Grote namen als Julianne Moore en Famke Janssen bewijzen het: oud is niet langer out in de entertainmentindustrie. Maar zijn ze ook mét grijze haren en natuurlijke rimpels welkom? Misschien nog even wachten met juichen.
Wie niet wil verouderen, heeft slechts één optie: vroeg sterven. Simpeler kan de waarheid niet zijn. Maar toch wil de traditie dat het verglijden van de jaren taboe is in de entertainmentindustrie, en dan met name voor vrouwen. Waar vrouwelijke filmsterren hun mannelijke collega’s zien uitgroeien tot silver foxes, mogen zij aan hun pensioen beginnen te denken van zodra ze er niet meer piep uitzien. Het procedé is telkens hetzelfde: vanaf je dertigste word je gecast als moeder en vervolgens verdwijn je steeds verder naar het achterplan via steeds kleinere bijrolletjes. Na je veertigste blijft er van je carrière niks meer over.
De obsessie van Hollywood met jonge vrouwen is even oud als het medium cinema zelf. In de jaren dertig van de vorige eeuw al moest veertiger Beulah Bondi in de film Make Way for Tomorrow het stellen met de rol van de bejaarde Ma Cooper. En terwijl James Bond stijlvol mag verouderen, zijn de deernes aan zijn zijde telkens opnieuw nog maar net de puberteit ontgroeid. Geen wonder dat er al decennia gemord wordt over deze genderongelijke vorm van ageism. In de jaren negentig stelde actrice Geena Davis (Thelma in Thelma & Louise) aan de kaak dat ze na haar veertigste geen rollen meer kreeg. Sterren als Andie MacDowell of Emma Thompson toonden zich misnoegd over het feit dat verouderende actrices hoogstens een clichématige grootmoeder mochten spelen: van oudere, vrouwelijke personages met boeiende levens was geen sprake.
Golden years
Maar waar hun protest in die tijd in dovemansoren viel, lijkt er de voorbije jaren sprake van een kentering. Topactrices als Julianne Moore (65), Cate Blanchett (56) of Glenn Close (78) scoren de ene na de andere mooie rol. Dat dit niet louter anekdotisch is, blijkt uit de cijfers. Terwijl in 2010 slecht 3 procent van de films een vrouwelijke vijftigplusser bevatte in een grotere rol, gaat het intussen om meer dan 15 procent. Voor series zijn de getallen vergelijkbaar.
Het is een evolutie die de voorbije jaren versnelde, doordat streamingdiensten lijken te snappen dat het loont om niches te bedienen. Een seniorenreeks als Grace and Frankie met Jane Fonda en Lily Tomlin was een kijkcijferhit, maar ook de recentere, succesvolle Netflix-komedie A Man on the Inside is hier een voorbeeld van – al is hoofdrolspeler Ted Danson (77) uiteraard geen vrouw.
The White Lotus-ster Carrie Coon, 44, zegt dat ze steevast getypecast wordt als ‘oud’ omdat ze geen botox gebruikt.
De voornaamste verklaring voor deze evolutie ligt echter bij MeToo en het feit dat veel vrouwen in de slipstream van deze emancipatiegolf besloten om zich niet langer bij de feiten neer te leggen. Vooraanstaande Amerikaanse stemmen als Oprah Winfrey (71) en Michelle Obama (61) wisten slim gebruik te maken van het momentum om de postmenopauzale vrouwelijke stem te promoten. Maar ook bijvoorbeeld Jennifer Aniston (56) hamert erop dat de wijsheid en levenservaring van vrouwen op leeftijd alle spotlights verdienen. Aniston weet waarover ze spreekt: alleen al door als gen X’er in recordtijd miljoenen volgers te verzamelen op Instagram – met een welgemikte reünieselfie met de cast van Friends – snoert ze elke marketeer de mond die denkt dat oudere vrouwen passé zijn. Intussen richtte Reese Witherspoon (49) haar eigen productiehuis op, dat zich specifiek richt op het versterken van vrouwelijke stemmen, en dit jaar won Demi Moore op haar 62e haar eerste grote award, een Golden Globe voor haar rol in The Substance.
