‘Mrs. Dalloway / Orlando / Een kamer voor jezelf’ verscheen vorig jaar bij De Bezige Bij, euro 29.50.

Op 28 maart 1941 stapte de 58-jarige Virginia Adeline Stephen, echtgenote van Leonard Woolf (met wie ze Hogarth Press oprichtte) en topfiguur binnen het zogenaamde literaire modernisme, uit het leven. Ze verdronk zichzelf in de rivier Ouse nabij haar huis in Sussex. De zelfmoord is het leidmotief van The Hours, Michael Cunninghams hommage aan Woolf uit 1998, waarvoor hij een Pulitzer-prijs kreeg. In het boek behekst Woolfs roman Mrs. Dalloway drie vrouwen in drie verschillende tijdperken. Over Mrs. Dalloway (die als werktitel The Hours droeg en een eendagsweb van gedachten spint van verscheidene personages, met als middelpunt gastvrouw Clarissa Dalloway) schreef The New York Times op 10 mei 1925: ‘Clarissa’s dag, de indrukken die ze maakt en krijgt… lijken bijna de sterkte en de zwakheid van een hele beschaving aan te geven.’

Als uitgesproken feministische essayiste, critica, romanschrijfster en bezielster van de zogenaamde Bloomsbury Group (rond filosoof George Moore), werd Woolf dé stem van 20e-eeuwse vrouwenemancipatie in literatuur en kunst. Het wekt dus geen verbazing dat haar romans naar het scherm werden vertaald door radicale vrouwelijke filmmaaksters. Marleen Gorris, bekend van het oscarwinnende Antonia, verfilmde Mrs. Dalloway in 1997 (met Vanessa Redgrave), vijftien jaar nadat een andere Nederlandse filmmaakster – Anette Apon – in Golven al The Waves uit 1931 had bewerkt. Sally Potter maakte in 1992 met Tilda Swinton het opmerkelijke Orlando, naar Woolfs boek uit 1928, een transhistorische, transseksuele viering van de fusie man/vrouw.

Een gemakkelijke vrouw was Woolf niet, een uitzonderlijke schrijfster wel. Getekend door erfelijke belasting, seksueel misbruik (door haar halfbroer), isolement (school kende ze niet, want haar vader voedde haar op), de vroege dood van haar moeder en broer Toby en hevige psychotische episodes, bezong ze in haar werk de angsten van de vrouw en de bevrijding van de mannelijke definitie van het bestaan. De raadselachtige titel van Edward Albee’s Broadwaystuk Who’s Afraid of Virginia Woolf? (magistraal verfilmd door Mike Nichols met Richard Burton en Elizabeth Taylor), waarin een prof en zijn vrouw elkaar en hun huwelijk aan een exorcisme onderwerpen in ’the early hours’, verwijst deels naar die (angst voor de) angsten. Het huwelijk, lang een instelling van vrouwenverdrukking, werd door Woolf messcherp beschreven in haar doorbraakroman uit 1927, To the Lighthouse: ‘So that is marriage, Lily thought, a man and a woman looking at a girl throwing a ball.’

SAMENSTELLING HANS COMIJN