel voorbijvloog. ‘Krakeend’, zei hij dan. Het was ook fijn kijken naar de tederheid waarmee hij een rotsblok kantelde en er een paar salamanders en een kleine bruine kikker onderuit viste. Salamanders, zo vertelde hij met zijn neus op een paar centimeter van het tandeloze mondje van het beest, zijn mijn lievelingsdieren.
Maar Helmer is niet zomaar een man met een hart voor de natuur, hij is ook een man die zich geen leven zonder natuur kan voorstellen en die er zijn missie van heeft gemaakt de mens weer in de natuur te brengen. Zonder zwaarmoedige heimwee naar verloren tijden, toen het Europese landschap nog wild en rauw was. Die tijden, zo leert de geschiedenis, waren verrassend snel voorbij. De mens heeft altijd ingegrepen op het land, en het klopt natuurlijk dat dat ingrijpen ondertussen zo’n omvang heeft aangenomen dat er nauwelijks nog wilde, ongerepte natuur overblijft. Er zijn ook nog nooit zo veel soorten aan zo’n snel tempo uitgestorven als de voorbije eeuwen.
Het is een wetenschap die Helmer kent, maar niet aan zijn hart laat komen. ‘Ik geloof niet in de schuld van de mens, wel in de veerkracht van de natuur.’ Voor een wetenschapper, zo viel me op, gebruikte hij opvallend vaak de woorden ‘hoop’ en ‘geloof’. Zo hoopte hij dat de Bulgaarse jagers op een dag zo veel van de edelherten zouden houden dat ze ze niet meer zouden afknallen. Ondertussen zagen we Helmer nog eens door zijn verrekijker turen.
Zou het kunnen dat Changemakers wat kritische vragen mist? Ik moest alvast denken aan de avonturen van de laatste beer van Beieren. Bruno was zijn naam. Ook hij was lid geweest van een officieel uitzettingsprogramma, alleen was hij in de zomer van 2006 van Italië naar Duitsland gereisd. Een natuurvluchteling, zo u wilt. Daar vrat hij honingkasten leeg, smeet hij vuilnisbakken om, beet hij schapen de strot af. Het einde van Bruno laat zich raden: hij werd neergeknald. Nu staat hij in het Museum Mensch und Natur in München. Mensen laten er massaal kaartjes achter. ‘Wij houden van Bruno’, schrijven ze, met een rood hartje voor ‘houden van’. De mens is een raar wezen als het op natuur aankomt. Het mooie is dat Helmer zich door zo veel domheid niet laat ontmoedigen. Hij sluit graag verbonden met zogenaamde vijanden. ‘Ook landschapontginners dragen graag bij tot een mooi landschap.’ Naïef of visionair? Misschien wordt het tijd dat we voor dat tweede durven te kiezen. Zonder naïef te zijn, natuurlijk.
woensdag 21/9, 20.40, Canvas, *****
door Tine Hens
Wouter Helmer hoopte dat de Bulgaarse jagers op een dag zo veel van de edelherten zouden houden dat ze ze niet meer zouden afknallen. Zou het kunnen dat Changemakers wat kritische vragen mist?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
