Rúnar Rúnarsson over de rouwfilm ‘When the Light Breaks’: ‘Ook op de verschrikkelijkste dag van je leven krijg je honger’

De IJslandse regisseur Rúnar Rúnarsson volgt in When the Light Breaks jongeren die rouwen om een abrupt gestorven vriend. Ze vinden troost en schoonheid in de kleinste momenten, en bij elkaar. ‘Rouw is voor iedereen anders. Cinema kan laten zien wat je op zo’n moment aan je medemensen hebt.’

Het ene moment beleef je het wonder van het ochtendgloren met je geliefde. Het volgende krijg je te horen dat hij is omgekomen in een tunnelbrand. Al je vrienden beleven, net als jij, verdriet, ongeloof en woede en hebben nood aan knuffels, herinneringen, wild dansen, hotdogs en shotjes. Alleen weet niemand van jullie liefde, en zijn alle condoleances voor je rivale.

Zo’n noodlottige dag, van zonsopkomst tot een nieuwe zonsopkomst, verbeeldt Rúnar Rúnarsson in When the light breaks. Niet de plot maakt van deze film een kleinood, wel de manier waarop hij de wervelwind aan emoties van de rouwende jongeren weergeeft en momenten van schoonheid en troost laat oplichten. Rúnarsson speelt dat klaar dankzij een begenadigde cinematografie, prachtmuziek, IJslandse landschappen en het allermooiste licht.

‘Mijn eerste films waren erg politiek’, grinnikt Rúnarsson. ‘Maar ze veranderden de wereld niet. Ik kreeg wat high fives van mensen met dezelfde politieke overtuigingen en dat was het dan. Mijn ogen zijn opengegaan toen ik een eenvoudige film draaide over ouderen. Plots kwamen mensen met een heel andere wereldvisie dan de mijne mij bedanken. Mijn film had hen geraakt en overtuigd om zo snel mogelijk hun vader, moeder, grootouder of kinderloze oom te bezoeken. Toen besefte ik: ik kan met mijn films het politieke landschap misschien niet veranderen, maar wel de wereld een beetje beter maken.’

Rúnarsson draagt When the Light Breaks op aan twee goede vrienden die hij op jonge leeftijd heeft verloren. ‘Zonder hen had ik deze film niet gemaakt. Zij stelden me in staat om een beter mens te worden. De leeftijd waarop iemand sterft maakt een verschil. Het is normaal om op een dag je grootouders te verliezen en op een gegeven moment ook je ouders. Iets helemaal anders is het om als jongere iemand van jouw leeftijd te moeten afstaan. Dat is je eerste oorlog, je eerste blokkade. Want je meent het eeuwige leven te hebben. Je rent en rent om dan totaal onvoorzien tegen een muur aan te lopen.’

De film toont hoe de rouwende jongeren elkaar opzoeken en dwars door elkaar heen lijken te kunnen kijken. ‘Het is meer dan mededogen. Het is een soort van hyperontvankelijkheid. Je voelt exact wat de andere, die je misschien niet eens zo goed kent, voelt. Een heel vreemde ervaring.’ Het ene moment wordt er collectief hardop gehuild, het volgende gaan de jongeren op in een wilde dans. ‘Die vreemde ervaring heb ik willen oproepen zonder te ver af te dwalen van de alledaagse realiteit. Ook op een van de verschrikkelijkste dagen van je leven krijg je honger, word je slaperig en zul je na een toiletbezoek je handen wassen. Ik zeg niet dat ik iets nieuws heb bedacht. Alle verhalen zijn al eens verteld. Maar veel voorbeelden van films zoals de mijne ken ik niet. Rouw is voor iedereen anders, er is geen gids voor. Cinema kan laten zien wat je op zo’n moment aan je medemensen hebt.’

Rúnarsson gaat in zijn film op zoek naar schoonheid op de droevigste dagen. ‘Er is zo ontzettend veel pracht die we niet zien omdat we te veel bezig zijn met alle shit in ons leven.’ Met een strenge voorbereiding en een flexibele ploeg profiteerde de regisseur maximaal van het IJslandse zomerlicht en in het bijzonder van de periode kort na zonsopkomst en kort voor zonsondergang. ‘Mensen begrijpen niet waarom het maanden heeft geduurd om een film van amper tachtig minuten te maken. Maar het duurt gewoon zo lang als je de dingen juist en goed wil doen en bijvoorbeeld dat magische, poëtische licht wil gebruiken.’

Aan de magie draagt ook Odi et amo bij, een nummer van de jonggestorven IJslandse filmcomponist Johann Jóhannsson. ‘Dat is een miraculeus nummer. Mag ik heel even de spirituele toer op? Muziek is het mooiste en goddelijkste dat wij, mensen, kunnen creëren. De tekst verwijst naar een Latijns gedicht van Catullus. Odi et amo, ik haat en ik heb lief. Dat vind ik zo’n goede weergave van de mensheid. We willen goede mensen zijn, maar we zijn het niet altijd. Ik vertaal de tekst in de film niet, want ik vind niet dat je alles op een presenteerblaadje moet aanbieden. Het mag ook langzaam binnensijpelen. Jóhannsson laat die tekst over de tegenstrijdigheden van de mens zingen door een computer. Dat werkt verbluffend goed.’