Hendrik Willemyns van Arsenal is niet alleen een begenadigd muzikant, de man heeft ook iets met boeken. Zijn liefde voor de literatuur mag hij botvieren in Paper Trails, een zesdelige reeks poëtische reportages over even veel meesterwerken van de 20e eeuw. ‘Ik benijd schrijvers niet.’
Wat is het grootste compliment dat je een boekenprogramma op tv kunt geven? Dat het je zin geeft om te lezen. En in dat geval lijkt Paper Trails een meer dan uitstekend boekenprogramma te worden. Hendrik Willemyns, de helft van muziekgroep Arsenal en ook werkzaam achter de schermen bij Woestijnvis, gaat in die nieuwe zesdelige serie op zoek naar het verhaal achter zes werken uit zijn boekenkast. Verwacht geen promopraatjes over de nieuwste uitgaven, maar wel persoonlijke reportages. Bedoeling is het verhaal, het leven van de schrijvers en/of de wereld die in het boek wordt opgeroepen dieper uit te spitten aan de hand van interviews met experts en getuigen en beelden van de plaatsen waar het verhaal zich afspeelt. Slechts weinigen zullen de zes titels die aan bod komen – Tender is the night van F. Scott Fitzgerald, Solaris van Stanislaw Lem, Norwegian Wood van Haruki Murakami, Los detectives salvajes van Roberto Bolaño, Things fall apart van Chinua Achebe en Burmese Days van George Orwell – al gelezen hebben. Afgaand op wat we van de reeks gezien hebben, durven we echter te zeggen dat dat na afloop van Paper Trails helemaal anders zal zijn.
Wanneer heb je het idee voor deze reeks gekregen?
Hendrik Willemyns: Zo’n drie jaar geleden. Ik had Tender is the night gelezen, een boek waarvan ik echt kapot was. Toen ik op internet informatie begon te zoeken, las ik hoe autobiografisch dat verhaal is, hoeveel er van Fitzgerald zelf in zit. Rond die tijd was ik ook Lotuk aan het draaien, de documentaire over de opnames van ons tweede album. Daarvoor heb ik onder meer een interview gedaan met Grant Hart (van Hüsker Dü, die op ‘The Letter’ van Lotuk te horen is; nvdr.) over zijn liefde voor boeken en literatuur. Dat is uiteindelijk niet in de film terechtgekomen, maar ik vond het zo leuk dat ik ermee verder wilde gaan. Vandaar het idee om een aantal reportages te maken rond één bepaald boek, waarin interessante dingen over het verhaal of de schrijver worden opgelicht.
Ambitieus is ‘Paper Trails’ in ieder geval: je hebt het over de zes schrijvers en hun boeken, maar wil ook ‘een ruwe schets van de wereld in de 20e eeuw’ geven, aldus de perstekst.
Willemyns: Wel, de rode draad is in de eerste plaats dat het allemaal boeken uit de 20e eeuw zijn en dat ze op hun manier een beeld geven van een bepaalde periode of deel van de wereld. Wat er precies centraal staat, varieert per boek. De eerste over Tender is the night gaat echt over het leven van Fitzgerald, maar bij die over Solaris ligt de nadruk minder op Lem zelf dan op hoe sf-schrijvers uit het Oostblok het genre gebruikten om het communistische systeem te bekritiseren. En in de aflevering over Things fall apart komt Achebe nauwelijks aan bod en gaat het veeleer over Nigeria, over hoe dat land zoveel fantastische schrijvers en muzikanten heeft voortgebracht en hoeveel slaag het in de 20e eeuw heeft gekregen.
Was het moeilijk om je idee verkocht te krijgen aan Woestijnvis?
Willemyns: Niet echt: ze hadden de Lotuk-documentaire gezien en vonden dat ik een spontane manier van interviewen had en mooie beelden kon draaien. Ze waren benieuwd wat ik nog kon. Maar ik geef toe: een poëtische repor-tagereeks over boeken, het klinkt niet meteen als een publiekstrekker. (Lacht)
De zes boeken zijn ook niet de bekendste titels van de 20e eeuw, zelfs niet van de schrijvers zelf. Als ik de lijst overloop, denk ik: je hebt wel echt je kans gegrepen.
