September 2001 was een zwarte maand, maar naar september 2002 wordt in de VS nu al massaal uitgekeken: de vierde seizoensstart van ’the best television drama ever made’. Bij ons opent Kanaal2 eindelijk het tweede pakket afleveringen. En gelukkig: in Amerika’s meest geliefde ‘disfunctionele’ familie, is het ‘business as usual’.

Door Jo Smets

The Sopranos. Reeks 2 vanaf 7/1, elke maandag – 22.45 Kanaal 2

Acuter is het wantrouwen tegenover Big Pussy, terug van ‘een rugoperatie in Puerto Rico’ en mogelijk een CW (FBI-afkorting voor: Co-Operating Witness). En wat moet hij met Richie Aprile, na tien jaar cel back on the street, een echte psychopaat? Op het thuisfront heeft de pater familias nog meer katten te geselen. De kloof met vrouw Carmela gaapt. Zijn zus Janice duikt na 20 jaar op met een gewijzigde naam en een verborgen agenda. Big T’s kwelgeest _ moeder Livia _ ligt na haar nepinfarct nog steeds in het ziekenhuis te brommen. Anthony ‘AJ’ Junior kan zijn mond niet houden. En sinds wanneer is Meadow oud genoeg om het woord ecstacy uit te spreken? Wellicht het ergste is dat Dr. Melfi hem, na haar gedwongen vlucht, niet meer wil behandelen. Geef toe, je zou voor minder naar Napels lopen.

Of gek worden _ in mob talk: ‘gira demente’ _, net zoals teeveekijkend VS, want The Sopranos is een uniek fenomeen in de populaire cultuur geworden, een onuitgegeven American tale (zie ook Focus, 30 augustus 2000). Verklaringen voor het waanzinnige succes van een reeks die geen vuilbekkerij, seks of brutaal geweld schuwt, komen steeds op hetzelfde terug: familie en misdaad. Het zijn sleutelelementen in de collectieve psyche van Italianen en Italian-Americans. Het zijn twee basisgegevens van 100 jaar Hollywood-beeldcultuur. En het zijn constanten in het politieke discours van de Amerikaanse samenleving. Maar een dergelijk succes, neen, dat had niemand verwacht.

‘La cosa nostra’

Naar de twee uur lange eerste aflevering van het derde seizoen keken in maart van dit jaar elf miljoen mensen, en de show trekt gemiddeld acht miljoen kijkers. Een kwart van alle New Jerseyanen is verslaafd, tegenover meer dan een tiende van de hele natie. Daarbij moet je weten dat HBO geen national network is, maar betaaltelevisie en dat de kabelzender nation wide ‘slechts’ 32 miljoen abonnees heeft. Kijkcijfers zijn evenwel lang niet alles in de saga. Transatlantisch verliest men collectief het noorden. Het FBI beweert over opnamen te beschikken van twee mobsters die vals opscheppen over een mogelijk rolletje in de serie. Het Museum of Modern Art wijdde bovendien een retrospectieve aan de nog lopende show. Makelaars in onroerend goed krijgen vragen van kopers om ‘Soprano-huizen.’ En nu ground zero Manhattan tot tombe heeft omgevormd, is er aan de overkant van de Hudson, in het door New Yorkers geminachte New Jersey, een toeristische rush. Voor 30 dollar _ canolli incluis _ kun je geleide trips maken vanuit Manhattan naar… Sopranoland!

Op www.nj.com/sopranos vind je een kaart van Tony’s Jersey-territorium, met de exacte locaties. Satin Dolls op Route 17 in Lodi is de Bada-Bing stripclub, Tony Soprano’s officieuze hoofdkwartier. Het A & T Restaurant op Ocean Avenue in Jersey City is de Sit-Tite Lounge, Uncle Juniors stamcafé. Green Hill Retirement Home op Pleasant Valley Way in West Orange is het Green Grove Retirement Home, sinds aflevering 3 het rustoord voor Tony’s moeder Livia. En een privéresidentie in North Caldwell _ geboorteplaats van David Chase _ is la casa nostra, waar Tony, Carmela, Meadow en A.J. thuis zijn. Daar logeerden tijdens het eerste seizoen eenden in het zwembad en maakte Father Phil misbruik van Carmela’s Italiaanse delicatessen (recepten zijn te vinden in Father Joseph Orsini’s Italian Family Cooking: Unlocking a Treasury of Recipes and Stories).

De Sopranomania lijkt de laatste maanden enkel getemperd door de roes van patriottisme na de ondergang van de Twin Towers (die op de recente dvd-release van het tweede seizoen gelukkig niet uit de titelsequens zijn gewist). De tweemaal uitgestelde Emmy-uitreiking illustreerde dit maar al te goed, tot in het palmares toe. HBO’s wonderproduct, dit jaar maar liefst 22-maal genomineerd, greep voor de derde keer naast de hoofddprijs voor Outstanding Drama Series (de uitmuntende James Gandolfini en Edie Falco werden wel bekroond). Opnieuw werd NBC’s The West Wing gelauwerd, de ergerlijke, ‘vlotte’ reeks over het reilen en zeilen in het Witte Huis. Hoe zacht de hersenbrij van sommigen is geworden, bleek uit het gebrabbel van Allison Janney, winnares van de Emmy voor Supporting Actress (in The West Wing): ‘ It occurs to me at this time how proud I am to be on a show that celebrates the process of freedom that makes this country great.‘ Het leven is mooi, Amerikanen zijn ‘super’, hartverwarmende en gedeelde emotie overwint alles. Exact de inspiratie en propaganda die David Chase verafschuwt in televisieprogramma’s.

Outlaw

Uitgerekend tegen de reeks die zijn vernieuwend talent zou openbaren, zei David Chase aanvankelijk neen. Lloyd Braun, executive bij Brillstein-Grey Productions, reikte hem destijds het onderwerp aan, vertelde Chase onlangs lachend aan Newsweek: ‘Wij geloven dat je een uitstekende serie in je hebt. Zou het je interesseren om, bijvoorbeeld, een tv-reeks van The Godfather te doen?’, vroeg Braun mij. Ik antwoordde: ‘Al heel mijn leven lang is de maffia mijn liefde, maar neen, ik wil geen tv-versie van The Godfather doen.’

De angry, not so young man droomde ooit van een filmcarrière, geloofde in innoverende kwaliteit. Maar 25 jaar lang schreef hij om den brode voor televisie ( The Rockford Files, Northern Exposure) en leerde hij corporatistisch Amerika en de propagandafunctie van televisie verfoeien. Als hij iemand dankt, is het Braun en zeker zender HBO, die _ niet zoals de networks _ geloofde in het ritme, de teneur en de thema’s van zijn show. De faam die zijn serie nu te beurt valt, laat creator David Chase niet onberoerd: ‘Ik zou liegen als ik zeg dat het me niets doet. Het ligt in de aard van de mens om door roem van slag te raken.’ Maar de tegenwind van enkele officials en academici die beweren dat de reeks stereotypen over Italianen in stand houdt, laat hem koud. ‘Dit is een verhaal over Amerika’, zegt hij. ‘Iedereen die een beetje intelligent kijkt, begrijpt dat meteen. Vreemd is het enorme gevoel van etnische aanspraak dat bij de klagers heerst. Eén van die kerels in Jersey heeft zelfs een of andere stompzinnige prijs _ ik herinner me de naam niet meer, maar hij gaat uit naar een ‘verrader’ van hun nationale groep. Nu, ik kreeg die prijs.’

Het stoort hem niet dat The Sopranos steeds naast de Emmy grijpt. ‘Dit is een show over outlaws. Dus moet je maar zeggen: wat verwacht je dan? Het gaat al lang mee in Hollywood: mensen moeten geloven dat het product goed is voor hen. Wel, ik denk dat The Sopranos goed is voor je. De reeks barst van moreel en emotioneel voedende elementen. Er worden moeilijke vragen gesteld over verantwoordelijkheid en zelfs over wat het is om in leven te zijn in dit grote, koude universum. Maar zulke vragen, daarmee willen de meeste mensen niet worden opgezadeld. Laat ik je wat vertellen: we kregen zelfs onderscheidingen van psychiatrische verenigingen. Naar verluidt komen er meer mannen opdagen. Een verbazend aantal van hen lijkt zich te herinneren dat hun moeder had geprobeerd hen te vermoorden.’

En hoe ziet hij de toekomst, na drie seizoenen? ‘Ik weet niet hoe lang dit ding kijkers zal blijven aanspreken. Er bestaan zoveel valkuilen in televisiereeksen. Er zijn zoveel kanten aan het systeem die ervoor kunnen zorgen dat je echt stront gaat voortbrengen. De noodzaak om jezelf te herhalen, tot de koe echt is leeggemolken, het feit dat het om blijvende personages gaat, dat er niet echt iets met hen kan gebeuren. Aan alle kanten zit je gekneld. Een gevoel van mysterie, suspense, poëzie: daarvan hou ik in een drama, onvoorspelbare gebeurtenissen. Als die nog kunnen, wil ik er best mee doorgaan. Ik wil alleen niet dat de show een wandelend lijk wordt, een zombie. Ik was trouwens degene die vroeg om een limiet van vier jaar.’

Betekent dit dat de reeks ophoudt na het volgende (vierde) seizoen? ‘Dat zou inderdaad mijn keuze zijn’, zei Chase nog in maart. Intussen heeft hij echter toegezegd om een vijfde seizoen te doen, in ruil voor extra tijd en 15 tot 20 miljoen dollar.