Onze man mocht één keer naar de nieuwe Tool-plaat luisteren, dit vindt hij ervan

Met Fear Inoculum heeft Tool een plaat gemaakt die ons nog jaren zoet zal houden. Tenminste: dat dénken we.

Dit is geen recensie. Bij Knack Focus mogen wij een plaat namelijk pas bespreken nadat we de partituren netjes uitgeschreven en de lyrics uitgespeld hebben. Deze tekst, daarentegen, is aan het papier toevertrouwd na één luisterbeurt in het Brusselse pand van een platenmaatschappij. Het was te nemen of te laten – en dan nemen wij, want zo zijn we natuurlijk ook, zeker als het om de nieuwe van Tool gaat.

Nee, wacht. Net omdát het om de nieuwe van Tool gaat, is zo’n efemere ervaring – je wordt overmeesterd, 79 minuten en 10 seconden kopje-onder geduwd en dan in een bos achtergelaten – eigenlijk een geval van extreem getrol of op z’n minst suprême ironie. Er zijn artiesten die je na één minuut snapt, Tool hoort daar niet bij. Terwijl ze in je platenkast staan, blijven ze nóg van gedaante wisselen. Naar Fear Inoculum is bovendien dertien jaar uitgekeken. In de almaar krappere wachtkamer ontstond zelfs een hele subcultuur. Googel ‘Tool + meme’ en grinnik mee, of waag u eens op reddit.com/r/ToolBand. ‘Als kind dacht ik al: het is niet goed als het klaar is, het is klaar als het goed is’, zegt gitarist Adam Jones, die zijn huiswerk nooit op tijd inleverde. Wat moeten wíj dan zeggen, Mr. Jones?

In Brussel kregen wij de zeven tracks te horen die op de fysieke release van Fear Inoculum zullen staan. Aldoor bleven ons bij die pandoering uitspraken aanwaaien die het tweejarige meisje aan wie wij onderdak verlenen in de mond bestorven zijn: ‘Wat dóén die allemaal?!’ en ‘Wat is dát hier allemaal?!’ Tja, op die prangende vragen moet papa toch een begin van een antwoord kunnen formuleren? Vooruit dan maar.

Laten we eerst, voor een goed begrip, teruggrijpen naar een historisch moment. Begin deze maand maakte het kwartet uit LA – met behalve Jones drummer Danny ‘octopus’ Carey, bassist Justin Chancellor en zanger Maynard James Keenan – zijn officiële comeback met de langverbeide digitale release van zijn volledige catalogus: de debuut-ep Opiate (1992) en de langspelers Undertow (1993), Ænima (1996), Lateralus (2001) en 10,000 Days (2006), werken die een progressie laten horen van wat destijds alt-metal gedoopt werd tot wat wij alleen nog ‘Tool-muziek’ kunnen noemen. In de Vlaamse Ultratop 200 Albums-lijst doken de vier elpees een week later op tussen plaats 19, vlak voor Niels Destadsbader, en plaats 36, vlak na Billie Eilish. Bien étonnés de se trouver ensemble. Een generatie sluit Tool in de armen. Of hoe groot de zeggingskracht is van een groep die uitblinkt in zwijgen.

Na die opwarmronde verscheen de titeltrack van de nieuwe plaat, en nu weten we: hij is er ook de sleutel toe. Met zijn 10 minuten en 21 seconden werd Fear Inoculum de langste song ooit in de Amerikaanse Billboard Hot 100, maar een Sober, Stinkfist, Schism of The Pot is hij verre van – de tijd van singles lijkt voorbij. Tool heeft zich definitief bevrijd van traditionele songstructuren en laat de muziek haar eigen gang gaan, van opbouw naar ontlading via de ene transformatie na het andere labyrint. Sluit je ogen en je zit je te vergapen aan de jamsessies die Carey, Chancellor en Jones de voorbije jaren hielden in The Loft, hun raamloze repetitieruimte annex studio in Hollywood. Elk idee wrongen ze tot de laatste druppel uit. Van tig delen boetseerden ze songs uit één stuk. Dat Fear Inoculum – en vanaf nu hebben we het over de hele plaat – behalve veellagig en doordacht ook organisch en springlevend klinkt, mag verbazen na al dat gepriegel. Het is als kiemplantjes tot volle bloei zien komen.

En daar laat Keenan dan weer zijn licht over schijnen. Op Fear Inoculum horen we hem twee sporen verkennen. Op het ene vervolgt hij zijn worsteling met de condition humaine ( ‘This madness / Of our own making’, uit Descending) en zijn pleidooi voor verbinding (in Pneuma: ‘We are all one spark’). Op het andere reflecteert hij over ouder worden. Hoe dat je verzwakt: ‘A warrior / Struggling / To remain / Relevant’, zo gaat het in Invincible, een nauwelijks verholen zelfportret. Maar ook: hoe het je wapent tegen bullshit(ters). Fear Inoculum – de term en de plaat – mag u begrijpen als ‘vaccin tegen angst’.

De zanger geeft de muziek haar hart, of hij nu verleidt of dreigt. En wat hij níét zingt, de speelruimte die hij laat, is dit keer minstens zo belangrijk. Tool is een band met vier frontmannen geworden. Een reus.

Fear Inoculum is een plaat waarvoor je je aandachtsboog mag spannen. Een injectie die, zo vermoeden wij, bijlange niet meteen werkt – de woeste afsluiter bijvoorbeeld, 7empest, klonk als een song die wij ooit heel goed zullen vinden. Als u ons nu vraagt wat wij willen, dan zullen wij zeggen: een dutje doen. Maar daarna? Fear Inoculum opnieuw beluisteren!

O ja, Fear Inoculum verschijnt op 30 augustus digitaal en in een luxe-uitgave: een ‘videobrochure’ met daarin een cd, een HD-scherm van 4 inch met ongeveer 7 minuten aan videomateriaal, een speaker van 2 watt en een 36 pagina’s tellend boek. Die editie is gelimiteerd en kost op de ene plek rond de 80 euro, op de andere rond de 110. Mogen we ze al eens zien, geacht management van Tool? ‘Dat kan helaas niet.’ Komt er ook een betaalbare cd-versie op de markt? ‘Kunnen we nog niet bevestigen.’ En vinyl? ‘Wachten, meneer.’

En zo zit u hier te lezen over iets wat wij niet hebben kunnen zien en amper hebben kunnen horen. Zit daar een boodschap achter? Dat mysterie alles is wanneer niets nog een mysterie is? Hoed af, ook in dat geval, voor Tool.