Mia Masikowska, de rattenvanger van ‘Club Zero’

Vroeger stonden Tim Burton, David Cronenberg en co. in de rij om met Mia Wasikowska samen te werken. Vandaag komt ze slechts sporadisch op het grote scherm, zoals in Club Zero, een arthousesatire 
van Jessica Hausner waarin ze een manipulatieve lerares speelt. ‘Ik wil me niet meer van filmset naar filmset slepen.’

Vindt u het kunnen dat de voedsel­industrie onze lichamen en de ­planeet vernietigt? Snakt u naar een gezonder leven? Probeer dan eens ­bewust te eten. Niet meer te ­schrokken, maar na te denken over elke hap en heel traag te kauwen. In Club Zero van Jessica Hausner introduceert juf Novak een handvol leerlingen op een eliteschool tot de wonderen van conscious eating. Stap twee zijn maaltijden die slechts uit één stuk fruit of groente bestaan. De meest getalenteerde leerlingen die het felst bekommerd zijn om het ­milieu en hun gezondheid kunnen als ze hard hun best doen eventueel toe­treden tot de eliteclub Club Zero. Die is voorbehouden voor wie helemaal niets meer eet.

Voor er eetstoornissen ­worden aangewakkerd: Club Zero is een ­bewust in artificialiteit onder­gedompelde, provocerende en fraai gestileerde ­satire die vorig jaar naar de Gouden Palm dong. Jessica ­Hausner is thuis in gepolijste unheimliche cinema zoals Lourdes met Léa Seydoux of ­Little Joe met Ben Whishaw. Ook deze keer ­rekent de Oostenrijkse festival­habitué op een filmster die met een uit­gestreken gezicht een absurde ­situatie kan overbrengen. Juf Novak, een soort rattenvanger van Hamelen, wordt ­griezelig goed neergezet door Mia Wasikowska, bekend van haar hoofdrol in Tim Burtons kaskraker ­Alice in Wonderland. ‘Ik was van slag toen ik het scenario van Club Zero voor het eerst las. Geschokt en verdrietig ook. Voor mij vat de verontrustende film enkele existentiële angsten van deze tijd.’

Wat vind je zo verontrustend aan Club Zero?

Mia Wasikowska: Club Zero is zo zorgwekkend omdat de film vertrekt van halve waarheden. Mijn ­personage Miss Novak bedoelt het goed en wil positief bijdragen tot een betere ­wereld. Ze maakt opmerkingen en lanceert ideeën die écht goed voor ons zijn. Mindfullness is wat mij ­betreft een aanrader. Dus ­bewust of bewuster eten? Goed idee. Het milieu­bewustzijn stimuleren? Goed idee. Leerlingen aanmoedigen om zich wat meer af te scheiden van hun ouders? Normaal en gezond voor tieners. Adolescenten moeten zelfstandiger worden, hun eigen visie ontwikkelen en ontdekken wie ze zijn. Miss Novak reikt nuttige ideeën aan. Helaas trekt ze die door tot het extreme. Het is niet normaal om niet meer te eten of om de banden met je ouders volledig te ver­breken. Zo’n radicalisering is gevaarlijk. Ze dringt haar doctrine bovendien op aan ­jongeren die in een kwetsbaar ­moment in hun leven zitten en doodsbang zijn voor de klimaatcrisis. Dat doe je niet.

Waarom is eten zo’n gevoelig onderwerp?

Wasikowska: Omdat eten zo persoonlijk is. Ieder heeft een eigen ­relatie met voedsel, maar daar wordt ­amper over gepraat. Ook al is het een ­sociaal gebeuren en observeren we voort­durend elkaars eetgewoonten, we stellen die niet zomaar in vraag. Daarvoor is het te intiem.

Het gaat Jessica Hausner meer om de soms manke relatie en ­communicatie tussen jongeren, hun ouders en de school, dan om ­voedsel. Ouders moeten zo veel werken, of ­denken zo veel te moeten werken, waardoor ze er niet altijd zijn voor hun kinderen en een deel van de verantwoordelijkheid en de opvoeding overlaten aan scholen of andere ­derden. Voedsel is gewoon een dankbare ­metafoor en een sterk symbool.

