Weg van de waarheid: hoe waargebeurd is ‘The Salt Path’ echt?

Gillian Anderson en Jason Isaacs puffen als de besten in wandeldrama The Salt Path. Alleen hebben ze onbewust een bestseller verfilmd die een loopje neemt met de waarheid. En om rechtsomkeert te maken is het te laat.

Niemand haast zich naar de bioscoop om twee uur lang naar een zwijgend koppel vijftigers te kijken die met een slakkengang een kustpad afwandelen. Je moet met iets méér komen aanzetten, en dat doet The Salt Path. Net iets te vlijtig.

Met Gillian Anderson (Sex Education, The Crown, The X-Files) en Jason Isaacs (Harry Potter, The White Lotus) binden twee gereputeerde acteurs de wandelschoenen aan. Het pad in kwestie is het duizend kilometer lange South West Coast Path, dat de mooiste plekken van de Zuid-Engelse kust aan elkaar rijgt. Geen zondagswandeling maar een fysieke en spirituele ervaring die mensenlevens voorgoed verandert en terminale ziektes afremt. En het is bovendien waargebeurd: de film is gebaseerd op Het zoutpad, het autobiografische debuut van Raynor Winn.

Met een korreltje zout

Winn vertelt hoe ze voor de vlucht vooruit kiest, wanneer zij (en haar man) door een foute investering hun zeventiende-eeuwse boerderij in Noord-Wales verliezen, dakloos worden en er kort daarna bij echtgenoot Moth corticobasale degeneratie (CBD) wordt vastgesteld, een zeldzame, ongeneeslijke hersenziekte die leidt tot mentale en fysieke aftakeling.

Hun uit wanhoop geboren plan? Het South West Coast Path afstappen, berooid en wildkamperend. Dat loopt aanvankelijk voor geen meter. Moth mankt en kreunt van de pijn. Er is geen geld voor degelijk eten. Ze botsen op wantrouwen en misprijzen. Zelfbeklag zegeviert.

Maar het blijkt helend om je leven te herleiden tot slapen, eten en de ene voet voor de andere zetten. Het pad heeft op elk moment wel iets te bieden: van spectaculaire wolkenvelden en idyllische baaien tot zeehonden en bloeiende hondsviooltjes. Er blijken zelfs mensen te bestaan die hun goedheid níét insnoeren. Ze vinden hun innerlijke rust en elkaar terug. Vergeet die zelfgerenoveerde boerderij: ze zijn elkaars huis. Kan het romantischer?

Een wijze oude dame ziet aan hun blik dat ze nu ‘gezouten’ zijn, voorgoed veranderd voor de tocht. Aan wedergeboortes kunnen hele religies worden opgehangen, Raynor Winn hield het op een boek. De ode aan hun veerkracht, de beschrijving van dagelijkse wonderen en de overwinning op hun wanhoop en dubbele rampspoed raakten een gevoelige snaar. Het boek ging twee miljoen keer over de toonbank. In twee vervolgen bestrijden ze Moths ongeneeslijke ziekte nog steeds met louterende wandeltochten in majestueuze omgevingen. Vaarwel, bittere armoede!

Daar moest wel een film van komen. De Britse theaterregisseur Marianne Elliott legt het er niet te dik op. Er wordt weinig gesproken en veel gewandeld – de strijkers zijn al bij al emotioneler dan de doorgewinterde acteurs. Flashbacks onthullen stap voor stap de oorzaken van hun vlucht. De schoonheid en de zeggingskracht van het natuurgeweld dat hen omringt, krijgen ademruimte. Het is geen meesterwerk, maar je keert wel huiswaarts met wanderlust. Netjes.

‘Zo eerlijk mogelijk’

Totaal niet netjes. De Engelse zondagskrant The Observer onthulde begin deze zomer dat The Salt Path niet met een korrel zout is te nemen maar met een paar kilo’s. Zo blijken Raynor en Moth in werkelijkheid Sally en Tim Walker te heten. Ze verloren hun droomhuis helemaal niet door een slechte investering in de zaak van een vriend. Een ver familielid gaf hen een lening om gerechtelijke vervolging wegens diefstal te vermijden: een vastgoedbedrijf beschuldigde ex-werkneemster Sally Walker van het verduisteren van 64.000 pond. Toen het bedrijf van het familielid over de kop ging, moest de lening versneld worden terugbetaald. Hun huis was het onderpand.

The Observer achterhaalde ook dat ze in de buurt van Bordeaux nog een stuk land met boerderij bezitten. Het huis is niet bewoonbaar maar ze zouden er regelmatig in een caravan verbleven hebben tijdens hun zogenaamde periode van dakloosheid. Zelfs bij Moths / Tims ziekte wordt een vraagteken geplaatst. Negen specialisten herkennen op het eerste gezicht geen symptomen van CBD bij de man, en ze achten het onwaarschijnlijk dat je elf jaar na de diagnose nog zou leven. De levensverwachting is zes tot acht jaar.

Via haar advocaten en haar website weerlegt of verklaart Sally Walker de aantijgingen. Volgens haar gaat het om een atypische vorm van CBD en heeft ze de situatie ‘zo eerlijk en precies mogelijk’ beschreven. De ‘trage progressie’ van de ziekte geeft hen de tijd om te achterhalen ‘hoe wandelen hem helpt’. Publicatie van het vierde boek is uitgesteld.

Overleeft de film de controverse? De beelden van de zuidkust zijn niet op slag minder magisch, Anderson en Isaacs zijn allerminst bedriegers, en lange wandeltochten kunnen inderdaad transformerend zijn. Maar je kijkt toch met een andere blik. Dat autobiografische verhalen elementen aandikken of bewust verzwijgen is zo oud als het autobiografische verhaal zelf. Maar hier lijkt het vertrouwen geschaad. Noem het fictie en er kraait geen haan naar. Maar boek en film zijn nadrukkelijk in de markt gezet als waargebeurd. Een wankele waarachtigheid is dan geen detail.

Soms is iets te mooi om waar te zijn. Maar soms ook niet. Wandel maar eens langs het South West Coast Path.