Huishoudster uit ‘Roma’ vecht voor vrouwenrechten: ‘Op de mannen moeten we niet wachten’
Roma, de recentste film van Alfonso Cuáron, zindert niet alleen in cinefiele middens na. Hij opende in Mexico ook het debat over het schrijnende lot van huishoudpersoneel. Actrice Yalitza Aparicio, die Cleo speelt in de film, heeft ook daarin een hoofdrol. ‘Toen Roma uitkwam, vonden veel mensen dat ik Mexico niet kan vertegenwoordigen, “omdat Mexicanen blank zijn”.’
Het verhaal van de inheemse Cleo, die begin jaren zeventig als huishoudster inwoont bij een middenklassefamilie in Mexico-stad, was vorig jaar een prijsbeest. Roma won in Venetië de Gouden Leeuw, kreeg maar liefst tien Oscarnominaties en verzilverde er daar drie van – en niet van de minste: beste niet-Engelstalige film, beste regie en beste cinematografie. Minder bekend: Alfonso Cuárons semi-autobiografische film leefde in eigen land ook buiten de filmzalen. Niet veel later oordeelde het Mexicaanse Hooggerechtshof dat huishoudpersoneel ook recht heeft op sociale zekerheid. En Yalitza Aparicio (25), die met de rol van Cleo haar eerste filmervaring opdeed, werd een icoon van die sociale strijd: ze stond in eigen land op de cover van Vogue, zowel Time als de BBC rekenen haar tot de honderd invloedrijkste personen van 2019 en onlangs werd ze goodwillambassadeur van Unicef.
Mexico heeft een machocultuur. Wij vrouwen moeten zelf voor onze rechten vechten.
Terwijl ze eigenlijk ‘voorbestemd’ was om ook een Cleo te worden. Aparicio’s vader is een Mixtex die als straatverkoper werkte, haar moeder, een Triqui, was een huishoudster. En mensen vroegen ook haar waarom ze in godsnaam voor onderwijzer zou studeren, een diploma dat ze ondertussen behaald heeft. ‘Ik kreeg te horen dat ik een vrouw ben, dat mijn huidskleur niet helpt en dan was er nog mijn economische positie. “Uiteindelijk trouw je toch en word je een huishoudster.”‘
En dan was er nog die filmrol, die net zo goed naar haar zus had kunnen gaan. ‘Edith was al jaren in het theater actief, had zich kandidaat gesteld en was door het castingbureau geselecteerd. Omdat ze toen hoogzwanger was, vroeg ze me om mee te gaan naar de audities. Daar aangekomen zei ze: “Het zal mij niet lukken, ga jij maar naar het podium.” Ik heb helemaal niet haar karakter, ik ben timide en heb moeite om met mensen te praten. Als kind liep ik weg als er een camera in de buurt was. Maar uiteindelijk kreeg ik dus de rol, uit de 3500 vrouwen die zich in verschillende steden hadden aangeboden. Ik heb nooit toneelschool gevolgd en heb me dubbel geplooid om het goed te doen.’
Hoe kijk je zelf naar het verhaal van Roma?
Yalitza Aparicio: Roma toont een kant van de maatschappij die nog steeds weinig zichtbaar is. Niet alleen in Mexico, maar overal ter wereld leven miljoenen vrouwen als huishoudhulp of kinderoppas. Ze doen vaak niet alleen het fysieke werk, maar nemen ook de rol van therapeut of moeder op zich. De film katapulteerde me ook naar mijn eigen kindertijd. Ik weet nog dat de kinderen van het gezin waarvoor mijn moeder werkte haar mama noemden en vreemd opkeken als wij, haar eigen kinderen, haar ook zo aanspraken. Pas door Roma heb ik beseft waarom wij haar in onze kindertijd zo weinig zagen. Hoewel zulke huishoudsters hun werk met hart en ziel doen, worden ze nog steeds zwaar gediscrimineerd. En er is niemand die voor hen opkomt. Roma toont hoe dat in Mexico geïnstitutionaliseerd is, maar ik ben er zeker van dat je gelijkaardige fenomenen ook in andere landen aantreft, en zeker ook in Hollywood.
Ik denk dat dat ambassadeursschap me op het lijf geschreven is.
Die wereld van Hollywood is nu ook voor jou opengegaan.
Aparicio: Ongelooflijk allemaal! Toen ik hoorde dat ik voor een Oscar genomineerd was, heb ik geweend. Voor mij was dat een enorme erkenning van mijn inspanningen. Ik heb ook met Robert De Niro gesproken, met Leonardo DiCaprio. Het meest herinner ik me een gesprek met een grote ster, wiens naam ik niet ga zeggen. Hij zei me dat hij mij als actrice zeer goed vond. Hij vertelde me ook dat toen hij klein was er iemand met dezelfde origine als ik voor hem gezorgd heeft. Roma had veel herinneringen bij hem opgeroepen en emoties losgeweekt. Hij besefte daardoor pas hoe hard die vrouw voor hem gewerkt had, zonder dat ze ooit een stem in het gezin heeft gehad.
Unicef schuift je ondertussen ook naar voren als goodwillambassadeur voor de rechten van vrouwen en de inheemse bevolking in Latijns-Amerika.
Aparicio: Het is belangrijk dat we die discriminatie benoemen, ze niet negeren. Overheden moeten wettelijke kaders maken waar slachtoffers van zulke praktijken op kunnen terugvallen. We moeten ook de minderheden zelf bewust maken van hun rechten en hen duidelijk maken dat het geen zin heeft om in de rol van het slachtoffer te kruipen. Er zijn genoeg kansen in de maatschappij, maar je moet ze durven te grijpen. Ik denk dat dat ambassadeursschap me op het lijf geschreven is. Ik wil aan alle vrouwen tonen dat het mogelijk is om vooruit te gaan in het leven.
Ben je zelf slachtoffer geweest van discriminatie?
Aparicio: Ja. En leden van mijn familie ook. Dat doet iets met een mens. Daarom dat ik dit zo belangrijk vind.
Heeft je zus ondertussen geen spijt dat je haar plaats hebt ingenomen?
Aparicio: Edith kan nog steeds niet geloven dat ik, het timide, zenuwachtige meisje, nu op al die publieke fora spreek en interviews geef. Ze vindt het fantastisch hoe ik in Roma heb geacteerd. Ze heeft het me nooit kwalijk genomen. Ik weet dat alles wat ik nu realiseer te danken is aan haar. Zij heeft mij de kracht en de energie gegeven om voor mijn dromen te vechten. Mexico heeft een machocultuur. Wij vrouwen moeten zelf voor onze rechten strijden. Op de mannen moeten we echt niet wachten.
Roma
Nog steeds te zien op Netflix.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Yalitza Aparicio
Geboren op 11 december 1993 in Tlaxiaco, in het zuiden van Mexico.
Haar vader is Mixtec, haar moeder, die haar alleen opvoedde, is Trique.
Spreekt zelf niet goed Mixtec en heeft dat moeten leren voor Roma.
Nog maar de tweede Mexicaanse actrice die voor de Oscar voor beste actrice genomineerd werd (na Salma Hayek) en de eerste inheemse Amerikaanse vrouw.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier