Janelle Monáe heeft haar eerste hoofdrol beet, en die is meteen controversieel

De concertpodia, social media en liefhebbers van vaginabroeken had Janelle Monáe al veroverd, nu moet ook de wereld van tv-series en cinema eraan geloven. Portret van een niet vast te pinnen artieste aan de vooravond van haar hoofdrol in de abolitionistische horrorfilm Antebellum.

‘Niemand benut haar krachten zo ten volle als Janelle Monáe. Als artieste evolueert ze voortdurend. Of ze nu muziek maakt, acteert of produceert: ze doet het met gratie, goedheid en een ongenaakbaar stijlgevoel. Ze gloeit van talent.’ Zo werd Janelle Monáe in Vanity Fair omschreven door de voormalige first lady Michelle Obama. De twee kennen elkaar van When We All Vote, een vzw die Amerikanen aanmoedigt om zeker te gaan stemmen als er een president aangeduid moet worden.

Zoals elke muzikant zag Janelle Monáe al haar optredens geannuleerd door de maatregelen tegen de verspreiding van covid-19. Maar dat betekent niet dat de door Prince gezegende en door afrofuturisme geobsedeerde muzikante onzichtbaar is. 2020 was hoe dan ook het jaar geworden waarin ze haar acteercarrière in een hogere versnelling zou duwen.

Terug naar slavernij

Op woensdag 9 september, een week voor de VOD-release in de VS, landt Antebellum in de Belgische bioscopen. In de nieuwe horrorfilm van de producenten van Get Out en Us speelt Janelle Monáe voor het eerst een hoofdrol: die van Veronica, een succesvolle schrijfster die zonder aarzelen structureel racisme aanklaagt maar – van wat sciencefiction word je meestal slimmer – vastgezet wordt in een zeer akelig verleden. Ze belandt op een plantage tussen slaven die onmenselijk behandeld worden. ‘Het is mijn controversieelste film tot op heden’, vertelde ze aan de website The Playlist. ‘Ik denk dat hij sommige mensen uit hun kot kan lokken. Voor mij was het een bijzonder emotionele, spirituele ervaring. Ik heb ja gezegd voor alle zwarte vrouwen die superhelden zijn en zich het zwijgen niet laten opleggen. Het is geen popcornkomedie en hij komt net op tijd: tijdens de pandemie en met de presidentsverkiezing in zicht.’

Ook op het kleine scherm is Monáe te zien. In het tweede seizoen van Homecoming, het paranoïde paradepaardje van Amazon Prime over een instelling waar oorlogsveteranen worden verzorgd, vervangt ze filmster Julia Roberts. ‘Ik was fan van het eerste seizoen, met die korte afleveringen met een hitchcockiaanse vibe. Bovendien is Jackie een personage waarin je je tanden kunt zetten en tegen executive producer Julia Roberts zeg je geen nee.’ Jackie is een personage dat wakker wordt op een bootje zonder zich te herinneren wie ze is en wat ze aan het doen was. Ter voorbereiding keek Monáe naar Memento van Christopher Nolan en de Jason Bourne-reeks met Matt Damon als spion die zijn geheugen kwijt is.

Janelle Monáe is zich al langer aan het ontpoppen als een veelzijdige artieste die zich in verschillende disciplines thuisvoelt. Ze pikt de juiste projecten er vlotjes uit. Ze vertolkte een van de drie briljante maar ondergewaardeerde Afro-Amerikaanse vrouwen die de NASA hielpen in de space race in het voor een Oscar genomineerde Hidden Figures. Nog straffer was haar keuze voor een bijrol in het magnifieke Moonlight van Barry Jenkins. ‘Natuurlijk wist ik niet dat Moonlight de Oscar voor beste film zou winnen. Ik volgde gewoon mijn buikgevoel. Ik maak graag radicale kunst die een cultuur voortstuwt, iets anders vertelt en durft te snijden. Ik koos voor een verhaal dat verteld moest worden. Het was gelinkt aan mijn verhaal en belichtte andere gemarginaliseerde stemmen die zelden gehoord worden. Moonlight staat op één lijn met wie ik ben.’ Pro memorie: de gevoelige indiefilm toont in drie hoofdstukken het ontluiken van het zwijgzame kind van een drugsverslaafde moeder uit een van de achtergestelde buurten van Miami in een homoseksuele man.

Aan de vaginabroek die ze in de videoclip van Pynk droeg, kun je het niet zien, maar stijlicoon Janelle Monáe komt uit het arbeidersmilieu van Kansas City. Ze heeft wel vijftig neven en nichten. Haar vader vloog door een crackverslaving geregeld achter de tralies. Haar moeder werkte als poetshulp en haar stiefvader voor de post. Haar studies en beginjaren als muzikante financierde ze met baantjes als serveerster in Ponderosa Steakhouse en verkoopster in Foot Locker. Aan arbeidsethos ontbrak het haar nooit. Een van haar songs overtuigde Big Boi om haar te laten meezingen op enkele nummers van het OutKast-album Idlewild. Hij introduceerde haar ook bij Bad Boy Records, het platenlabel van Sean Combs aka Puff Daddy. Drie inventieve albums ( The ArchAndroid, The Electric Lady en Dirty Computer) en ettelijke Grammy-nominaties later beschikt Monáe over een eigen platenlabel en weet ze haar onuitgegeven blend van neosoul, rock, funk, hiphop, r&b, electronica en theatraliteit goedgekeurd door het grote publiek en grootheden als Prince en Stevie Wonder.

Onverklaarbare energie

Aanvankelijk verstopte ze zich op haar albums en in menig interview achter het androïde personage Cindi Mayweather en een afrofuturistische cultus. Naarmate ze ouder wordt, neemt ze met steeds meer zelfvertrouwen het voortouw, zonder maskerade. Beweerde ze aanvankelijk enkel androids te daten, dan retweette ze in januari de hashtag #IAmNonbinary. In een interview voor Variety preciseerde ze dat ze met die retweet op de ‘ik ben niet binair’-dag vooral een gemeenschap had willen steunen. Ze had zich herkend in een meme uit de animatiereeks Steven Universe (‘ik ben geen vrouw, ik ben geen man, ik ben een ervaring’) en een vers uit I Would Die 4 U van Prince (‘I’m not a woman/ I’m not a man/ I’m something that you’ll never understand’). ‘Ik voel me feminien, ik voel me masculien, ik voel een energie die ik niet kan uitleggen. Ik ben op verkenning en sta open voor wat het universum mij en iedereen leert over gender.’

Zelfs in de spetterende musicalperformance waarmee ze de jongste Oscarceremonie op gang trok, verwerkte Janelle Monáe onverbloemde statements: ‘It’s time to come alive cause the Oscar is so white’ en ‘I’m so proud to stand here as a black, queer artist telling stories’. Er zou geen speld tussen te krijgen zijn als ze zichzelf ook als activiste had geïdentificeerd. Voor MeToo en Time’s Up had ze al Fem the Future opgericht, een organisatie die voortkwam uit haar frustratie over het gebrek aan kansen voor vrouwen in de film- en muziekindustrie. En vijf jaar geleden al schaarde ze zich met haar artiestencollectief Wondaland voluit achter Black Lives Matter en eiste ze in het protestlied Hell You Talmbout om de namen van de zwarte Amerikanen die slachtoffer werden van rassen- en politiegeweld luidop te noemen. Een lijst die ook deze zomer langer werd.

‘Ik ben geen politicus, ik ben een artiest. Ik ben een Amerikaan en ik geef om dit land. Daarom meen ik kritiek te mogen spuien op bepaalde kankerende zaken in Amerika’, vertelt ze in het septembernummer van Harvard Business Review. Als de rechten van haar gemeenschappen met de voeten getreden worden, voelt ze zich verplicht om daar op haar platforms ruchtbaarheid aan te geven. ‘Dezer dagen steun ik vooral de mensen die het veldwerk doen: zij die mensen overtuigen om te gaan stemmen, mensen met lage inkomens helpen, lobbyen voor vrouwenrechten, de lgbtqia+-gemeenschappen beschermen of ijveren voor raciale gerechtigheid.’

Monáe bijbenen wordt moeilijk.