ANARCHIE REGEERT

Laat Born to be wild uit de boxen schallen en haal de helm uit de kast, want de motorrijders uit de Amerikaanse dramaserie Sons of Anarchy zijn weer ‘on the road’. Gesprek met bedenker en schrijver Kurt Sutter. ‘Outlaws trekken aan, dat is altijd zo geweest.’

‘If the world ends saturday, god has shitty timing.’ Zo schreef Kurt Sutter, bedenker en schrijver van de dramareeks Sons of Anarchy, enkele weken geleden op zijn Twitterpagina. Hij verwees naar de voorspelling van enkele Amerikaanse religieuze fanatici dat de wereld op zaterdag 21 mei zou ophouden te bestaan. Enkele dagen voor de voorspelde Apocalyps was Sutter namelijk begonnen aan het nieuwe seizoen van Sons of Anarchy, de reeks over de lotgevallen van de motorclub SAMCRO (Sons of Anarchy Motorcycle Club Redwood Original) in het Californische stadje Charming, en het einde van de wereld zou zijn opnameschema danig in de war hebben gestuurd. Dat we die 21e mei toch overleefd hebben, is echter niet alleen goed nieuws voor Sutter maar ook voor ons, want daags na de ramp die geen ramp bleek te zijn, kregen we de man aan de lijn om over zijn serie te praten.

De 45-jarige Sutter is een laatbloeier als tv-schrijver. Hij heeft een kunstopleiding achter de rug en probeerde in zijn twintiger jaren als acteur aan de bak te komen. Toen dat niet lukte, fladderde hij jarenlang van job naar job – een tijd die hij zelf omschrijft als ’the wasted years’ – en pas toen hij de dertig al een stuk gepasseerd was, besloot hij om zijn kans te wagen als tv-schrijver. Met zijn eerste job had hij al meteen prijs: Shawn Ryan, bedenker van The Shield, nam hem in 2002 tijdens het eerste seizoen van de politiereeks in het schrijversteam op, en Sutter zou er blijven tot het einde in 2008, als schrijver en later ook als producent. En zelfs als acteur, want zowel in The Shield als in Sons of Anarchy heeft hij een klein rolletje, respectievelijk als de Armeense huurmoordenaar Margos Dezerian en als het gevangen SAMCRO-lid Otto, die in het tweede seizoen op een nogal gruwelijke manier een baseballknuppel van naderbij mag bekijken.

Toen The Shield een vijftal seizoenen ver was, begon Sutter plannen te smeden om zijn eigen serie op poten te zetten. Over de wereld van motorclubs, een subcultuur die de schrijver – zelf getooid met enkele tatoeages die een motard jaloers zouden maken – al lang fascineerde. Om onderzoek te doen trok hij een tijdlang mee op pad met een Californische motorclub, en daar werd hij getroffen door de sfeer van broederschap. ‘Ik was ontroerd door de loyaliteit tussen de leden. Trouw aan de club staat er op de eerste plaats, vóór je privéleven, je werk en uiteindelijk ook de wet. De kerels met wie ik optrok, hadden allemaal wel een legitieme job, maar ze deden dingen ‘on the side’ om hun inkomen aan te vullen. De afspraak was: als je nergens in betrokken wil worden, dan kun je aan de zijlijn blijven staan. Maar als de club je nodig hebt, dan moet je wel bereid zijn om je steentje bij te dragen, of dat nu legaal is of niet.’

DE GEEST VAN SHAKESPEARE

Die spanning tussen het legale en het illegale bestaan van motorrijders leek hem een goed uitgangspunt voor een tv-serie, zeker toen hij las over een motorbende waar het helemaal de verkeerde kant was opgegaan. ‘Tijdens mijn research stootte ik op het verhaal van een groepje oorlogsveteranen dat in de jaren 40, na het einde van WO II, een motorclubje had opgericht. In het begin was dat eigenlijk gewoon een vereniging waar enkele mannen samenkwamen om stoom af te blazen, maar heel snel, in zowat tien jaar, groeide dat onschuldige clubje tot een georganiseerde misdaadbende uit die zich met wapen- en drugshandel bezighield. Die evolutie vond ik heel fascinerend en ik vroeg me af wat de oprichter, die eerste man die het idee had gekregen om af en toe eens bij elkaar te komen en een biertje te drinken, ervan had gevonden.’

