Timeau De Keyser en Pieter Dumoulin over hun debuut Etangs Noirs: ‘Wij praten bijna alleen maar over ritme’

Met het hypnotiserende Etangs Noirs bewijzen Timeau De Keyser en Pieter Dumoulin dat er buiten Girl-regisseur Lukas Dhont nog straffe jonge Belgen rondlopen op Film Fest Gent. ‘Ik hoop dat onze uiteindelijke film veel meer is dan een narratief experiment.’

In Etangs Noirs, genoemd naar het befaamde Brusselse metrostation, bundelen Timeau De Keyser en Pieter Dumoulin, twee alumni van het Gentse KASK, hun passie voor film, hun intellect en hun voorliefde voor intrigerende fricties in de wereld in een raadselachtige queest. In een directe narratieve stijl volgt de film Jimi, die koste wat het kost een foutief geleverd postpakketje bij de geadresseerde in de Modelwijk wil krijgen. Het pakket dient als katalysator van het plot en fungeert als motor van de intense tocht door plaatsen die gaandeweg zelf personages worden.

Etangs Noirs is een bezwerende, zelfs hypnotische film die het naturalisme van een sociaal-realistische film schuwt om iets te worden dat de Belgische cinema niet op overschot heeft: een dwingende choreografie van een personage dat niet zozeer psychologisch dan wel fysiek wordt uitgediept. De Keyser en Dumoulin tonen zich zelfbewuste kunstenaars, ook in ons interview.

Fans van Alfred Hitchcock herkennen in het postpakketje een ideale MacGuffin, een term van de meester voor een detail of klein element dat het verhaal op gang trekt. Stond de premisse van bij het begin vast?

TIMEAU DE KEYSER: Neen, eigenlijk was ons verhaal aanvankelijk veel complexer, met narratieve zijpaden. Maar ik hoop dat onze uiteindelijke film veel meer is dan een narratief experiment. Nu nemen we de tijd om het personage te volgen zonder ons te laten afleiden. Daardoor hopen we dat de film inhoudelijk net méér wordt.

Waarom wilden jullie voor jullie eerste langspeelfilm die Brusselse Modelwijk in beeld brengen?

DE KEYSER: Omdat we ze architecturaal interessant vonden. Het idee voor het scenario kwam van de spiegeling van de twee appartementsgebouwen. We begonnen er tijd door te brengen en mensen te ontmoeten.

PIETER DUMOULIN: Om acteurs te zoeken, hebben we flyers rondgedeeld en een oproep gelanceerd in de wijk. Er zijn daar heel wat mensen op afgekomen. Voor het hoofdpersonage hadden we een concretere vitaliteit in gedachten. Hij moest iets raadselachtigs hebben. We zijn op scholen geweest en hebben audities georganiseerd. Uiteindelijk zijn we Cédric Luvuezo (Jimi) gewoon in het midden van de wijk tegengekomen.

Jullie film is geen sociaal-realistische probleemfilm geworden.

DE KEYSER: We wilden ontsnappen aan enkele kaders die je verwacht in een film over een Brusselse sociale woonwijk. Wij spreken zelf altijd over Etangs Noirs als een tocht of een parcours, waarin we de personages niet willen psychologiseren. Wij hadden geen personagebeschrijvingen, wel krijttekeningen en een plot. Dan zijn we met de cast op fysieke plaatsen gaan werken. Uit de frictie tussen de mensen en de concrete realiteit waarin ze zich begeven, komen de personages voor

De kijker krijgt zeer weinig info over de personages. Ze leven in het hier en nu.

DE KEYSER: We wilden niet dat de personages gedetermineerd waren door een milieu, familie of psychologie. De personages zijn puur fysieke aanwezigheden. Het publiek moest naar hen kunnen kijken zonder ze meteen in een bepaald kader te plaatsen. Alles is heel direct.

Het is een cinema van weinig woorden. Pure cinema met een camera die aan het personage kleeft. Is dit jullie stijl?

DE KEYSER: Stijl is niet iets dat we op voorhand voor ogen hebben. Ze wordt bepaald door de omstandigheden. We gaan uit van materialiteit, acteurs en plaatsen, bouwen daar dan een logica uit op. Dat resulteert dan in een uiteindelijke vorm. We focusten op het lichaam van Cédric, maar dat staat niet los van wat we willen vertellen.

DUMOULIN: We zetten hard in op het spel van de acteurs. Er is getracht zoveel mogelijk in één take te werken. Zo laat je de acteurs de mogelijkheid om een boog te maken. De takes behouden is nooit een fetisjisme geweest. Tijdens de montage zagen we wel als er iets het moment verstoorde. De vorm was dus ook iets pragmatisch.

Wat zijn jullie invloeden? Ik herken er alvast wat Kafka in.

DUMOULIN: Dat is zeker een correcte associatie. Verder waren ook Where is the Friend’s Home van Abbas Kiarostami en het werk van Alfred Hitchcock inspiratiebronnen. We zochten een verhoogde concentratie om te kunnen kijken naar mensen. Tegelijk wilden we dat de kijker zich vragen stelde en zich niet gewoon comfortabel voelt in een zeker realisme.

DE KEYSER: Er is natuurlijk de idee van de detective. Bij een detectiveverhaal is er een verlangen om de werkelijkheid te ontrafelen of in orde te brengen. In die zin heeft een detective altijd een verhoogde concentratie tot de werkelijkheid. Hij kijkt intens en vol verlangen. Je kunt het zien als een metafysische detective waarin de wereld niet alleen iets is wat je ontcijfert, maar iets dat zelf gaat spreken en zichzelf als mysterieus presenteert. Naarmate het verlangen van ons personage intenser wordt, verschuift onze film naar een mysterie waarin de realiteit op het spel komt te staan.

Hoe belangrijk is filmritme voor jullie?

DE KEYSER: Als wij aan het draaien zijn, praten wij bijna alleen over ritme. Het vormgeven van een scène gaat vooral over een fysiek ritme, hoe de acteurs bewegen en hoe Pieter met zijn camera in die dans stapt. Mise-en-scène is een van de mooiste woorden om te spreken over kunst voor mij. Ik hou van die vormelijke en inhoudelijke positionering van de personages binnen de filmische realiteit.

Als kijker voel je ook wel die intensiteit tussen de personages. Hoe gingen jullie te werk op set met de acteurs?

DE KEYSER: Wij laten heel veel aan hen over. We willen het spel tot leven zien komen in de botsing tussen verschillende persoonlijkheden. Er is nooit de neiging om dat in een dwingend keurslijf te stoppen. De realiteit van het moment en van de personen zelf is iets wat wij toelaten.