Willemyns: Ja, absoluut. Misschien is het omdat Paper Trails helemaal mijn ding is, dat ik dacht: Ik moet het goed vinden, ik moet mij erin herkennen. Als ze mij de opdracht hadden gegeven om een aflevering te maken over Ulysses van James Joyce, dan was dat ook wel gegaan – hoewel: ik begrijp dat boek toch niet helemaal (Lacht) – maar het zou niet uit mijn hart gekomen zijn. Ik ben ook geen ervaren documentairemaker: ik moet zelf geprikkeld zijn, dan komen de vragen en de beelden vanzelf en kan ik mijn enthousiasme overbrengen.
En ook de liefde voor boeken, vermoed ik.
Willemyns: De titel Paper Trails betekent dat je iemand kunt typeren aan de hand van de boeken die hij of zij gelezen heeft. Vergelijk het met een profiler die zegt: Els Clottemans kan het niet gedaan hebben, want zij heeft Schuld en Boete gelezen, en weet dus dat de psychologische nawerking van zo’n daad keihard is. (Lacht) De boeken in je kast zeggen iets over jou, en met de reeks wil ik – zonder pretentieus te klinken – de kijkers laten nadenken over hun eigen ‘paper trail’.
Wat zegt deze selectie dan over jou?
Willemyns: Goede vraag. (Denkt na) In ieder geval dat ik iemand ben die heel veel leest en uit heel verschillende genres. Toch hebben al die schrijvers iets gemeen, van Fitzgerald tot Lem: ze zijn echt. Het zijn mensen die geen literatuur gestudeerd hebben, maar die van elders zijn komen aanwaaien en die zijn beginnen te schrijven uit innerlijke drang of overtuiging. Iemand als Bolaño heeft als een bezetene zitten schrijven met het oog op de klok omdat hij wist dat hij binnenkort zou sterven. Of Orwell: we zijn in Barnhill geweest, waar hij 1984 afgewerkt heeft. Als je dan bedenkt dat hij in zo’n vochtig huis dat boek heeft zitten schrijven terwijl hij aan tuberculose leed… Die passie, dat vuur, dat is echte kunst.
Je hebt zoals je zegt zo goed als alles zelf gedaan: de research, de interviews, het camerawerk, de montage…
Willemyns: Ja, alleen de stukjes animatie zijn gemaakt door Steven Huybrechts en de ruimtebeelden in de aflevering rond Solaris zijn van de hand van een Canadees, die ik via het internet had gevonden. En John (Roan, de andere helft van Arsenal; nvdr.) is met mij meegegaan op reis om het geluid te doen. En ook omdat ik een rechterhand wilde, want helemaal alleen kun je dit niet doen: je hebt iemand nodig om je recht te trekken als je in een dip zit. Hoewel, soms heb ik hem moeten rechttrekken. (Lacht)
Wanneer was dat dan?
Willemyns: In Nigeria, daar voelde John zich niet op zijn gemak. Dat land werd ons vooraf echt afgeraden en we hadden ook geen toelating om er te filmen, omdat je iedereen moet omkopen om die te krijgen. We dachten: ‘ Whatever, we zullen ons plan wel trekken.’ Maar zodra je daar op straat je camera bovenhaalt, beginnen mensen echt te roepen. Onze chauffeur heeft de ramen van onze auto moeten blinderen, zodat ik van op de achterbank kon filmen. De shots van het verkeer in Lagos die je in de afleve-ring over Achebe ziet, heb ik gemaakt vanuit de auto, terwijl we in het midden van de straat geparkeerd stonden. Want dat kan dan weer wel in Nigeria. (Lacht). Maar goed, in Lagos viel het nog mee, het werd pas link toen we naar het binnenland gingen en bedreigd werden.
Hoezo bedreigd?