Vandaar het idee om de geest van John Teller, de overleden medeoprichter van de Sons of Anarchy Motorcycle Club, over de serie te laten hangen. Teller stampte de motorclub uit de grond nadat hij uit Vietnam teruggekeerd was, en zag met lede ogen aan hoe SAMCRO zich steeds meer met illegale activiteiten inliet. Na zijn dood gaat de leiding én de vrouw van Teller over naar Clay Morrow, een man die duidelijk minder scrupules heeft dan zijn voorganger. Als Tellers zoon Jax in zijn vaders memoires leest hoe gedesillusioneerd die was over de richting die SAMCRO was ingeslagen, wil hij met de motorclub ‘back to basics’. Het concept om de zoon onder impuls van zijn overleden vader tegen zijn moeder en zijn stiefvader in opstand te laten komen, haalde Sutter trouwens bij Hamlet, het beroemde toneelstuk van Shakespeare.

Niet alleen Shakespeare was een inspiratiebron, ook twee recente meesterwerken uit de tv-industrie lagen mee aan de basis: The Sopranos en The Shield. Net zoals die twee series slaagt Sons of Anarchy erin om van mensen die misdadige en soms ronduit schokkende dingen doen toch antihelden te maken met wie je als kijker sympathiseert. En de truc daarvoor is volgens Sutter om te laten zien dat criminelen vaak dezelfde moeilijke morele keuzes moeten maken als de – hopelijk – iets minder delinquente kijker. ‘De motivatie van de personages is dezelfde als die van ieder van ons’, zegt hij. ‘Het centrale thema is Jax’ gewetensprobleem: hij wil van SAMCRO weer een respectabele club maken, maar aan de andere kant wil hij ook loyaal blijven tegenover zijn vrienden. Is het mogelijk goede keuzes te maken in een wereld waarin zo veel slechts gebeurt? Dat is de vraag die hij zich stelt, en ik denk dat die voor iedereen herkenbaar is.’

FAMILY FIRST

Het belang van familiebanden is nog een thema dat Sons of Anarchy met The Sopranos of The Shield gemeen heeft, al gaat het motordrama op dat vlak nog net een stapje verder. Terwijl het gezin van Tony Soprano of dat van Vic Mackey nooit rechtstreeks betrokken raakte in de criminele activiteiten van de hoofdpersonages, is de lijn tussen ‘werk’ en privé bij de motorclub een stuk waziger. Carmela Soprano wist wel waarmee haar man bezig was, maar bleef voor de rest ver weg van de maffiawereld. Clays vrouw Gemma daarentegen heeft achter de schermen mee de touwtjes van de bende in handen: ze is niet alleen Clays steun en toeverlaat, maar fluistert hem ook in wat hij moet doen. Eigenlijk vat ze haar houding nog het best zelf samen als de nieuwe vriendin van Jax haar bij de start van het tweede seizoen vraagt hoeveel ze van de duistere zaakjes van haar geliefde moet weten. Gemma’s advies: ‘You love the man, you learn to love the club. ‘

Gemma (schitterend vertolkt door Married with Children-bekende Katey Sagal, tevens Sutters vrouw) is een van de sterkste vrouwelijke tv-personages van de laatste jaren, wat je toch niet zou verwachten in een serie die zich in de machowereld van motorbendes afspeelt. Haar rol als matriarch van de club is echter gegrond in de werkelijkheid, zegt Sutter. ‘Vrouwen spelen in motorclubs een veel belangrijkere rol dan bijvoorbeeld de partners van maffiosi. Ze zijn echt bij de werking van die clubs betrokken, en zijn ook perfect op de hoogte van wat er allemaal gebeurt. Bij de club waar ik mijn onderzoek heb gedaan, waren veel van de vrouwen bijvoorbeeld al eens opgepakt voor wapenbezit, omdat ze altijd de revolvers van hun man in hun handtas houden. Dat Gemma zo veel invloed heeft, is dus heel normaal.’

En het is ook gevaarlijk, zo blijkt aan het begin van het tweede seizoen van Sons of Anarchy. In dat seizoen krijgt SAMCRO te maken met de League of American Nationalists, een vereniging van blanke racisten die zich in Charming vestigt. Omdat LOAN niet graag ziet dat de motorrijders zaken doen met Mexicanen, willen ze de club weg en daarom proberen ze SAMCRO te raken waar het pijn doet: Gemma. De vrouw wordt ontvoerd en meermaals verkracht, als boodschap aan de leden van SAMCRO dat ze maar beter kunnen opkrassen. Het is een gruwelijke wending, zelfs naar de normen van Sons of Anarchy én die van Sutter – ook de ergste dingen uit The Shield zijn meestal uit zijn pen gevloeid. De schrijver verdedigt zijn keuze: ‘Mijn bazen stelden zich ook wel wat vragen bij die verkrachting, maar toen ik uitlegde waar ik heen wilde, gingen ze erin mee. Ik stop nooit bepaalde scènes in een serie enkel om het shockeffect. Als er iets ergs gebeurt, dan is dat omdat het binnen de ontwikkeling van een personage past. Wat mij in die verhaallijn aantrok, was net de mogelijkheid om ze op haar kop te zetten. Die racisten proberen Gemma te breken, maar het pakt averechts uit: ze komt niet zwakker, maar net sterker uit die verkrachting, en gebruikt die kracht tegen de mensen die haar aangevallen hebben.’

VEEL KIJKERS, GEEN PRIJZEN

Toch krijgt Sutter in de VS af en toe het verwijt naar zijn hoofd geslingerd dat zijn reeks geweld verheerlijkt en dat ze een te heroïsch beeld schetst van een groepje misdadigers. ‘Het is een dunne grens’, geeft hij toe. ‘Die subcultuur is erg fascinerend. Net zoals veel mensen heb ik ook een romantisch beeld van motorrijders die vrij kiezen waar ze gaan en staan. Daarom leg ik er ook altijd de nadruk op dat Sons of Anarchy in de eerste plaats een familiedrama is en dat ik geen politiek statement wil maken. De reeks gaat over de emotionele band tussen een moeder en haar zoon en de vraag van Jax of hij deel kan uitmaken van die wereld en toch de goede keuzes kan maken. Een deel van het succes van de reeks is natuurlijk wel te danken aan de aantrekkingskracht van figuren als Clay Morrow en de leden van SAMCRO, mensen die bewust aan de rand van de maatschappij gaan leven. Outlaws trekken ons aan, dat is altijd zo geweest. Zeker bij de start van Sons of Anarchy was dat een belangrijke factor om een publiek te vinden. Maar ik denk en hoop dat de serie vandaag ook populair is omdat de personages zo complex zijn.’

Sons of Anarchy is in de VS een succes. Toen het derde seizoen werd uitgezonden, stemden er wekelijks zowat vijf miljoen Amerikanen op de reeks af, waardoor Sons of Anarchy de grootste hit is die de kleine kabelzender FX, waar ook The Shield, Nip/Tuck en Damages te zien waren, ooit heeft gehad. Alleen op de prijsuitreikingen valt Sons of Anarchy totnogtoe vreemd genoeg meestal uit de boot: bij de Emmy’s heeft de reeks bijvoorbeeld nog nooit zelfs maar een nominatie in de wacht gesleept. ‘Ik heb het eerder al meegemaakt met The Shield(dat in zijn 7 seizoenen ook slechts één Emmy in de wacht kon slepen; nvdr.)‘, zegt hij. Daar realiseerden we ons gaandeweg dat hoe goed de serie ook was, de toon altijd te donker en te grimmig zou zijn om echt in de prijzen te vallen. Nu goed, alleen op de dag dat de nominaties worden bekendgemaakt, wind ik me er nog over op. Voor de rest ben ik al blij én stomverbaasd dat er zo veel mensen kijken.’

Sutter doet ook veel moeite om de fans tussen de afleveringen en seizoenen door te bereiken. Hij houdt een blog bij waarin hij nieuws over de reeks deelt, op Twitter strooit hij kwistig met grappige weetjes en observaties (een voorbeeldje: ‘Wow. just got the cost of using an eagle’s song… holy fuck, don henley. you’re killing me’) en onlangs begon hij zelf met een YouTubekanaal waar hij vragen van kijkers beantwoordt. ‘ Sons of Anarchy is de eerste reeks die helemaal van mij is’, zegt hij. ‘Ik wil dus weten wat mensen erover denken, wat ze goed vinden en wat niet.’ En bij één bevolkingsgroep ligt de serie in ieder geval goed: de motorrijders zelf. Toen de serie een seizoen ver was, kreeg Sutter zelfs een uitnodiging voor het verjaardagsfeestje van Sonny Barger, een van de bekendste Hell’s Angels van Amerika. ‘De aanwezigen hadden hier en daar wel wat aanmerkingen over details die niet helemaal juist zaten’, zegt Sutter. ‘Over het algemeen waren ze heel blij. En het viel me op dat ze met de personages meeleefden, dat ze de reeks niet alleen volgden omdat ze zich toevallig in hun wereld afspeelde, maar ook voor de verhalen. De mooiste reactie kwam van een Hell’s Angel die zei: ‘Het is een soapopera, maar het is onze fucking soapopera.’ En hij had gelijk.’

SONS OF ANARCHY – SEIZOEN 2.

Nu uit op dvd (20th Century Fox). Het derde seizoen loopt momenteel op Prime.

DOOR STEFAAN WERBROUCK

KURT SUTTER

‘Ik stop geen scènes in de reeks enkel om te choqueren.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content