Slechts drie films heeft David Lynch met Laura Dern gemaakt. Maar wat voor een films! Telkens bij Lynch de creatieve droogte dreigde, boorde hij met Dern een nieuwe inspiratiebron aan. Vrouwen die je fantasie weer op volle toeren doen draaien, beter krijg je je muzes niet.

Na een vliegende start met zijn cultdebuut Eraserhead (1977) en het victoriaanse sprookje The Elephant Man (1980) raakt David Lynch’ carrière halverwege de jaren tachtig danig in het slop. Ondanks een aanbod van George Lucas om Return of the Jedi te regisseren, tekent Lynch een deal bij überproducer Dino De Laurentiis, die hem de opdracht geeft om de sf-roman Dune (1984) te verfilmen. Het wordt de kroniek van een aangekondigde flop: het boek is té complex om in één film te proppen, De Laurentiis knipt ellenlange sequenties uit de eindversie, tot ongenoegen van Lynch, die zich distantieert van het resultaat, en de critici buitelen over elkaar om de meest honende recensie te schrijven. De relatie tussen Lynch en De Laurentiis zakt onder het vriespunt. Maar op tafel ligt een contract voor nog twee films. De Laurentiis pest Lynch met een belachelijk laag budget, maar Lynch bedingt volledige controle over zijn volgende project, dat Blue Velvet (1986) zal heten. En, niet onbelangrijk, over de casting.

Enter Laura Dern. Dochter van acteurskoppel Bruce Dern en Diane Ladd en van kinds af actrice. Wanneer ze als zeventienjarige opdaagt voor de casting van Blue Velvet kan niemand bevroeden dat Dern een vaste waarde in Lynch’ universum zal worden. Mooi kun je haar niet noemen: bijna één meter tachtig, graatmager op het houterige af, een benig gezicht – atypischer krijg je je muzes niet. Maar David Lynch beschikt over de gave om feilloos te casten, een talent dat hij deelt met Quentin Tarantino. Beiden slagen erin derderangsacteurs uit hun B-filmbiotoop op te vissen en onvermoede acteertalenten bloot te leggen. Wie had gedacht dat Dennis Hopper via Blue Velvet een comeback zou maken? Ooit een Easy Rider-rebel, daarna afgegleden tot een junkiekarikatuur die bijklust in slasherfilms. Maar in Blue Velvet spat Hopper van het scherm als iconisch geweldenaar Frank Booth, belichaming van het pure kwaad.

Hopper redt er zijn carrière mee en Blue Velvet blijkt op alle vlakken een ware triomf. Niet alleen verdeelt het masochistische drama de critici in felle pro- en contrakampen en rijft Lynch er een aantal nominaties mee binnen, het is zijn eerste film die overduidelijk de lynchiaanse stempel draagt én een groot publiek weet te bekoren. Wat grotendeels te danken is aan Derns prestatie. Bij een eerste visie valt haar aanwezigheid nauwelijks op – de kijker vergaapt zich aan het brute geweld van Booth, de surrealistische setting, de dreigende erotiek, het pijnlijke contrast tussen het oerbrave suburbia en een donkere onderwereld – maar Dern speelt een sleutelrol in Blue Velvet. Als het naïeve schoolmeisje Sandy biedt ze de toeschouwer een baken van normaliteit, een rustpunt in het grimmige drama over lust en voyeurisme. De kijker die het persoonlijk ongemak met elke scene voelt groeien – want ja, ook in u schuilt een pervert – kan zich identificeren met Sandy en is zo bereid mee te stappen in het akelige universum van Lynch. In Blue Velvet belichaamt ze de hoop; haar droom waarin de wereld overspoeld zal worden door roodborstjes biedt houvast: hou vol, liefde bestaat, er is licht aan het einde van deze trip door de duisternis. In haar openingsscène komt ze dan ook letterlijk uit het donker gestapt, omgeven door een stralenkrans, begeleid door aanzwellende strijkers – zelfs Lynch kan zijn bewondering niet onder stoelen of banken steken wanneer hij haar mag filmen.

Het succes van Blue Velvet bevrijdt Lynch en hij begint aan de legendarische tv-reeks Twin Peaks (1990-1991), die de wereld in de ban zal houden. Iedereen met een tv-toestel wil maar één ding weten: wie heeft Laura Palmer vermoord? Opnieuw slaagt Lynch erin om dankzij een traditioneel moordmysterie de kijker mee te slepen in zijn bizarre droomwereld. Verrast door het succes dringt ABC Networks aan op een tweede reeks én op een oplossing voor de moord, iets waar Lynch weinig voor voelt. Hij trekt zijn handen af van Twin Peaks en de serie bezwijkt onder oeverloze plotwendingen en absurditeiten. Nog tijdens de productie maakt hij een theaterperformance waarin Laura Dern opnieuw mag aantreden. Het werk ziet eruit zoals de gezwollen titel Industrial Symphony No 1 (1990) doet vermoeden: als een dystopische dans op een mistig autokerkhof.

In datzelfde jaar verschijnt Wild at Heart, de roadmovie waarin vrijbuiter Nicolas Cage aan de haal gaat met de sexy Lula, gespeeld door – u raadt het al – Laura Dern. Hun vlucht is zeer tegen de zin van Lula’s hekserige moeder, Miss Fortune, gespeeld door Diane Ladd, ook in het echte leven haar moeder. Lynch stapelt in Wild at Heart de spiegeleffecten op elkaar. Niet alleen kan de film gezien worden als een remake van The Wizard of Oz, het script is ook losjes gebaseerd op het theaterstuk Orpheus Descending van Tennessee Williams. En wie namen eind jaren zestig de hoofdrollen voor hun rekening in de première van dat stuk? Niemand minder dan Derns ouders. Of de kijker al die onderliggende bloedbanden zal opmerken, is zeer de vraag, maar het getuigt van Lynch’ diepgaande re- search over Derns verleden en van hoe akelig dicht hij bij haar komt.

Hoe nauw hun band ook, Lynch en Dern zijn nooit minnaars geweest – mocht dat al relevant zijn. Het is hoogstens interessant als een ontkenning van het cliché dat meester en muze elkaar ook beminnen. Meer dan een gemeenschappelijke interesse voor transcendentale meditatie delen Lynch en Dern niet. Ook in hun dubbelinterviews onthullen ze weinig over de magie tussen hun beiden: Lynch debiteert taoïstische zinnen, Dern zit erbij met een geheimzinnige glimlach en noemt haar regisseur steevast geniaal.

Lynch wint met Wild at Heart zijn eerst Gouden Palm en stoomt verder door zonder Dern. Hij slaat keihard toe met Lost Highway (1997), de film die hem een eeuwige cultstatus oplevert en zich in het collectief geheugen van een hele generatie brandt. Ondertussen timmert Dern complexloos aan de weg. Ze vergaart wereldroem met de blockbluster Jurassic Park, maar verzamelt ook prestigieuze acteerprijzen.

Omdat Lynch met The Straight Story (1999) bewijst dat hij ook een lineair verhaal kan vertellen en opnieuw een Gouden Palm scoort met Mulholland Drive (2001), lijkt er van een nieuwe samenwerking met Dern geen sprake. Heeft zijn muze door al dat succes afgedaan?

Maar dan wordt het ijzingwekkend stil rond Lynch. Hij ontdekt het internet en besluit daar al zijn energie in te stoppen, overtuigd dat het nieuwe medium alle andere kunstvormen zal wegdrukken. Lynch biedt er muziek aan, schilderijen en zowaar zijn persoonlijk koffiemerk. Onrustwekkende geruchten steken de kop op: Lynch’ huiscomponist Badalamenti noemt ‘het uitgesloten dat hij ooit nog een film maakt, hij is er mentaal niet meer toe in staat’.

Maar dat is buiten Dern gerekend. Ze volgt Lynch’ internetwerk en maant hem aan om iets aan te vangen met de talloze digitale filmpjes die hij op zijn site post. ‘Ik heb hem eens goed zijn vet gegeven.’ De pandoering werkt: twee jaar lang zullen de twee innig samenwerken om Inland Empire (2007) te realiseren. Dern schuift zelfs andere filmprojecten aan de kant om Lynch non-stop van dienst te zijn.

De hele film, die gezien kan worden als een lynchiaanse Alice in Wonderland, draait dan ook uitsluitend rond Dern – bijna letterlijk: Lynch zit haar zo dicht op de huid met zijn digitale camera dat het op cinematografische stalking lijkt. Het resultaat is op zijn minst labyrintisch te noemen. Zelfs doorgewinterde fans zullen de verveling bij de langgerekte scènes niet kunnen onderdrukken en het etiket ‘kunstzinnig’ lijkt eerder een schaamlapje dan een kwaliteitslabel. Toch is Lynch helemaal overtuigd van zijn werk én van de prestatie van Dern, die – het moet gezegd – haar uiterste best doet om het vehikel overeind te houden. Lynch voert een ontroerende campagne om Dern een Oscarnominatie te bezorgen: vergezeld van een koe – niemand weet waarom – en een gigantische poster van Dern gaat hij op straat interviews en stemmen ronselen. Het mag niet baten. Hoewel critici de film welwillend onthalen, wordt Dern niet genomineerd.

Lynch heeft zich ondertussen (ontgoocheld?) teruggetrokken achter een muur van glasvezelkabels en Laura Dern schittert in de HBO-serie Enlighted. In recente interviews naar aanleiding van die reeks en, godbetert, de geruchten over Jurassic Park 4, beweert ze nog steeds contact te hebben met Lynch, hoewel die laatste geen gewag maakt van een nieuw project: ‘Van zodra ik weer inspiratie heb, begin ik er direct aan. Maar geen minuut eerder.’ Of muze Dern erin zal slagen haar compagnon de route weer in de regisseursstoel te krijgen, blijft voorlopig een raadsel. Duimen kan altijd helpen. Pluchen konijnenoren opzetten misschien ook.

VOLGENDE KEER

Woody Allen & Diane Keaton

door Roderik Six

Wanneer het ijzingwekkend stil wordt rond Lynch, duikt Laura Dern weer op. ‘Ik heb hem eens goed zijn vet gegeven.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content