Noem ‘Compartment No. 6’ geen politiek statement: ‘Ik wilde een film die zich overal kan afspelen’
‘Vroeger had je de ander nodig om ergens te raken. Dat had iets’, vindt regisseur Juho Kuosmanen. Stap mee op de nachttrein naar Moermansk en nestel u in het melancholische Compartment N°6. Zonder smartphone.
De trein is altijd een beetje reizen, en soms een beetje veel. Bijvoorbeeld wanneer je van Moskou naar Moermansk, tweeduizend kilometer verderop, spoort om daar, ten noorden van de poolcirkel, prehistorische petrogliefen te spotten. Dat is de Finse Laura van plan. Het knaagt dat haar minnares heeft afgehaakt, en het laatste wat ze in haar compartiment kan gebruiken, is een kaalgeschoren macho die erop los drinkt, boert en snurkt, een profiel waaraan de Russische Ljoha perfect beantwoordt. De afkeer blijkt overigens geheel wederzijds.
Met humor en weemoed filmt Juho Kuosmanen de ontdooiing tussen deze twee tegenpolen. Hij bevestigt daarmee al het goede dat zes jaar geleden over hem werd geschreven na The Happiest Day in the Life of Olli Mäki, een zwart-witfilm over een plattelandsbakker die eigenlijk te zacht en te verliefd is om kans te maken in een bokskamp om de wereldtitel. In Cannes won dit Compartment N°6 alvast de Grand Prix, zeg maar een ‘zilveren palm’, ex aequo met A Hero van Asghar Farhadi. ‘Ik heb al vaak in jury’s gezeteld, ik weet hoe ingewikkeld het soms wordt. Het uiteindelijke palmares vertelt nooit de waarheid. Niet dat ik het waarom van zo’n competitie niet begrijp: het is fantastische publiciteit. Maar als maker vind ik het maar raar: je wilt dat alle anderen slecht zijn zodat je kunt winnen. Maar waar slaat dat op? Ik hou van cinema dus hoe meer goeie films, hoe beter. ‘
Voyage voyage van Desireless was een geschenk uit de hemel. Door een goeie beat verveelt dat nummer nooit, ook al gaat het over eenzaamheid. Dat wilde ik ook.
Compartment N°6 lijkt wel de slavische variant op dé filmtrilogie voor romantische reizigers: Richard Linklaters Before-cyclus met Ethan Hawke en Julie Delpy (maar dan met minder geflirt en schijnbaar diepzinnige gesprekken, en meer wodka). ‘Ik bewonder die films’, zegt de Finse regisseur. ‘Ze gaven me de moed een film te maken die géén rollercoaster is maar op een bescheiden manier aangrijpt. Vertel Before Sunrise maar eens na: eigenlijk gebeurt er helemaal niets in die film en toch verlaat je de zaal met een wauwgevoel.’
Toch gaat hij die vergelijking liever uit de weg. ‘ Before is boy meets girl en ik wil níét dat de kijker op romantiek tussen Laura en Ljoha hoopt. In Compartment N°6 gaat het niet om de liefde maar om de ontmoeting, om de spirituele connectie tussen twee eenzame zielen ver van huis. Geen enkele film was een referentie. Als je er per se toch een wil, dan liever Lost in Translation. ‘
Kuosmanen huurde oude slaapwagons, een restauratiewagon en een locomotief van de Russische spoorwegmaatschappij RZjD en filmde al rijdend. ‘Mijn Russische coproducent wond er geen doekjes om: hij vond dat oliedom. Maar ik ben blij dat ik een keikop ben geweest. Geef mij maar een hectische, levendige set waarop van alles kan gebeuren. We pasten ons aan het reisschema van de Russische spoorwegen aan. Moeilijker was het niet. Alleen de nachtscènes hebben we in een treinloods gedraaid, met een hydraulische machine om beweging te simuleren. Ik hou van de kleine accidenten die de werkelijkheid je aanreikt.’
Zo hield hij aan een taxirit het idee over om van Voyage voyage van Desireless de song van de film te maken. ‘Dat was een geschenk uit de hemel. Dat nummer past perfect bij de film. Het gaat over reizen, maar in de tekst vliegt en vliegt de zangeres maar, zonder ooit ergens halt te houden. Ze blijft een outsider. De initiële vreugde klinkt almaar melancholischer. Dankzij een goeie beat verveelt het nummer bovendien nooit, ook al gaat het over onze eenzaamheid. Dat wilde ik ook bereiken.’
De film is een vrije adaptatie van Hytti nro 6 van de Finse schrijfster Rosa Liksom. Kuosmanen verving Ulaanbaatar door Moermansk en de jaren tachtig door de millenniumwissel. ‘Ik wilde zo hedendaags mogelijk zijn maar de smartphone maakt dit verhaal onmogelijk. Daarmee blijf je voortdurend in contact met je familie en je vrienden. Je bent nooit nog alleen. Waar je ook naartoe trekt, het thuisfront is erbij. Daardoor is er minder ruimte voor nieuwe ontmoetingen en voelt elke plek ongeveer hetzelfde aan. Je moet ook nooit meer de weg vragen, je smartphone kent hem. Vroeger had je de ander nodig om ergens te raken. Dat had iets.’
De film is ook een ontmoeting tussen twee geografische buren wier relatie evenmin van spanning gespeend is. Heel recent nog dreigde Rusland met ernstige militaire en politieke gevolgen als het neutrale Finland alsnog zou toetreden tot de Navo. Maar Kuosmanen schuwt elke politieke lezing van Compartment N°6. ‘Ik wilde een film die zich overal kan afspelen. Laura en Ljoha hebben een enorm verschillende achtergrond: vrouw-man, Fins-Russisch, intellectueel-arbeider, bemiddeld-onbemiddeld… Maar ze komen erachter dat ze eigenlijk dezelfde soort mens zijn, met een vergelijkbare emotionele voorgeschiedenis en jeugd. Door samen in die coupé te zitten bevrijden ze zich van de sociale en culturele rol die ze verondersteld worden te spelen. Dat is een belangrijke stap richting vrijheid. Verstop je niet achter je rol, hol niet achter het ideaalbeeld aan dat je van jezelf wilt ophangen. Wees wie je bent, laat je zien zoals je bent en je wordt geliefd voor wie je bent.’
Compartment N°6
Nu in de bioscoop.
Juho Kuosmanen
Geboren op 30 september 1979 in het Finse Kokkola.
Debuteert in 2016 met The Happiest Day in the Life of Olli Mäki, de zachtaardigste boksfilm ooit.
Wint in 2021 in Cannes de Grand Prix met de melancholische treinfilm Compartment N°6.
Tracht de filmcultuur in Kokkola aan te zwengelen met een festival voor films als Titane van Julia Ducourneau en The Florida Project van Sean Baker.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier