Regisseur Adil El Arbi: ‘Het is goed dat Dyab Abou Jahjah soms harde shit zegt’

Op enkele maanden tijd veroverde Adil El Arbi de harten van televisieminnend Vlaanderen. Dankzij een ‘quizje’. Kapsones zijn de 27-jarige filmregisseur vreemd, mooi om zien. Als je hem een eerste keer ontmoet, zou je denken dat hij eerder bedeesd is. Tot je hem wat vraagt. Dan is hij ’totally fucked up’. En dat is positief bedoeld.

Je woont nu enkele jaren in Brussel. Ligt de hoofdstad je?

In het begin niet, ik vond het een kutstad. Ik ben opgegroeid in Antwerpen, dan ben je Antwerpen for life, weet je. Maar na een tijdje ben ik van Brussel gaan houden. Je hebt hier elke dag wel wat te doen. En altijd op een andere plek. Je hebt het gevoel dat de hele wereld hier bijeenkomt. Antwerpen is meer een dorp. Ik begon het wat te klein te vinden. Als je anoniem wil rondlopen, moet je niet in Antwerpen zijn.

Kan jij dat in Brussel?

In de winter wel. Als het mooi weer is, niet. Dan komen de Vlamingen ergens uit de grond gekropen, denk ik (lacht). Maar ze zijn allemaal supersympathiek, ze spreken mij aan, ze willen een foto.

Hoe ga jij om met die plotse bekendheid?

Vroeger kwam ik als een clochard buiten: een broek vol ketchupvlekken, slecht geschoren, echt fucked up (lacht). Daar let ik nu wel op. Verder bekijk ik dat rationeel. Voor mij is die bekendheid nutteloos, ik blijf een nobody, maar voor mijn job is het wel handig. Als je films maakt, moet je met belangrijke mensen praten. Als zij jou al kennen, is een eerste drempel overschreden. Je krijgt ook de kans om je eigen idolen te ontmoeten, zoals Vincent Kompany. (enthousiast) Ik heb ook Will Tura mogen ontmoeten, een topkerel. Ik vind zijn muziek ook echt goed.

Wat is je favoriete nummer van hem?

Ik ben heel slecht in titels (lacht). Maar als je een liedje laat horen, zal ik het wel herkennen. Serieus, ik had echt een verkeerd beeld van hem. Ik dacht dat hij zo schlagershit maakte, maar nee, hij heeft echt goede chansons.

Wat een jaar heb jij achter de rug: je eerste film Image een succes in de cinema, je oorkonde ‘De Slimste Mens ter Wereld’, je contract bij Woestijnvis. Van welk moment heb je zelf meest genoten?

Als je film voor het eerst in de cinema gedraaid wordt, dan komt je kinderdroom uit. En ik was pas 26. Dat was zonder twijfel het mooiste moment. Image gaat over negatieve beeldvorming van migranten. Maak je zo’n film uit verontwaardiging? Dat is de voornaamste impuls geweest. Telkens media over Marokkanen berichten, is dat in een negatieve context. Mensen gaan op de duur denken dat elke Marokkaan slecht is. Dat is frustrerend. Bilall (Fallah, co-regisseur red.) en ik wilden een tegenwicht bieden. We hoopten dat mensen na het zien van de film zouden nadenken, en ik denk dat dat ook gelukt is.

Link je die negatieve beeldvorming aan racisme?

Dat is volgens Dyab Abou Jahjah het grote probleem in Vlaanderen. Mja, racisme bestaat en zal altijd blijven bestaan. Maar ik denk dat het automatisme het grootste probleem is: als er een misdrijf gepleegd wordt, gaan mensen ervanuit dat het wel weer een Marokkaan zal zijn. Dat is niet noodzakelijk hardcore racisme in de zin dat mensen denken dat hun ras superieur is aan een ander ras. Dyab, die een maat van mij is, zegt de dingen wat radicaler dan ik, maar dat is ook zijn taak als activist. Het is goed dat hij soms harde shit zegt, dat schudt de mensen wakker. Je hebt zo iemand nodig. Maar privé is hij anders, hoor. Als je zit te chillen met hem, dan drinkt hij milkshake en is hij een rustige vaderfiguur (lacht).

Heb jij racisme aan den lijve ondervonden?

Natuurlijk, iedereen die van Marokkaanse origine is, maakt dat mee. Ik heb dat lange tijd ontkend voor mezelf. Toen ik op school gepest werd, dacht ik: blanken worden ook gepest. Na de rellen op de Turnhoutsebaan in 2002 kwamen alle kinderen in een kring rond mij staan. Waarom doen jullie dat, riepen ze. Hè, ik was 14, ik had daar niets mee te maken! Tot dan heb ik me altijd gewoon Belg gevoeld. Ik ben hier geboren. Mijn vrienden zijn Belgen. Maar op dat moment word je gepusht naar je Marokkaanse identiteit. De eerste keer dat het racisme echt goed tot me doordrong, was toen ik een jaar of 17 was en een discotheek niet binnen mocht. Omdat je een andere origine hebt, zeiden de buitenwippers rechtuit. Je wordt plots gescheiden van je blanke vrienden. Dan sta je daar. Hoe ga je daar mee om? Ik was volledig fucked up. Je hebt goesting om te blèten. Dat voelde zo onrechtvaardig aan. Later is die disco afgebrand. (enthousiast) Ik was fucking blij! Dat was een act of God (lacht). Weet je, ik voel mijn hart nog altijd sneller kloppen als ik een disco binnen wil. Die angst om gescheiden te worden, blijft.

Jij wist al heel vroeg dat je wou regisseren. Waarom?

Steven Spielberg was als kind mijn grote idool, de gast met de pet en de baard. Die was zo cool. Alles wat ik graag had, was door hem gemaakt: Jurassic Park, E.T., Indiana Jones, Close Encounters. Weet je, een film kijken, dat is opgaan in een andere wereld, een droomwereld. Als Vlaming kan je je inleven in een film over indianen. Je kan je één van hen voelen. Dat is zo mooi. In het begin waren mijn ouders wel wat bezorgd. Regisseren is niet het meest voor de hand liggend beroep. Maar eens ze zagen wat ik maakte, hebben ze mij gesteund.

Klopt het dat ze in je vroegere school Sint-Lukas neerkijken op je succes?

(knikt) Ze kijken neer op Bilall en ik, ook toen we daar zaten. Wij waren gebuisd. Al is dat subjectief natuurlijk. Ik vond de films van de studenten die wel geslaagd waren, gewoonweg kak. SintLukas is een artistieke school, hun leerlingen moeten kunstfilms maken, geen commerciële films. Maar ik kan dat niet. Ik vind die arty-farty films boring.

Regisseur Jan Verheyen gelooft wel in jou: “Adil heeft het secret ingredient, namelijk enthousiasme. En hij houdt echt van film.”

(lacht) Dat klopt. Jan is ook zo. Michael Roskam ook. Als regisseur moet je een hele ploeg aanvoeren. Als je zelf niet superenthousiast bent, dan lukt dat niet. En film, ja, dat is voor mij het summum van alle kunst. Alles wat ik weet, hoe ik ben, dat is dankzij de film. Verkies je een film boven een knappe vrouw? Da’s een moeilijke (lacht). Zet ze maar op hetzelfde level.

Even De Slimste Mens spelen. Hoe zou jij de mens Adil El Arbi omschrijven in vier trefwoorden?

(denkt goed na) Pfff, mag ik scheldwoorden zeggen (lacht)? Nee, wacht. Rationeel. Humoristisch. Je moet fucking lachen in dit leven. Enthousiast. En vol passie.

Ben je ook religieus?

(enthousiast) Ik ben een overtuigd moslim. Ik vind de islam een heel mooie religie. Het is een way of life voor mij. De islam helpt mij om negatieve driften in te perken. Je krijgt een aantal normen en waarden mee, zoals niemand bedriegen, geen geweld plegen. Dat is toch mooi? Ik gebruik zelden geweld. Als iemand jou beledigt, moet je hem proberen te negeren. Of desnoods een proces aanspannen. Maar als je hem een peer verkoopt, dan beland je in de jungle waar de wet van de sterkste geldt. Dat wil ik niet. Je ziet, ik bekijk die dingen heel rationeel. Velen linken de islam juist aan geweld? Ja, maar dat klopt niet. Het zijn niet de religies die voor miserie zorgen, het zijn de mensen die dat doen, en daarvoor de religies misbruiken. Wie geweld wil plegen, zal overal wel een reden vinden: in de Koran, de Bijbel, het kapitalisme, het communisme. Allé, kijk naar paus Franciscus, dat is toch een keigoed voorbeeld voor iedereen? In hem zie je weer de schoonheid van een religie. Het zijn de mensen die alles fucked up maken.

In november verschijnt Black, de tweede langspeelfilm van Bilall en jij. Dat gaat opnieuw over een met migratie gerelateerd thema.

Ja en neen. Black overstijgt die thematiek. Je zal een mooi verhaal zien over onmogelijke liefde, een verhaal van Romeo en Julia, en inderdaad tegen een achtergrond van rivaliserende bendes in Brussel. Maar dat verhaal is zo universeel dat het eender waar gemaakt zou kunnen worden.

Ik las ergens dat JFK, de politieke thriller van Oliver Stone, jouw favoriete film is.

Zou je ooit zoiets willen maken? (enthousiast) Absoluut! Je zou dat kunnen over de moord op André Cools. Dat heeft iets Shakespeariaans. We weten nog steeds niet wat er echt gebeurd is. Een verdachte, een partijgenoot dan nog, pleegt zelfmoord. Je zou het script wel supergoed moeten documenteren. Als er een producent is die dat zitten, bel me! We go for it (lacht)!