Waarom kleine, fijne familiefilm ‘Petite maman’ in coronatijden nog net iets harder aankomt

Wat doe je na een bijna niet te evenaren meesterwerk als Portrait de la jeune fille en feu? Céline Sciamma koos voor de vlucht vooruit. Pandemie of geen pandemie, ze haastte zich om terug op de set te staan voor de kleine, fijne familiefilm Petite maman. ‘Heb jij je nooit afgevraagd wat voor kind je moeder was?’

Knack Focus was lang de enige niet die Portrait de la jeune fille en feu uitriep tot beste film van 2019. Met die hart en hoofd prikkelende liefdesballade overtrof de Franse regisseuse Céline Sciamma zichzelf. Een fenomenale prestatie, want de lat lag hoog na Naissance des pieuvres (jonge synchroonzwemster ontdekt lesbische gevoelens), Tomboy (meisje doet zich voor als jongen) en Bande de filles (over zwarte tienermeisjes uit de banlieues van Parijs). Om aan de enorme verwachtingen te ontsnappen – men ziet in haar een toekomstige Gouden Palm-winnares – en om eindeloos gepieker te voorkomen, dacht Sciamma er goed aan te doen om snel een productioneel bescheiden film te maken. Tijdens en na de eerste lockdown werkte ze het scenario uit. Tijdens de tweede draaide ze. En in februari stelde ze Petite maman trots voor op de digitale editie van het filmfestival van Berlijn.

De politiek heeft de jongeren in de steek gelaten. Ik vrees dat er diepe wonden zijn geslagen en hou mijn hart vast voor de terugslag.

Het verhaal: de achtjarige Nelly ontdekt een geheime boshut terwijl haar ouders het huis van haar pas overleden oma leeghalen, en maakt kennis met de achtjarige versie van haar moeder. Verwacht geen zweverige sciencefiction maar een aards, goudeerlijk en generaties verbindend sprookje over omgaan met verlies en het verdriet van een ouder.

Velen waren teleurgesteld dat Portrait de la jeune fille en feu in 2019 naast de Gouden Palm greep. Welk gevoel overheerste bij jou?

Céline Sciamma: Ik laat me niet makkelijk overweldigen door emoties, maar de teleurstelling van de anderen maakte van de slotceremonie een bizarre ervaring. Aan de selectie voor de competitie van het belangrijkste festival ter wereld gaat al een felle strijd vooraf. Je mag al zeer blij zijn als je bij de gelukkigen bent. Het is dus geweldig om bij je eerste deelname meteen onderscheiden te worden (Sciamma won de prijs voor beste scenario, nvdr.). Bovendien was de winnaar terecht. Parasite werd een fenomeen. Ik was opgetogen, maar journalisten en mensen in de coulissen bleven maar vragen of ik niet teleurgesteld was. Weken later kon ik daarom lachen, maar op het moment zelf vond ik dat ongepast.

De zusjes Joséphine en Gabrielle Sanz in Petite maman: 'Het domste wat je kunt doen, is denken dat je je verdriet voor je kinderen kunt verbergen.'
De zusjes Joséphine en Gabrielle Sanz in Petite maman: ‘Het domste wat je kunt doen, is denken dat je je verdriet voor je kinderen kunt verbergen.’

Cinefielen in de hele wereld kijken voortaan uit naar ‘de nieuwe Sciamma’. Je bent verzekerd van aandacht. Is dat een goede zaak of brengt het vooral extra druk met zich mee?

Sciamma: Je maakt geen film in de hoop dat hij geen aandacht krijgt of dat er niemand naar gaat kijken. Ik ben erg blij met hoe Portrait de la jeune fille en feu ontvangen is. Uit alle uithoeken van de wereld, uit alle rangen en standen kreeg ik reacties. Het leek alsof er een gemeenschap was van mensen die door de film geraakt waren. Een opmerkelijk diverse gemeenschap. Ik hield daar een warm gevoel aan over. De grotere druk om te presteren is slechts bijzaak. Of dat maak ik mezelf tenminste wijs.

Want?

Sciamma: Want ik stel het wellicht iets te rationeel voor. De enorme bijval voor Portrait de la jeune fille en feu deed me wel degelijk huiveren. Wellicht kom ik nog een beetje levenservaring tekort om de druk zomaar naast me neer te leggen.

Het leek me verstandig om me na het succes van Portrait de la jeune fille en feu niet te lang op te winden over het uitblijven van ideeën voor een film die de enorme verwachtingen zou inlossen. Het leek me beter om zo snel mogelijk weer aan de slag te gaan en het eenvoudig te houden.

