Op het jongste Internationale Filmfestival van Rotterdam ging in een nokvolle zaal de alweer vierde editie van de Nacht van de Wansmaak in première, onder leiding van een in wansmaak onderlegde Vlaming: Max Rockatansky. Of hoe toch één alias van BV Jan Verheyen een bijdrage tot de filmgeschiedenis vormt.

De nacht van de wansmaak – reloaded

Op 27/2 in première in Leuven, daarna op tournee door Vlaanderen. Info: www.filmevents.nl

Wansmaak. Niemand wil ervan beticht worden, maar iedereen kan er zich wel iets of vooral iemand bij voorstellen. Siegfried Bracke in De Zevende Dag, het standbeeld van massamoordenaar Leopold II in Brussel, Willy Claes op de piano of een BMW: ze komen allemaal wel in aanmerking. Al geruime tijd houdt filmcriticus Max Rockatansky, ooit de gesel van de Europese auteurscinema, zich met wansmaak in de cinema bezig. Af en toe monteert hij, samen met noorderbuur Jan Doense, zijn ontdekkingen uit uren research in donkere filmarchieven tot een heus nachtprogramma, vol trailers en filmfragmenten die de grenzen van de goede smaak doorbreken. Dit jaar is het weer zover, en de heren gaan zelfs met hun Nacht van de Wansmaak op tournee door Vlaanderen en Holland. Allen daarheen, want u krijgt maar zelden de kans een blik te werpen in de trash can van de filmgeschiedenis.

Wat u in een viertal onwaarschijnlijke uren te zien krijgt, is visueel-technisch haast even zwak als Colin Powells foto’s van Saddams massavernietigingswapens, inhoudelijk even idioot als Idool 2003, en politiek nog fouter dan Willy Claes die de NAVO-stunt van ons land meende te moeten terugfluiten. Maar waarmee u het spektakel ook wilt vergelijken, één ding staat vast: u komt vast en zeker in de ban van wat Rockatansky, alias Kanaal Twee-cultfilmkenner Jan Verheyen, dit jaar serveert. Het programma verveelt geen minuut, is netjes opgedeeld in een vijftiental blokjes van maximaal 3 film bits (plus pauze) en voorzien van – jawel – bijwijlen schabouwelijk leuke commentaar. Verheyen beseft wellicht dat zijn opzoekingswerk in dozen vol trailers, bandes annonces en spontaan in donkere hoekjes wegrollende bobijnen geen sinecure is. Steeds blijft de vraag: hoe bepaal je in hemelsnaam wansmaak, als je het cliché slikt dat er over smaak – en dus ook over wansmaak – niet te twisten valt? Weerspiegelt wat Verheyen ons toont niet meer dan zijn eigen unieke idee van wansmaak? En wat als een van de filmfragmenten oorspronkelijk niet was bedoeld om opgevist te worden door een wansmaakonderzoeker? Wat als de kitsch en bad taste van nu een stuk kunst van toen vormde?

Ook al zijn smaak en wansmaak historisch variabel en relatief, toch zijn er een aantal criteria. Een regisseur als John Waters, ‘The Pope of Trash’, komt bijvoorbeeld niet in aanmerking, omdat wansmaak deel uitmaakt van zijn creatief universum. De foute films waaruit Verheyen zijn keuze maakt (overigens een serieuze vorm van filmhistorisch werk, voorbij criteria van goed of slecht, van kunst of kitsch), hebben daarentegen gemeen dat ‘het niet zo bedoeld was’. De pure wansmaak is te herkennen aan de zweem van naïviteit en onschuld, en aan een technische of thematische sulligheid, knulligheid en klungeligheid waarbij je niet anders kan dan onbedaarlijk te lachen. Dit jaar valt er in het blokje ‘Sukkelachtige Science Fiction’ op dat punt zeker wat te beleven. Maar ook in de categorie ‘Voorlichtingsfilms’ is het onschuld troef. De Duitse pedagoog Oswalt Kolle slaat met zijn Dein Kind, das unbekannte Wesen werkelijk alles. Deze film uit 1970 was in de Heimat goed voor drie miljoen (!!!) toeschouwers en toont welhaast idyllische beelden van nudisme en ongegeneerde seksuele opvoeding (‘Wat heb je daar tussen je benen, zoonlief?’).