Gewicht is al decennia een thema in Hollywood. Ben jij ooit moet aankomen of vermageren voor een rol?

Wasikowska: Men heeft mij nooit ­gevraagd om te vermageren voor een rol. Ik denk ook niet dat ik op zo’n vraag zou ingaan. Zeker vandaag niet. Misschien zou ik op jongere leeftijd wel zijn gezwicht, maar dat zullen we nooit weten.

Je personage lijkt wel een sekteleider.

Wasikowska: We hebben gepraat met voormalige sekteleden. ­Tijdens de voorbereiding heb ik Miss ­Novak een paar keer gespeeld als een ­opvallend manipulatief figuur, ­iemand die ­geniet van de macht die ze over haar discipelen heeft. Maar ­Jessica wilde dat ik daar volledig van afstapte. Miss Novak gelooft in wat ze preekt en ­doceert. Ze denkt dat ze het ­juiste doet. En eigenlijk is dat nog veel angstaanjagender. Je ziet dat ­fenomeen wel vaker. Denk aan het kwaad dat katholieken hebben aangericht die zo heilig overtuigd van hun geloof waren dat ze het aan ­iedereen opdrongen.

Body positivity is een ingeburgerd begrip bij jongeren. Zijn ze daardoor iets beter beschermd?

Wasikowska: Er is een veel groter ­bewustzijn rond body positivity dan vroeger. Gelukkig maar. Helaas staan daar wel Instagram en andere ­sociale media tegenover die je voort­durend met onhaalbare ideaal­beelden ­confronteren. Volgens mij is er zowel vooruitgang als achteruitgang, en zijn angst en verwarring eerder toe­genomen. Het is moeilijk om je weg te vinden in de stortvloed van niet ­altijd correcte informatie. Het lijkt me niet makkelijk om nu een tiener te zijn. Ik ben blij dat ik voor de intrede van ­sociale media tiener was. Ik wil er niet aan denken hoeveel invloed die op mij zouden hebben gehad.

○○○

Wasikowska was amper twintig toen ze begin jaren 2010 de top ­bereikte. Had Leonardo DiCaprio met ­Inception en Shutter Island niet twee hits beet gehad, dan had zíj in 2010 de rangschikking aangevoerd van acteurs die het meeste volk op de been ­brachten. Ze vertolkte de hoofdrol in Alice in Wonderland van Tim Burton en en acteerde tegenover ­Julianne Moore in Oscar-kandidaat The ­Kids Are All Right. De daarop­volgende ­jaren kreeg ze de hoofdrol in ­Jane Eyre van Cary Fukunaga en Stoker van Park Chan-wook en speelde ze voor de camera van Jim Jarmusch, David ­Cronenberg, Gus Van Sant en ­Guillermo del Toro. Daar hebben haar collega’s een arm én een been voor over. ‘Ik heb veel geluk gehad. Geen idee waarom ze mij hebben gevraagd. Ik voel me enorm geflatteerd.’ Na het floppen van de Disney-sequel Alice Through the Looking Glass in 2016 en een handvol onopgemerkte films, ­verdween ze uit de schijnwerpers. Tot haar vreugde.

Heb je Hollywood bewust de rug toegekeerd? Zoek je actief naar regisseurs of projecten met een scherp randje?

Wasikowska: De laatste jaren ­voelde ik me inderdaad wat meer aan­getrokken tot arthousefilms, maar ik heb géén carrièreplan. Ik ­discrimineer niet. Art­house, Hollywood, Amerika, Europa, Australië: ik lees de scenario’s die me worden aangeboden en die bevallen me wel of niet. Club Zero schudde me door elkaar, dus ging ik er op in.

Mag zelfs superheldenfabriek Marvel bij je aankloppen?

