Paranoia en repressie sluipen een Iraans gezin – en de bioscoop – binnen in Mohammad Rasoulofs familiethriller The Seed of the Sacred Fig.
Dat je lef moet hebben om als Iraniër een film te draaien die geen promospot is voor het islamistische regime dat de bevolking al jaren knevelt, en dan zeker de jonge en vrouwelijke? Vraag dat maar aan Jafar Panahi, die al vaker huisarrest kreeg dan een onverbeterlijke drugsdealer met een enkelband. Of aan Mohammad Rasoulof, die zijn moed bekocht met een werkverbod, gevangenisstraf én een ballingschap.
Die laatste maakt al twintig jaar films – vaak clandestien – die de ijzeren greep van de ayatollahs proberen te lossen. In A Man of Integrity (2017) klaagt Rasoulof de corruptie aan die het overheidssysteem verkankert, terwijl Gouden Beer-winnaar There Is No Evil (2021) een verstikkend portret schetst van hoe de Iraanse regering executies organiseert.
The Seed of the Sacred Fig is misschien wel Rasoulofs meest subversieve aanval tot nu toe. Het regime heeft geprobeerd om de film te laten verdwijnen, en bij uitbreiding ook de regisseur zelf. Op het moment dat hij vorig jaar werd geselecteerd voor Cannes, waar hij uiteindelijk werd bekroond met de Speciale Juryprijs, werd Rasoulof veroordeeld tot acht jaar cel, plus lijfstraffen. Gelukkig kon de dissidente regisseur ontsnappen – hij woont inmiddels in Duitsland – en blijft zijn film een wrange getuigenis van verraad en paranoia in een gesluierde staat waar muren oren hebben en buren verklikkers kunnen zijn.
Dat blijkt ook uit dit benauwende portret van een welgesteld gezin uit Teheran. Vader Iman is recent tot onderzoeksrechter benoemd, een functie die prestige en welstand biedt. Alleen is niet iedereen zo trots op zijn promotie als zijn vrouw. Dochters Rezvan en Sana – beiden rond de twintig – hebben diepe bedenkingen bij hun vaders rol in een systeem dat hun generatie al decennia onderdrukt. Dat wordt er niet beter op wanneer Rezvans vriendin tijdens een protest wordt geraakt, de filmpjes op hun gsm en de propagandaverhalen op de staats-tv alsmaar frontaler beginnen te clashen, en er ook nog eens een pistool in huis verdwijnt.
Rasoulof maakt van hun appartement een microkosmos van Iran: een plaats waar angst regeert, waar vaders hun dochters wantrouwen, waar het idee van een warme, veilige thuis verdampt tot een fata morgana. Het is deels familiedrama, deels politieke thriller, waarin ook echte, met smartphones gefilmde protestbeelden worden geïntegreerd. Kwestie van de kijker tegen wil en dank te promoveren van toeschouwer tot getuige, én medeplichtige.
Dat gebeurt met een klassieke opbouw en een geduldig ritme, al had een strakkere montage sommige sequenties nog spannender gemaakt. Toch is de methode even efficiënt als helder: Rasoulof laat zijn dik twee en een half uur durende film gestaag groeien, zeker in het eerste deel, zodat elk sluimerend conflict onder de huid sluipt. Resultaat? Een film die misschien minder gepolijst is dan die van Asghar Farhadi, of symbolisch als die van Jafar Panahi, Maar wel een die knaagt, schuurt en beklemt, tot je de dreiging begint te voelen. Hopelijk voelen de ayatollahs en hun handlangers die straks ook.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