Aan de andere kant zijn er ook films die op een perverse, exploiterende en commerciële manier de wansmaak bewust opvoeren – dus niet als artistieke keuze. Deze editie biedt u bijvoorbeeld twee verbijsterende producten uit het ooit bloeiende genre van de ‘concentratiekampfilm’. U leest het goed. Vroeger gingen ernstige burgers kijken naar trash vol seks en geweld, over folteringen in SS-hoerenkampen. Zo een volstrekt fout vermaak was Ilsa, She-Wolf of the SS, de notoire SM-fabel over SS-dominatrix Ilsa die mannen berijdt (en ze daarna castreert) en haar folterwellust op naakte vrouwen botviert. In Vlaanderen en Nederland lokte de prent maar liefst 650.000 kijkers! O tempora, o mores, zucht u, was ik maar in de jaren zeventig volwassen geweest. De maker van dit naar huidige standaarden behoorlijk soft, maar bizar boeiend kijkstuk – Don Edmonds – distantieerde zich echter snel van zijn infaam werkstuk. Aardig detail: Ilsa werd gedraaid op de set van Hogan’s Heroes, de show die acteur Bob Crane roem bracht en zo het begin van zijn seksverslaving inluidde (Cranes lot werd onlangs in Paul Schraders Auto Focus verbeeld). Verheyen biedt als kers op de SS-taart bovendien Ilsa’s voorloper, Love Camp 7, waarin Ilsa’s producent David S. Friedman acteert. Hij was in de jaren zestig en zeventig de definitieve cultproducent, een man die zijn loopbaan begon met het sprekende Cannibal Island en in 1963 de allereerste gore-horrorprent produceerde: Blood Feast.

Ergens tussen die twee categorieën in bevindt zich dan nog een wasteland van meer of minder waanzinnige producties die borg staan voor evenveel vrijmoedig plezier als plaatsvervangende schaamte. Zo kunt u voor de pauze genieten van een hap uit de meest obscure der kannibalenseksfilms, Leo Fleiders Cautiva En La Selva (Wulpse Jungle), een Argentijns mirakel uit 1967 met toenmalig sekssymbool Libertad LeBlanc. Of van het helemaal te gekke Emanuelle and the Last Cannibals met de bloedmooie Laura Gemser, gemaakt door de onvolprezen, betreurde exploitation-koning Joe d’Amato. Na de pauze is er in de categorie ‘Ziek, zieker, ziekst’ (geef toe, dit spreekt tot de verbeelding) onder meer Excesse in die Folterkeller, een titel die door de Duitse spreker wordt gescandeerd boven beelden van een geile Japanse jongeling die zijn SM-zinnen op hulpeloze schoolmeisjes heeft gezet. Tja, Duitsland en Japan, ze hadden ooit veel gemeen.

Veel meer verklappen van het verrassende programma zou zonde zijn, maar laten we toch uitzwaaien met de aankondiging dat Verheyen dit jaar Doris Wishmans Deadly Weapons uit 1973 in de Nacht van de Wansmaak Hall of Fame bijzet. Het is een eresaluut aan de in augustus vorig jaar overleden filmmaakster die soms als Lazarus Volkl of O.O. Miller aan de slag ging en met Weapons het summum van boob surrealism bereikte. Ster van de film is de bijzonder rondborstige Chesty Morgan. Zij speelt een tragisch verhaal uit dat u werkelijk moet zien om het te geloven. Neen, deze Nacht van de Wansmaak û Reloaded mag u niet missen. Uitstekend entertainment is het, al dient gezegd dat Vlaanderen, toch een kampioen in onbedoelde filmwansmaak, met West-Vlaamse gore-festijn Rabid Grannies niet echt goed vertegenwoordigd is (zelfkritiek is natuurlijk Verheyens sterkste kant niet, maar het zij hem vergeven). In een eerdere editie was dit wel het geval, namelijk met Na de Liefde uit 1983, naar verluidt een sensationeel product waarin niet alleen Paul Codde, Jacques Vermeire en Martine Tanghe aantraden, maar warempel ook Raymond van het Groenewoud! Leuk is verder nog dat u op de Nacht een door Dutch Filmworks uitgegeven dvd kunt kopen met de hoogtepunten van de vorige editie, eveneens hypercompetent en grijnzend aaneengepraat door uw Gastheer van de Wansmaak, Max Rockatansky. De Alias van Mr. Bad Taste himself.

Door Jo Smets