Je schreef en draaide Petite maman tijdens een pandemie. Trots op?

Sciamma: Het was in elk geval een bijzondere ervaring. We draaiden met een kleine ploeg tijdens de tweede lockdown in Frankrijk. We vormden een bubbel, afgesneden van de wereld maar vastbesloten om aan te tonen dat films maken belangrijk is. De coronaprotocollen waren vervelend, maar de sector is het gewoon om protocollen te volgen. Dus dat ging wel. We waren vooral blij dat we konden werken in ons laboratorium van de verbeelding. Dat was niet iedereen gegund.

Nadien wilden we Petite maman zo snel mogelijk met het publiek delen: voorstellen op het eerste grote festival dat zich aandiende en meteen uitbrengen. Alleen bleef de heropening van de bioscopen in de meeste landen veel langer uit dan we hadden gedacht.

'Als ik kon tijdreizen, dan zou ik willen nagaan hoe het oma in haar kindertijd is vergaan. Of mijn moeder. Ik zou ook mijn achtjarige zelf eens willen observeren.'
‘Als ik kon tijdreizen, dan zou ik willen nagaan hoe het oma in haar kindertijd is vergaan. Of mijn moeder. Ik zou ook mijn achtjarige zelf eens willen observeren.’

Sommige alarmisten meenden dat de sluiting en de snel toenemende populariteit van streaming de bioscopen de doodsteek zouden geven. Maak jij je zorgen?

Sciamma: Nee. Ook voor de pandemie werd de toekomst van de bioscoop al in vraag gesteld. Ik geloof dat cinema en streaming naast elkaar kunnen bestaan. Het heeft geen enkele zin om een van beide te demoniseren. Mag ik erop wijzen dat we de pandemie op het gebied van cultuur en ontspanning hebben overleefd dankzij de tv-zenders en de streamingplatforms? Zij brachten films uit alle uithoeken van de wereld tot in onze huiskamers. Er is niets mis met thuis naar een film of serie kijken, eventueel zelfs in je bed op je laptop. Zelf was ik ondersteboven van I May Destroy You, de serie van Michaela Coel.

Je kunt thuis kijken natuurlijk niet vergelijken met de ervaring in de bioscoop. Dan gaat het niet alleen over de grootte van het scherm en de kwaliteit van het geluid, maar ook over het plezier van uitgaan en samen van een spektakel genieten. Als de sluiting één zaak duidelijk heeft gemaakt, dan wel hoe hard we de bioscopen hebben gemist. In Frankrijk was de heropening een gigantisch succes. Mensen van alle leeftijden stonden te popelen om naar de cinema te gaan. Dat was bemoedigend.

Petite maman opent met een meisje dat in het rusthuis afscheid neemt van de medebewoners van haar overleden oma. Dat komt aan, vooral tijdens de coronacrisis.

Sciamma: Ik ben een week voor de eerste lockdown aan het scenario begonnen. De openingsscène is niet door de pandemie geïnspireerd en als thema lag rouw al vast. Maar uiteraard heeft die ouverture een andere impact nu we weten dat de sterftecijfers in de rusthuizen gigantisch hoog lagen. Frankrijk heeft de crisis zeer slecht aangepakt. Eerst hebben we de bewoners van de rusthuizen onvoldoende beschermd. Daarna sneden we hen met extreme maatregelen af van hun familie. Velen zijn gestorven in eenzaamheid, zonder afscheid te kunnen nemen. De confrontatie met die verschrikkelijke realiteit maakt mijn film sterker.

Hoe goed ken je je moeder? Hoe was zij als kind?

Sciamma: Als kind vroeg ik me dat al af. Ik dacht dat iedereen dat deed, maar uit de reacties op Petite maman kan ik afleiden dat heel wat mensen zich nog nooit afgevraagd hebben wat voor kinderen hun ouders waren. Gek, niet? Als ik kon tijdreizen, dan zou ik niet zoals de meeste mensen opteren voor historisch toerisme of de sfeer tijdens de Franse Revolutie opsnuiven. Ik zou willen nagaan hoe het oma in haar kindertijd is vergaan. Of mijn moeder. Ik zou ook mijn achtjarige zelf eens willen observeren.

Maar zoek het niet te ver. Wat als een kind haar moeder als kind ontmoet? Dat leek me gewoon een goed vertrekpunt voor een film. Het toemaatje bleek een genealogische Rubikkubus: de twee meisjes in de film lijken zusjes maar zijn het niet.