Willemyns: Mijn eerste interview in Lagos was met een piloot van de Biafraoorlog, en die zei dat hij persoonlijk een Ibokoning kende die we absoluut moesten ontmoeten (‘Things fall apart’ gaat over de Ibostam in het Oosten van Nigeria; nvdr.). Wij dus de auto in en tien uur gereden om dat interview af te nemen. Omdat ik echter bijna geen beelden had kunnen maken, heb ik een groepje vrouwen langs de weg aangesproken en gezegd dat ik ze wilde betalen om ze te mogen filmen. Alleen wilden zij eerst geld zien en wilde ik eerst mijn beelden. Terwijl ik stond te filmen, kwamen er allemaal militairen rond ons staan met hun geweren in de aanslag. Bleek dat die vrouwen ons verklikt hadden omdat ik niet eerst geld had gegeven. Toen hebben we ons toch héél nederig moeten verontschuldigen om weg te komen.
Ben je altijd een boekenwurm geweest?
Willemyns: Mijn grootvader baatte een boekenwinkel uit en mijn vader had thuis een eigen bibliotheek, dus ik was altijd wel omringd door boeken. Toen ik in Gent pol & soc ging studeren, heb ik daar een jaar helemaal alleen gezeten, zonder vrienden, en die tijd heb ik gevuld met twee dingen: naar de cinema gaan en lezen. Toen ik het jaar daarop naar Brussel ging, kon ik opeens praten. Ik kon verhalen vertellen en mensen luisterden naar mij als ik iets zei.
Heeft je lectuur je muziek beïnvloed?
Willemyns: Dat is moeilijk te zeggen. Ik heb daar ook al over nagedacht, maar ik zie niet meteen iets. Wat ik vroeger wel deed, was muziek met boeken combineren. De Gebroeders Karamazov bijvoorbeeld heb ik gelezen met op de achtergrond Siamese Dream van Smashing Pumpkins: dat lijkt geen evidente combinatie, maar ze passen perfect bij elkaar. Dat mixen van boeken en muziek zit eigenlijk ook in Paper Trails, waarin er fragmenten voorgelezen worden terwijl je muziek hoort.
Die muziek is van Arsenal. Heb je die speciaal geschreven?
Willemyns: Ja. Tijdens de montage heb ik bestaande songs gebruikt en achteraf schreef ik muziek die dezelfde sfeer uitademde. Dat ging snel. Nu ja, dat is relatief bij een programma waaraan je twee jaar gewerkt hebt. (Lacht)
Stond Arsenal zelf dan op een laag pitje?
Willemyns: Een beetje, maar we zijn wel met een nieuw album bezig, en dat zou in april af moeten zijn. Er zijn ook een paar nummers uit de reeks die de plaat hebben gehaald, een stuk of drie.
Lees je meer sinds je zoveel tijd in tourbussen en kleedkamers doorbrengt?
Willemyns: Niet echt. Ik heb altijd een boek mee in de backstage, maar ik lees er nooit. Ik zit daar veeleer te drinken, te smoren en me te vervelen. (Lacht) Ik lees de laatste jaren dus minder, tot mijn spijt. Die twee jaar dat ik met Paper Trails bezig ben geweest, waren daarom ook frustrerend. Soms wilde ik gewoon voor mijn plezier lezen, en niet altijd boeken die met het programma te maken hadden. Ik heb ook heel veel met mensen over literatuur gebabbeld, mensen die allemaal hun eigen ‘paper trail’ hebben, en nu zit ik met hele lijsten titels waaraan ik moet beginnen.
Heb je zelf al geprobeerd een boek te schrijven?
Willemyns: Neen, ik heb ook nooit gedacht dat ik iets te zeggen had. Met muziek lag dat anders: we zijn echt met Arsenal begonnen uit ontevredenheid over alle crap die we hoorden, en omdat we dachten dat we het beter konden. Maar op het vlak van literatuur… Ik heb hele stapels boeken liggen die ik nog moet lezen en die waarschijnlijk allemaal fantastisch zijn, dus ik denk niet dat ik daar per se nog iets moet toe bijdragen. Ik benijd schrijvers ook niet. Ik ben wel jaloers op hoe ze hun wereld naar papier kunnen vertalen, maar ik zie mezelf nog niet urenlang achter een bureau zitten schrijven. Ik lees liever een boek dan dat ik het moet bedenken.
Paper Trails
Zondag 21/11, 21.00 – Canvas
Door Stefaan Werbrouck / FOTO’s DIMITRI VAN ZEEBROECK
‘Paper Trails is helemaal mijn ding: ík moest het goed vinden.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