Wasikowska: Met een goede rol, een interessant scenario en als ze me een fortuin betalen? Uiteraard. (lacht) Er zijn verschillende redenen om ­verschillende films aan te nemen.

Je keerde wel terug naar Australië.

Wasikowska: Ik ben nooit naar Hollywood verhuisd. Iedereen dacht dat omdat ik er een periode heel vaak verbleef. Maar ik vond het niet nodig om er te wonen, en ik wilde dat ook niet. Het is goed om wat afstand te hebben en niet te wonen in de stad die samenvalt met je industrie.

Ik acteer al sinds mijn vijftiende, en vanaf mijn zeventiende ging het hard. Een dikke tien jaar lang trok ik van de ene filmset naar de ­andere, van het ene land naar het andere. Ik woonde in hotels en trailers en ­behoorde niet meer tot een gemeenschap. Dat bleek niets voor mij.

Wat is niets voor jou? Het werk? Of het vele reizen?

Wasikowska: Ik hou van mijn job, maar ik hou niet van de levensstijl van de hardwerkende acteur die de ene rol na de andere aanvaardt. Zo’n levensstijl vloekt met wat ik belangrijk vind in het leven. Als van filmset naar filmset vliegen de enige manier is waarop je waarde meent te kunnen geven aan je leven, dan scheelt er iets. Dan hangt je geluk van anderen af.

Ik heb de energie niet om me van filmset naar filmset te slepen. Om in het bovenste echelon van de filmbusiness te ­blijven moet je keihard werken en veel op­offeren. Dat zie ik niet zitten. Ik ben blij met mijn meer uit­gebalanceerde leven. Ik stel helemaal niets voor in Australië. Als ik ­herkend wil worden, moet ik naar Europa. (lacht)

In Club Zero vertolk je een leerkracht. Welke leerkrachten speelden een belangrijke rol in jouw leven?

Wasikowska: Mijn beide zussen zijn leraars en verschillende ­vrienden ook. Ik waardeer leraars héél erg. Maar er is niet echt een die me op weg heeft geholpen. Ik was te ­verlegen om op school te acteren. Ik heb wel mooie herinneringen aan een paar leerkrachten Engels die me de waarde van een goed boek en van klassiekers als Lord of the Flies deden inzien. Ik ben hen daar dankbaar voor.

Wanneer ben je dan wel beginnen te acteren?

Wasikowska: Toen ik vijftien was. Ik nam het meteen heel serieus, schuimde alle audities af en sloot me aan bij een agentschap.

Geeft acteren nog evenveel voldoening als vroeger?

Wasikowska: Acteren is fun. Alleen ben je slechts een héél klein percentage van je tijd aan het acteren. Het gros van de tijd ben je aan het wachten of ben je in de weer met make-up, kostuums en noem maar op. Tussen actie en cut zit vaak maar een handvol ­seconden.

Als het plezant is – wanneer er goed wordt samengewerkt – is het een creatieve, ­opwindende job. Ik klaag niet. Maar ik zit meestal met het gevoel dat ik de regisseur help zijn of haar visie uit te drukken. Ik ben dus erg jaloers op hem of haar. Ik zou graag míjn visie uitdrukken.

Wat houdt je tegen om zelf te regisseren?

Wasikowska: Dat zou ik heel graag doen. Maar er kruipt véél tijd in en het vergt véél overredings­kracht. Ik blijf bewust vaag omdat ik niet ­binnen tien jaar wil ­worden ­geconfronteerd met wat ik me allemaal voornam maar niet waar­maakte. We zien wel. Ik zou heel graag een film ­maken, maar in ­Australië is het lastig om de ­financiering rond te ­krijgen. ­Behalve als je Cate Blanchett heet. (lacht) We zijn stikjaloers op wat er in Europa en dan vooral in Frankrijk zoal ­mogelijk is. Daar waarderen ze een film als kunst en ­redeneren ze niet ­uitsluitend in termen van ­economisch rendement. Maar ik wil niet kwaadspreken over ­Australië. Dat verdient onze kleine, creatieve filmgemeenschap absoluut niet.