Forever young
Al moeten we nu ook weer niet te vroeg victorie kraaien. Ageism blijft aanwezig. Zelfs in de feministische prent Barbie speelt actrice America Ferrera de moeder van een grote tienerdochter terwijl ze tijdens het draaien nog lang geen veertig was. En The White Lotus-ster Carrie Coon (44) getuigde recent over het feit dat ze steevast getypecast wordt als ‘oud’ omdat ze geen botox gebruikt.
Hoe getalenteerd oudere topactrices ook mogen zijn, het valt op dat ze er vrijwel nooit uitzien als vijftigers of zestigers.
Precies daar knelt natuurlijk de schoen. Hoe rotgetalenteerd al die oudere topactrices ook mogen zijn, het valt op dat ze er vrijwel nooit uitzien als vijftigers of zestigers. Zelfs wie zoals pakweg Gillian Anderson (57) of Kate Winslet (50) kiest voor een eerder natuurlijke look, heeft verdacht weinig last van rimpels of overhangende oogleden. Het zou oneerlijk zijn om hen individueel te taxeren op de ingrepen die ze ondergingen. Als je weet hoeveel publieke commentaren deze vrouwen doorheen hun carrière te verwerken kregen op elk extra grammetje vet, kun je het hen wellicht niet kwalijk nemen. Bovendien zullen er altijd stemmen opgaan die stipuleren dat de entertainmentindustrie nu eenmaal dromen verkoopt. Er buitengewoon mooi uitzien, is deel van de job. Het is ook een van de redenen waarom we graag naar deze actrices kijken. Maar hun ogenschijnlijk leeftijdsloze look heeft wel degelijk een niet te onderschatten culturele impact.
Welkom, rimpels
Komt het doordat ik zelf dichter bij de perimenopauze sta dan bij mijn tienerjaren? Ik kan niet ontkennen dat ik schrik van het bewegingloze gezicht van Nicole Kidman (58) in Babygirl – overigens alweer een film die zichzelf als feministisch bestempelt. Evengoed moest ik even slikken toen Famke Janssen (61) op mijn scherm verscheen in de Netflix-reeks Amsterdam Empire. Ze acteert meer dan verdienstelijk, maar is met haar Mar-a-Lago face nog nauwelijks herkenbaar als zichzelf. Nochtans bewijst een Olivia Colman (51) dat het kan: er ‘gewoon’ uitzien, én de pannen van het dak spelen, én in al haar slimme geestigheid nog eens aantrekkelijk zijn ook. Net zoals ook Pamela Anderson (58) straalt zonder make-up. Maar het blijven eenzame uitzonderingen. En dat is bijzonder jammer.
Want wat de populaire cultuur ons leert over ouder wordende vrouwen, is dat ze weliswaar interessante levens kunnen leiden, maar dat ze onze blik enkel verdienen als ze hun lichaam disciplineren. Een oudere vrouw ziet er alleen goed uit via pijnlijke ingrepen, excessief trainen in de gym en uithongering. Uiteraard is er geen probleem met het verzorgen van je voorkomen. Maar de inspanningen die nodig zijn voor de looks van bovengenoemde filmiconen kosten bakken tijd, geld en mentale bandbreedte: energie die ongetwijfeld ten koste gaat van levensvreugde, persoonlijke ontplooiing of andere waardevolle zaken.
Ikzelf heb alvast besloten om mijn rimpels te verwelkomen. Deels uit praktische overwegingen: ik heb noch de tijd, noch het geld om me iets anders te veroorloven. Maar vooral omdat ik hangry word als ik weinig eet, chocolade te lekker is om te laten liggen én omdat ik de kas niet wil spijzen van de plaatselijke plastisch chirurg. Vroeg sterven lijkt me trouwens ook maar niks. Ik ben dus helemaal klaar voor die nieuwe levensfases. Nu Hollywood nog.