Het is geen autobiografische film, maar je draaide wel in het dorp waar je opgroeide. Waar was dat goed voor?

Sciamma: Om te beginnen is het een fijne filmlocatie: een dorpje omzoomd door de natuur, met een piramide in het midden van een meer. Ik wilde de kijker een avontuur op armlengte aanbieden: in een omgeving die we kennen en toch bijzonder is.

De band met mijn kindertijd kon de film alleen maar positief beïnvloeden. Het voelde goed om een straffe decorateur een boshut van tweeduizend euro te laten neerzetten op de plek waar ik zelf zoveel kampen heb gebouwd. Elke film heeft baat bij wat humor en speelsheid.

Waarom kleine, fijne familiefilm 'Petite maman' in coronatijden nog net iets harder aankomt

Mij valt vooral op dat je kinderen en jongeren ernstig neemt en voor vol aanziet. Dat komt in bijna al je films terug.

Sciamma: Het is bijna een stellingname. Ik werk veel en graag met kinderen en jonge mensen. Ik beschouw hen als volwaardige acteurs met artistieke competenties en talent, in staat om samen te werken en zich in te spannen voor het hogere doel. Ook in het gewone leven vind ik dat je jongeren als gesprekspartner, kijker, burger en buurtgenoot moet ernstig nemen. Ik bewaar geweldige herinneringen aan Ma vie de Courgette (heerlijke animatiefilm op basis van een scenario van Sciamma, nvdr.). Kinderen en jongeren omarmden die film. Ze waardeerden het enorm dat we niets verstopten, recht op doel afgingen en niet terugschrokken voor gevoelens die minder plezierig zijn. Ik heb daar enorm veel van geleerd.

In Petite maman begrijpt de achtjarige het verdriet van haar moeder om het overlijden van de oma.

Sciamma: Ik wil het mysterie van de film niet vergallen, maar je raakt de kern aan. Het domste wat je kunt doen, is denken dat je je verdriet voor je kinderen kunt verbergen. Kinderen zijn zeer empathisch. Als een barometer reageren ze op de emotionele schommelingen van hun ouders. Ouders die hun verdriet te allen prijze willen verbergen, maken er een mysterie van. Kinderen kunnen zich dan van alles in het hoofd halen, ook dat ze schuld hebben aan het verdriet van hun ouders. Petite maman toont dat dat nergens voor nodig is. Gun je ouder de tijd om even boos of verdrietig of ongelukkig te zijn. Dat gebeurt. Denk niet dat het jouw schuld of verantwoordelijkheid is.

Vind je dat jongeren correct zijn behandeld tijdens de pandemie? Ze kregen nogal snel de wind van voren als ze van een maatregel durfden af te wijken.

Sciamma: Ik maak me grote zorgen. Het is zo teleurstellend dat men zich niet afzonderlijk tot jongeren heeft willen richten, tenzij om hen te schofferen of berispen. Nochtans moest de jeugd zich het meest solidair tonen en zich de grootste opofferingen getroosten. De politiek heeft de jongeren in de steek gelaten. Een deel van de maatschappij heeft hen in de steek gelaten door hen verwijten te maken en te veroordelen. Hun mentale welzijn werd zwaar op de proef gesteld, hun ongerief en isolement onder de mat geveegd. Ik vrees dat er diepe wonden zijn geslagen en hou mijn hart vast voor de weerslag.

Dat is een te sombere noot om op te eindigen. Wie wordt Europees kampioen in het voetbal?

Sciamma: Oei. Geen flauw idee. Ik ben daar totaal niet mee bezig.

Excuses. Ik dacht dat je een liefhebster was.

Sciamma: Ik volg enkel het vrouwenvoetbal en zelfs daar had ik de voorbije jaren weinig tijd voor. Misschien moet ik toch een beetje temporiseren.

Petite Maman

Vanaf 30/6 in de bioscoop.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Céline Sciamma

Waarom kleine, fijne familiefilm 'Petite maman' in coronatijden nog net iets harder aankomt
© ISOPIX

42-jarige Franse regisseuse en scenariste.

Brak internationaal door met de liefdesballade Portrait de la jeune fille en feu, een van de beste films van 2019.

OokNaissance des pieuvres (2007), Tomboy (2011) en Bande de filles (2014) waren steengoede films, barstensvol empathie voor jonge mensen in al hun diversiteit.

Vormde een tijdlang een koppel met actrice Adèle Haenel.

Petite maman is haar vijfde langspeelfilm.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content