Donderdag 13/5, 23.05 – Canvas

‘Cemetery State’ lijkt de perfecte omschrijving voor Congo zelf, een land dat de afgelopen tien jaar deels één groot openluchtkerkhof is geworden. De titel van deze documentaire slaat echter in de eerste plaats op de begraafplaats van Kintambo, een van de oudste en grootste van Kinshasa. Kintambo is al twintig jaar dicht, maar in intussen is de stad steeds verder in het kerkhof doorgedrongen en zijn er rondom de begraafplaats hele sloppenwijken gegroeid. De Leuvense antropoloog en kenner van de Congolese hoofdstad Filip De Boeck trok een maand lang naar Kintambo en maakte een portret van ‘een plaats waar de levenden en de doden letterlijk samenleven’.

Dat klinkt redelijk luguber.

Filip De Boeck: Je kunt dat maar ten dele letterlijk nemen. Dat kerkhof is een enorm overgroeid gebied, maar biedt aan de omwonenden ook veel mogelijkheden. In het midden van het kerkhof is er een voetbalveld en op de graven worden er zelfs aardnoten en maïs verbouwd. Het blijft een begraafplaats, maar zo is het ook een plek die leven biedt.

Je hebt er kennisgemaakt met een groep jongeren die de begrafenissen op Kintambo gebruiken als daad van rebellie tegen de autoriteit. Hoezo?

De Boeck: De dood neemt in Congo een centrale plaats in, maar de jongste generatie in Kinshasa gaat anders met een sterfgeval om dan hun voorouders. Voor hen is de dood van een jongeling een teken van hekserij. Dan beschuldigen ze de familie en eisen ze het lijk van hun leeftijdgenoot op om die vervolgens zelf te begraven. Ze nemen het heft in eigen handen. De oudere generaties staan machteloos.

Waarom doen ze dat?

De Boeck: Ze voelen zich een verloren generatie: volgens hen hebben de generaties voor hen alles naar de knoppen geholpen. ‘Waarom moeten wij sterven?’, vragen ze. Zij zien de dood van een van hen als een sein om te revolteren en hun stem te laten horen. Als je weet dat vijfenzeventig procent van de bevolking in Kinshasa jonger is dan vijfentwintig, is het ergens logisch dat het ook vooral jongeren zijn die sterven. De dood is niet langer voorbehouden aan de ouderen.

Je vindt de gebeurtenissen op Kintambo een symbool voor de hele Congolese samenleving. Waarom?

De Boeck: Deels wel: op het kerkhof van Kintambo wordt duidelijk welke impact de crisis van de voorbije decennia op het sociale weefsel heeft gehad en welk wantrouwen er tussen de generaties is gegroeid. Het kerkhof is echter maar één plek, één verhaal. Andere evoluties in Congo zitten niet in mijn film. Stilaan krijgt ook een Congo van de toekomst vorm, waarbij de vraag is wie toegang zal krijgen tot die nieuwe staat. Kinshasa is aan het boomen en vertoont een dynamiek die typisch is voor grootsteden in het globale Zuiden: een modernisering enerzijds, maar een verpaupering van een groot deel van de bevolking anderzijds. Hoe hard de vernieuwing van het land ook nodig is, ze zal er opnieuw voor zorgen dat veel mensen uit de boot vallen, net als de jongeren op het kerkhof.

Elisah Vandaele

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content