Als Cannes de jaarlijkse hoogmis der cinefilie is, waarom kiest het festival dan de maker van Jaws, Indiana Jones en Jurassic Park als juryvoorzitter? Is Steven Spielberg een popcornmogol of een Hollywoodauteur, een entertainment-fabrikant of een serieus filmhistoricus?

Toen bekendraakte dat Steven Spielberg de jury van de 66e editie van le Festival de Cannes mag voorzitten, regende het reacties op Facebook, Twitter, filmblogs en andere media die er in het licht der eeuwigheid niet toe doen. De discussie die al zijn hele carrière meegaat, laaide opnieuw in alle hevigheid op. Is Spielberg een authentiek artiest, een auteur die persoonlijke films over gewichtige thema’s maakt, zoals Schindler’s List (1993), Saving Private Ryan (1998), Munich (2005) of Lincoln (2012)? Of is hij gewoon een meesterlijk massamanipulator, een grootleverancier van blockbusters als de Indiana Jones- en Jurassic Park-franchise en dus totaal ongeschikt om ’s werelds meest cinefiele festival voor te zitten?

Tot welk kamp je ook behoort, je kunt moeilijk om de vaststelling heen dat Spielberg – 66 inmiddels – ergens het slachtoffer is van zijn eigen succes. Een schatting leert dat zijn 28 langspelers de voorbije veertig jaar 9 miljard dollar in het laatje hebben gebracht – niet geïndexeerd! Volgens het Forbes-lijstje van rijkste Amerikanen zou zijn privévermogen 3,2 miljard dollar bedragen, waarmee hij in de entertainmentwereld enkel Star Wars-peetvader George Lucas moet laten voorgaan. Samen met die laatste kan Spielberg bovendien de uitvinder en Barnum van de blockbuster worden genoemd, de man die eerst met Jaws en later ook Raiders of the Lost Ark (1981), E.T. (1982) en Jurassic Park(1993) de vooral op kids gerichte megakaskraker definieerde, er lucratieve ladingen merchandising bij sleurde, zijn eigen entertainmentfabrieken oprichtte (onder andere Amblin Entertainment en DreamWorks) en daarmee de verkleutering en vercommercialisering van Hollywood in de hand werkte.

Dat diezelfde Spielberg – een soort Walt Disney, Alfred Hitchcock, Cecil B. DeMille en kerstman ineen – straks moet oordelen over intieme arthousefilms van pakweg Jia Zhangke, Hirokazu Kore-Eda en Amat Escalante heeft dan ook iets ironisch, net als de vaststelling dat Spielberg in zijn carrière zowat alle filmprijzen heeft gewonnen – Oscars, Emmy’s en Golden Globes – behalve de Gouden Palm. Bovendien is de Spielberg-scepsis ook gewoon persoonlijk. Mochten de broers Dardenne in feite multimiljonairs zijn, zou je waarschijnlijk ook met iets andere ogen naar Rosetta en L’Enfant kijken, hartverscheurende parabels over uitbuiting en sociale ongelijkheid waarmee ze tot twee keer toe de Gouden Palm wonnen.

Maar hoe rijk Spielberg ook moge wezen en hoe dubieus zijn invloed op de industrie ook moge zijn, als hij van zichzelf een merknaam heeft weten te maken, dan is dat omdat hij perfect aanvoelt wat het publiek wil. En als hij al die accolades heeft weten te vergaren, dan is dat omdat hij kwaliteit levert en het medium perfect beheerst. In 1971 draaide hij in amper dertien dagen en met 450.000 dollar de sublieme achtervolgingsthriller Duel en toonde hij op zijn 24e al meteen een ras-talent te zijn. En kent u veel andere regisseurs die films over Kuifje, aliens en plastic mensenhaaien maken en tegelijk schouderklopjes kregen van grootheden als Ingmar Bergman, Stanley Kubrick, François Truffaut en David Lean? Bovendien kun je als multimiljardair ook gewoon je geld liggen tellen in de zon van Beverly Hills in plaats van Schindler’s List, Munich of Lincoln te maken, politiek en historisch beladen films waarvan je op voorhand weet dat je de wind van voren krijgt.

Die wind kreeg Spielberg dan ook bij herhaling van voren. En soms met zoveel beaufort dat het een storm werd. Vooral zijn drang tot sentimentaliseren en moraliseren werd hem dikwijls kwalijk genomen. En ook de manier waarop hij een brug slaat tussen feit en fictie – denk aan de slotscène van Schindler’s List, waarin de echte Holocaust-overlevers plots opduiken – leverde hem veel kritiek op. Spielberg kan de geschiedenis met zoveel metier masseren dat een deel van het publiek zowaar zou beginnen te geloven dat bijvoorbeeld Daniel Day-Lewis en president Lincoln een en dezelfde persoon zijn, al blijft het uiteraard de verantwoordelijkheid van datzelfde publiek om beter te weten.

Zijn criticasters waarschuwen in elk geval al jaren dat Spielberg verantwoordelijker zou moeten omgaan met zijn onweerlegbare talent telkens hij de geschiedenisboeken induikt. In een niet mis te verstaan j’accuse hield Jean-Luc Godard Spielberg mee verantwoordelijk voor de artistieke ondergang van de mainstreamcinema, en naar aanleiding van Schindler’s List beschuldigde hij hem ook van het uitbuiten van de Holocaust. Over Spielbergs Wereldoorlog Twee-drama Saving Private Ryan schreef criticus Matt Zoller Seitz dan weer: ‘Ik zie niet veel wat Hitler zou veranderen, behalve de kleur van de uniformen misschien.’ En filmjournalist Peter Siskind vatte de kritiek zo samen: ‘Spielberg infantiliseert zijn publiek, haalt het kind in hen boven om het vervolgens te overweldigen met geluid en spektakel, terwijl alle ironie, artistiek zelfbewustzijn en kritische reflectie worden uitgewist.’

Door Spielberg tot juryvoorzitter te bombarderen, heeft het van oudsher op auteurscinema gerichte festival van Cannes in elk geval zijn nek uitgestoken. Maar daarmee is de discussie rond zijn persoon zeker niet beslecht. Als de Gouden Palm straks naar een radicale arthousefilm gaat, hebben beide kampen nu al hun uitleg klaar. ‘Zie je wel dat die Spielberg een ware cinefiel is, met een open blik op de wereld’, zullen de fans roepen. De bashers zullen smalend opmerken dat hij het festival gebruikt om zijn artistieke sérieux op te krikken. Of erger nog: dat hij zijn demagogische kwaliteiten en macht binnen de industrie heeft gebruikt om zijn collega-juryleden te manipuleren. Het is een debat waar we nu al naar uitkijken als E.T. naar zijn moederschip.

DOOR DAVE MESTDACH

IS STEVEN SPIELBERG EEN AUTHENTIEK FILMAUTEUR DIE PERSOONLIJKE FILMS MAAKT OVER GEWICHTIGE THEMA’S, ZOALS LINCOLN? OF IS DE JURYVOORZITTER IN CANNES EEN MEESTERMANIPULATOR, GROOTLEVERANCIER VAN BLOCKBUSTERS ALS JURASSIC PARK?

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content